Wikipedia

Llingües d'Afganistán

Afganistán ye un país multillingüe nel que los dos idiomes más falaos, el paxtu y el dari, tienen calter d'oficiales.[1] El dari ye'l nome oficial del idioma persa n'Afganistán. De cutiu conocer como'l "Persa afganistanu".[2][3] Tanto'l paxtu como'l persa son llingües indoeuropees dientro de les llingües iranies. Otros idiomes rexonales, tales como'l uzbecu, el turcomanu, el balochi, les llingües pashayi y el nuristani son falaos por grupos minoritarios en tol país.

Grupos etnolingüísticos d'Afganistán.

Dientro de los idiomes menores pueden incluyise el Idioma indostánicu,[4][5] Panyabí,[6] Ashkunu, Kamkata-viri, Vasi-vari, Tregami y Kalasha-ala, les llingües pamir (Sugní, Munji, Idioma wají y Wají), Brahui, Qizilbash, Aimaq, y Pashai y idioma kirguís. El llingüista Harald Haarmann cree qu'Afganistán alluga más de 40 idiomes menores,[7] con alredor de 200 dialeutos distintos.

Política llingüística

editar
 
Persa darí.

El dari ye l'idioma más faláu de los idiomes oficiales d'Afganistán.[1] En 1980, a otros idiomes rexonales dióse-yos l'estatus oficial nes rexones onde son l'idioma de la mayoría.[8] L'artículu 16 de la Constitución afganistana de 2004 establez que los uzbecos, los turcomanos, los baluchis, los pashayi, los nuristaníes y los pamiri son, amás del paxtu y el dari, el tercer idioma oficial nes zones onde la mayoría fala. Les modalidaes práutiques pa la implementación d'esta disposición van especificar por llei."[1]

Política de nomes

editar

Dari ye un términu llargamente encamentáu poles autoridaes afganistanes pa designar los dialeutos perses falaos n'Afganistán, en contraste colos dialeutos falaos nel vecín Irán.[9] Anque inda ye llargamente conocíu como "Farsi" ("persa") pa los sos falantes nativos, el nome foi camudáu oficialmente a Dari en 1964.[10] Dari nun tien de confundir se col dialeutu de Kabul, que ye'l dialeutu persa dominante n'Afganistán. Sicasí, amás de unos pocos conceutos básicos de vocabulariu (y más estilos caligráficos indo-perses na escritura persa-árabe), hai poca diferencia ente'l persa formal escritu d'Afganistán y el d'Irán. El términu Dari de cutiu úsase llibremente pal característicu persa faláu d'Afganistán, polo xeneral el dialeutu de Kabul, pero acútase meyor a los rexistros formales falaos (poesía, discursos, noticieros y otros anuncios d'espardimientu).[10]

Overview

editar

{{bar box | alliniación = right | títulu_cimeru = Llingües d'Afganistán[11] | anchu = 300px | anchu_barra = 300px | títulu_inferior = | encabezáu1 = | encabezadura2 = | conteníu = {{bar percent|[[Idioma paxtu|paxtu] (Afghani)|green|50}}

dari

  

35 % Uzbecu y Turcomanu

  

11 % Otros 30, incluyendo Baluchi y Pashayi

  

4 % }} Dari funciona como la llingua franca de la nación y ye la llingua nativa de dellos grupos étnicos afganistanos, incluyíos el taxiquistaninos, Hazaras y Aimak.[12] Paxtu ye la llingua materna del pueblu paxtu, el grupu étnicu dominante n'Afganistán.[13] Debíu al calter multiétnicu d'Afganistán, la variedá d'idiomes, según el billingüismu y el multillingüismu son ​​fenómenos comunes.

 
Llibros de testu escolares afganistanos escritos tantu en Pashto como en Dari.[14]

Les cifres exactes sobre'l tamañu y la composición de los diversos grupos etnolingüísticos nun tán disponibles una y bones nun se realizaron censos sistemáticos n'Afganistán en décades.[15] Les estimaciones suxeren los siguientes idiomes principales:

Según un sondéu d'opinión de 2006 qu'arreyaba a 6226 ciudadanos afganistanos escoyíos al azar pola Fundación Asia, el Dari foi'l primer idioma del 49%, con 37 adicionales % indicando la capacidá de falar Dari como segundu idioma; 42% pudieron lleer Dari. De segundes, el Pashto foi'l primer idioma del 40% de les persones encuestaes, ente que un 28% adicional falar como un segundu idioma; El 33% pudo lleer Pashto. L'uzbecu foi'l primer idioma del 9% y el segundu idioma'l 6%. Turkmeno foi'l primer idioma del 2% y un segundu idioma pal 3%. Falóse inglés nun 8% y l'urdú nun 7%.[16]

