Wikipedia

Llingües escandinaves

Les llingües escandinaves, tamién nomaes llingües nórdiques o xermániques del norte, refiérense al islandés, feroés, Noruegu, danés y suecu. Son un subgrupu de les llingües xermániques y fálenles 20 millones de persones como llingua materna.

Llingües escandinaves
Subdivisiones lenguas escandinavas orientales (es) Traducir, lenguas escandinavas occidentales (es) Traducir y Gutnish (en) Traducir
Códigu Glottolog nort3160


Estensión

Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]
Mapa actual de les llingües escandinaves

El xermánicu del norte separóse del xermánicu occidental de forma transitoria. Los Edda, n'islandés antiguu son el primer esquiciu de les llingües xermániques del norte y suel asimilase al antiguu nórdicu, anque la llingua más vieya de la que tenemos testimonios ye'l protonórdicu.

Rellación ente les llingües

editar

Los dialeutos del feroés ya islandés, llingües occidentales o insulares, tan mui averaos unos a otros. L'islandés y feroés modernos paécense abondo al islandés antiguu por tener poques influencies d'otres llingües europees. Los islandeses faen l'esfuerciu d'evitar anglicismos y barbarismos de llingües non escandinaves. Tamién formen parte del nórdicu occidental (pero non insular) la mayoría de dialeutos noruegos, mesmo'l nynorsk, jamska y norn, que se faló nes islles de Shetland y Orkney hasta'l sieglu 18.

Les trés llingües escandinaves más espardíes, el suecu, noruegu y danés, son les más asemeyaes ente sí, teniendo amás en cuenta que falantes de dialeutos de "llingües" diferentes puen entedese meyor que con falantes d'otros dialeutos del so propiu dominiu, de fechu hai variantes que se clasifiquen dacuando como llingües aparte. Sin embargu, en Noruega les llingües escrites bokmål y riksmål son en realidá llingües "fíes" del danés norueguizaes que tán basaes nel danés que se faló en Noruega nel sieglu XIX.

Na islla sueca de Gotland fálase el gotlandés, que, amás de carauterístiques propies, presenta munches influencies del danés, baxo-alemán medieval y de llingües eslaves y báltiques, pero por mor de la educación en suecu dende'l 1645 ta cada vez más marcáu pol suecu. En cuanto al gútnicu, antiguamente yera consideráu una llingua aparte, güei un dialeutu del suecu.

Nel archipiélagu de Åland, en Finlandia, fálase l'ålandés, un dialeutu del suecu. Esta variedá ta llingüísticamente más averada a los dialeutos d'Uppland (Suecia) que al suecu de Finlandia. Amás tienen delles pallabres que provienen del rusu, yá que formaron parte del reinu de los Zar del 1809 al 1917.

Na parte meridional y occidental de Finlandia fálase suecu de Finlandia, qu'amuesen algunes influencies del finés, sobremanera nel préstamu de pallabres y na prosodia.

Historia

editar

Alredor del añu 200, los falantes del xermánicu septentrional fixéronse perceptiblemente estremables d'otros falantes xermánicos. Ente'l 750 y el 1100, los falantes del xermánicu septentrional falaben dialeutos que se correspondíen con una llingua conocida como danesa, nome usáu pa esa llingua hasta'l sieglu XIII en Suecia.[1] Una inscripción n'escritura runa documenta los primeros desarrollos d'esta llingua.

Los colonos escandinavos llevaron la llingua danesa a Islandia y a les Islles Feroe escontra'l 800. De les modernes llingües escandinaves, l'islandés escritu ye'l más próximu a esta llingua antigua.[1] Esta llingua danesa taba bien rellacionada col inglés antiguu, llingua sobre la que los viquingos daneses exercieron una gran influencia mientres la so edá viquinga. Tres los periodos del protonórdicu y del nórdicu antiguu, les llingües xermániques septentrionales xebráronse en dos rames: una rama escandinava oriental, que se componía del danés y suecu; y una rama occidental, compuesta pol noruegu, feroés ya islandés.[2] Una llingua más, conocida como norn, desendolcóse n'Órcades y nes Islles Shetland depués de que los viquingos s'establecieran ellí pal añu 800; sicasí, la llingua estinguióse pal 1700.[3]

