Idioma yuchi

El yuchi ye una llingua indíxena d'América falada polos yuchis d'Oklahoma. Trátase d'una llingua aisllada. En 1972 quedaben aproximao unos 500 indios yuchi, anque namái un 35% d'ellos falaba fluidamente la llingua.^[3]

Yuchi 'Tsoyaha'
Faláu en	Estaos Xuníos d'América
Rexón	Oklahoma (antes: Georgia
Falantes	~50 (1972)^[1] 4 (2016)^[2]
Familia	Llingua aisllada
Estatus oficial
Oficial en	Nengún país
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`nai`
ISO 639-3	`yuc`
Distribución de la llingua yuchi antes del contautu colos europeos.

Historia

Paez que nel sieglu XVI los yuchis alcontrar al oeste de los Apalaches y al este de Tennessee.^[4] Los yuchi migraron dende Georgia hasta'l so allugamientu actual en Sapulpa (Oklahoma) mientres la gran espulsión d'indios ente 1836-1840.

Clasificación

Comúnmente considérase una llingua aisllada. Anque se propunxeron numberosos parentescu con otres llingües, nenguna d'estes propuestes tien un sofitu firme. Sapir (1921, 1929) rellacionar col so filu siux-hokano; Elmendorf (1964) trató rellacionalo coles llingües yuki-wappo de California. Crawford al igual qu'otru autores considera qu'esiste una prometedroa hipótesis de rellación coles llingües siux, anque enagora la evidencia ye insuficiente pa concluyir que efeutivamente esiste un parentescu fora de toa dulda.

Descripción llingüística

El yuchi nun tuvo una ortografía establecida hasta la década de 1970, cuando James Crawford y Addie Georged crearon una trescripción fonética que güei ye usada polos yuchis pa escribir la so llingua. Dende'l puntu de vista de la tipoloxía llingüística, el yuchi paez ser una llingua aglutinante na qu'un númberu considerable de morfemes xunir pa construyir productivamente nueves pallabres. L'orde básicu ye SOV^[5]

Amás la llingua usa clíticos y fonemes conocíos como "partícules" pa espresar una variedá de categoríes qu'inclúin posesivos, casos, llocativos, presees, simulativos, ablativos y demostrativos. Tamién esisten partícules monosilábiques pa usos locativos y alverbiales con un significáu bien xeneral, que xunto con otres partícules pueden tener un significáu totalmente distintu al orixinal.^[6]

El Yuchi tien un sistema pronomes de tercer persona peculiar. Pa referise a persones yuchis, la tercer persona conozse como lehénu, y estrémase nuna forma masculina (lesséno) y una femenina (léno). Sicasí pa persones non-yuchis, la forma usada ye una forma despreciatible que ye lewénu ("ellos, esos"). Esta peculiaridá ta rellacionada con cómo se vieron históricamente los yuchis como una tribu singular, qu'históricamente tuvo bien aisllada^[7]

Referencies

↑ Lyovin, Anatole V. (1997). An Introduction to the Languages of the World. Oxford: Oxford University Press, páxs. 317. ISBN 0-19-508116-1.
↑ Yuchi language in Ethnologue
↑ Crawford, 1973, p. 173
↑ Booker, Hudson y Rankin, 1992, p. 411
↑ "Euchee Language Project." EucheeLP.org. Euchee Language Project. Web. 12 Sept. 2009.
↑ Wolff, Hans. “Yuchi Phonemes and Morphemes, with Special Reference to Person Markers.” International Journal of American Linguistics. 14.4 (1948): 240-43. JSTOR. Biblioteca del Congresu. Web. 12 Sept. 2009, <http://www.jstor.org/stable/info/1262878?seq=17>
↑ Gatschet, Albert S. "The Yuchi Tribe and its Language." Science 5.112 (1885): 253. Print.

[1] Lyovin, Anatole V. (1997). An Introduction to the Languages of the World. Oxford: Oxford University Press, páxs. 317. ISBN 0-19-508116-1.

[2] Yuchi language in Ethnologue

[3] Crawford, 1973, p. 173

[4] Booker, Hudson y Rankin, 1992, p. 411

[5] "Euchee Language Project." EucheeLP.org. Euchee Language Project. Web. 12 Sept. 2009.

[6] Wolff, Hans. “Yuchi Phonemes and Morphemes, with Special Reference to Person Markers.” International Journal of American Linguistics. 14.4 (1948): 240-43. JSTOR. Biblioteca del Congresu. Web. 12 Sept. 2009, <http://www.jstor.org/stable/info/1262878?seq=17>

[7] Gatschet, Albert S. "The Yuchi Tribe and its Language." Science 5.112 (1885): 253. Print.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]