Un estudiu posterior afayó que Dari yera, per un ampliu marxe, l'idioma más faláu nel Afganistán urbanu, col 93% de los afganistanos que dicíen falalo, pero solo'l 75% de los afganistanos rurales afirmaben lo mesmo.[17]

Una población considerable n'Afganistán, especialmente en Kabul, tamién puede falar y entender hindi-urdú por cuenta de la popularidá ya influencia de les películes y cantares de Bollywood na rexón.[4][5]

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «What Languages are Spoken in Afghanistan?». Consultáu'l 13 de xunu de 2012. «Pashto y Dari son los idiomes oficiales del estáu. Los uzbecos, los turcomanos, los baluchi, los paxtos, los nuristaníes y los pamiri son, amás del paxtu y del dari, el tercer idioma oficial nes zones onde la mayoría les fala.»
  2. ↑ «Documentation for ISO 639 identifier: prs». Sil.org (18 de xineru de 2010). Consultáu'l 5 d'avientu de 2014.
  3. ↑ «The World Factbook: Afghanistan». Cia.gov. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-10-15. Consultáu'l 5 d'avientu de 2014.
  4. ↑ 4,0 4,1 Hakala, Walter N.. «Languages as a Key to Understanding Afghanistan's Cultures» (english). National Geographic. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-03-14. Consultáu'l 13 de marzu de 2018. «Nos años ochenta y noventa, siquier tres millones d'afganistanos —principalmente paxtos— fuxeron a Paquistán, onde un númberu considerable pasó dellos años espuestu a medios de comunicación n'hindi y n'urdú, especialmente películes y cantares de Bollywood, y educaos en Les escueles d'idioma urdú, que contribuyeron al cayente de Dari, inclusive ente los paxtos urbanos.»
  5. ↑ 5,0 5,1 Krishnamurthy, Rajeshwari (28 de xunu de 2013). «Kabul Diary: Discovering the Indian connection» (english). Gateway House: Indian Council on Global Relations. Consultáu'l 13 de marzu de 2018. «La mayoría de los afganistanos en Kabul entienden y / o falen hindi, gracies a la popularidá del cine indiu nel país.»
  6. ↑ Wahab, Shaista; Youngerman, Barry (2007) Infobase Publishing: A Brief History of Afghanistan. ISBN 9781438108193.
  7. ↑ Harald Haarmann: Sprachen-Almanach – Zahlen und Fakten zu allen Sprachen der Welt. Campus-Verl., Frankfurt/Main 2002, ISBN 3-593-36572-3, S.273–274; Afghanistan
  8. ↑ «AFGHANISTAN v. Languages». Ch. M. Kieffer. Encyclopædia Iranica. Consultáu'l 8 d'abril de 2012. «A. Idiomes oficiales. Paṧtō (1) ye la llingua nativa del 50 al 55 per cientu de los afganistanos ... Persa (2) ye l'idioma más faláu n'Afganistán. La llingua nativa del venticinco per cientu de la población, estremar en numberosos dialeutos.»
  9. ↑ Ch. M. Kieffer, "AFGHANISTAN v. Languages", Encyclopaedia Iranica, Online Edition, originally from 1982.
  10. ↑ 10,0 10,1 R. Farhadi and J. R. Perry, Kaboli, Encyclopaedia Iranica, Online Edition, originally in Vol. XV, Fasc. 3, pp. 276–280, 2009.
  11. ↑ «South Asia ::AFGHANISTAN». CIA The World Factbook. Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-20.
  12. ↑ «Languages of Afghanistan». Encyclopædia Britannica.
  13. ↑ «Ethnic groups». BBC News. Consultáu'l 7 de xunu de 2013. «Pashtun: envalórase qu'entepasa'l 45% de la población, los paxtos fueron el grupu étnicu más dominante n'Afganistán.»
  14. ↑ «Textbooks, Afghan Ministry of Education».
  15. ↑ O'toole, Pam (6 d'ochobre de 2004). Afghan poll's ethnic battleground. BBC News. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/3717092.stm. Consultáu'l 16 de setiembre de 2010. 
  16. ↑ «Afghanistan in 2006 - A survey of the Afghan people» (PDF). Kabul, Afghanistan: The Asia Foundation. Consultáu'l 29 d'ochobre de 2010. «Uruzgan, que representa'l 1,1 per cientu de la población d'Afganistán, y Zabul, que representa'l 1,2 per cientu, fueron escluyíos del plan de muestreo por cuenta de condiciones de seguridá estremes mientres el periodu de trabayu de campu de la encuesta.»
  17. ↑ «Afghanistan in 2013 - A survey of the Afghan people». The Asia Foundation. Consultáu'l 12 de marzu de 2014.

Llectures encamentaes

editar

Enllaces esternos

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Llingües_d%27Afganistán&oldid=4276923»