Na dómina medieval, los falantes de toles llingües escandinaves podíen entendese ente ellos. Pal 1600, les rames oriental y occidental reconfiguráronse dende un puntu de vista sintácticu[3] nun grupu insular (islandés y Feroés) y un grupu continental (danés, noruegu y suecu). La división ente escandinavu insular (ö-nordisk/ø-nordisk)[4] y escandinavu continental (Skandinavisk)[5] desenvolvióse, principalmente, por cuenta de la distancia xeográfica ente les dos rexones y ta basada nel grau de mutua comprensibilidá ente les llingües de los dos grupos.[6]

Clasificaciones históriques

editar

O. Bandle[7], O. E. Haugen[8] y A. Torp[9] xebren les llingües xermániques del norte según periodos llingüísticos.

Primero, trés la monoptongación del xermánicu /ei/, /au/ y /ey/~/øy/ nel escandinavu oriental /eː/ y /øː/, distínguense nórdicu occidental y nórdicu oriental:

  • Nórdicu occidental
    • Islandés antiguu
    • Nórdicu antiguu
  • Nórdicu oriental
    • Suecu antiguu
    • Danés antiguu

Cola lenición de les consonantes /p, t, k/ en /b, d, g/ y el debilitamientu de vocales en /ǝ/ nel escandinavu del sur mientres el sieglu XII, sumao a la simplificación extrema del danés, esti convirtióse na variedá más estremada del restu del dominiu. La clasificación sería ma´s:

  • Escandinavu del sur
    • Danés antiguu
  • Escandinavu del norte
    • Islandés antiguu
    • Suecu antiguu
    • Noruegu antiguu

Na baxa edá media el sistema flexivu simplificóse en toles llingües sacantes l'islandés y el feroés, dexando una división:

  • Escandinavu insular
    • Islandés
    • Feroés
  • Escandinavu continental
    • Noruegu
    • Suecu
    • Danés

Estes clasificaciones nun son xenealóxiques, sinón descriptives de les semeyances ente les llingües dende un puntu de vista sincrónicu.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 Lund, Jørn. Language. Publicación online del Real Ministeriu Danés d'Asuntos Esteriores, versión del 1 de payares de 2003, consultada'l 13 de payares de 2007.
  2. ↑ Bandle, Oskar (ed.)(2005). The Nordic Languages: An International Handbook of the History of the North Germanic Languages. Walter de Gruyter, 2005, ISBN 3-11-017149-X.
  3. ↑ 3,0 3,1 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes Holmberg
  4. ↑ Jónsson, Jóhannes Gísli and Thórhallur Eythórsson (2004). "Variation in subject case marking in Insular Scandinavian". Nordic Journal of Linguistics (2005), 28: 223-245 Cambridge University Press. Consultáu'l 9 de payares de 2007.
  5. ↑ Heine, Bernd and Tania Kuteva (2006). The Changing Languages of Europe. Oxford University Press, 2006, ISBN 0-19-929734-7.
  6. ↑ Torp, Arne (2004). Nordiske sprog i fortid og nutid. Sproglighed og sprogforskelle, sprogfamilier og sprogslægtskab. Moderne nordiske sprog. In Nordens sprog - med rødder og fødder. Nord 2004:010, ISBN 92-893-1041-3, Nordic Council of Ministers' Secretariat, Copenhagen 2004. (In Danish).
  7. ↑ Oskar Bandle: Die Gliederung des Nordgermanischen. Basel/Stuttgart 1973 (2. Auflage 2011).
  8. ↑ Vgl. Odd Einar Haugen: Grunnbok in norrønt språk. 2. utgåve, Gyldendal, Oslo 1995, ISBN 82-417-0506-9.
  9. ↑ Arne Torp: Nordiske språk i nordisk og germansk perspektiv. Oslo 1998.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Llingües_escandinaves&oldid=4208705»