Llingües cahuapanas

Les llingües cahuapananas o cahuapanas inclúin dos llingües indíxenes de la selva amazónica del norte de Perú, la chayahuita y el jebero. Son falaes por más de 11.300 persones, principalmente chayahuita-parlantes, pos el jébero atopar en peligru d'estinción.

Llingües cahuapanas
Distribución xeográfica Dto. de Loreto
Países  Perú
Falantes ~14.000[1] (2009)
Filiación xenética Jívaro-cahuapana (?)
Subdivisiones chayahuita
jebero
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Clasificación editar

Les llingües cahuapanas pueden clasificase en dos grupos principales:

I. Cayahuita (Balsapuertino, Cahuapa, Shawi, Chayabita, Chayawita, Chayhuita, Tshaahui, Paranapura, Shayabit). 6.000 falantes (1997);[2] 11.400 (2000)[3]
1. Dialeutu chayahuita
2. Dialeutu cahuapana
II. Jébero (Chébero, Xébero, Xíwila). 2.300-3.000 (1997);[2] 2.500 (2006)[4]

Nun ta clara que rellación puede esistir con otres llingües de la rexón. Jorge Suárez propunxo que les llingües cahuapananas xunto coles llingües jivaroanas formaríen la macrofamilia Jívaro-Cahuapana (o Hívaro-Kawapána).

Historia editar

Los Cayahuitas fueron contactaos per primer vegada polos xesuites. Los Jebero aceptaron la proteición de les misiones dempués de 1638 cuando fueron atacaos polos Mayna, un grupu jivaroano.

Descripción llingüística editar

Estes llingües tán mal documentaes. A partir d'un conxuntu de frases compiladas por Institutu Llingüísticu de Branu (1979) pueden entesacase delles carauterístiques del Cayahuita, y esiste dende finales de la década de 1980 fixéronse trabayos adicionales, lo que dexó editar un nuevu diccionariu (Hart, 1988) con un curtiu esbozu de gramática. García Tomás (1993–4) editó una coleición de cuatro volúmenes de testos, testimonios, etc.

Comparanza léxica editar

Los numberales nos dos llingües cahuapanas documentaes son:[5]

GLOSA Cayahuita Jebero PROTO-
CAHUAPANO
'1' a'naʔ
a'naraʔ
nalaʔ-saʔ *aʔnalaʔ
'2' kahtuʔ
ka̠la toʔ
kahtuʔ-taʔ *kahtuʔ
'3' kara kala *kala
'4' kahtapini
ka̠htapini
inkatuʔ
'5' a'natërapuʔ
a'natëra̠puʔ
aleiʔteklun
'una mano'
*1 x esquito
'6' (suhta)
(suhta)
(sukta) ?
'7' (kanchise) (kanchise) ?
'8' (puhsa) (pusaka) ?
'9' (iskun) (iskun) ?
'10' (shunka) (šunkaʔ) ?

Los términos ente paréntesis son préstamos del quechua.

Gramática editar

Los datos conocíos suxuren que les llingües cahuapanas usen consistentemente un orde sintácticu OV (Oxeto-Verbu).

Referencies editar

Enllaces esternos editar