Monreal

Monreal
Alministración
País	España
Comunidá foral	Navarra
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Nome oficial	Monreal (es); Elo (eu)
Códigu postal	31471
Xeografía
Coordenaes	42°42′22″N 1°31′23″W / 42.70606128°N 1.52297778°O
	Monreal Monreal (España)
Superficie	22.61 km²
Altitú	545 m
Llenda con	Ibargoiti (es) , Unciti (es) , Valle de Elorz (es) , Unzué y Olóriz (es)
Demografía
Población	503 hab. (2023); - 258 homes (2019); - 220 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.08% de Navarra
Densidá	22,25 hab/km²
	monrealnavarra.es

Monreal (n'euskera^[3] y cooficialmente Elo) ye una pequeña villa y un conceyu español de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Sangüesa, na contorna de Aoiz y a 18 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población ye de 503 habitantes (2023)^[4]^[5], el so términu municipal tien una superficie de 22,61 km²y la so densidá de población ye de Plantía:DAN-NA hab/km².

Al pie de ella álzase La Figa, monte dende la que puede acolumbrase una preciosa vista panorámica de la zona. Ye puntu de camín del camín de Santiago.

A pesar del so pequeñu tamañu cuntaba con judería y tuvo cierta importancia como villa, ganándose'l derechu, mientres un tiempu, d'acuñar moneda propia.

Residencia de caza de los reis de Navarra, cuntó con un castiellu, del qu'entá pueden vese dellos restos y que s'alluga sobre una llomba qu'apodera n'altor a la llocalidá. Foi mandáu baltar nel sieglu XVI (añu 1521) polos monarques españoles, como otres munches fortificaciones defensives propies del reinu de Navarra.

Topónimu

Términu municipal de Monreal.

Les primeres referencies escrites sobre Monreal daten del sieglu XII. En documentos medievales d'esi sieglu apaez so distintes formes: Mone Real, Monrreal, Mont Real, Monte Real, Monte Realle, Monte Regale y Montis Reyalis. Darréu acabaría imponiéndose la forma apocopada Monreal, variante como toles demás antes mentaes de la espresión monte real.

Ye creencia xeneralizada que foi dalgún rei navarru, quiciabes el mesmu García Ramírez que-y dio los fueros de Estella en 1149, quien bautizó a la llocalidá qu'antes se llamaba Elo col nome de Monreal.

Esisten delles teoríes sobre l'orixe del nome Monreal. José Moret dexó escritu nos sos Annales del Reyno de Navarra (publicáu en 1695) que'l nome deber al aumentu y fortificación con castiellu nuna eminencia d'orde de dalgún Rei. Lo cierto ye qu'hubo un castiellu, propiedá de la Corona Navarra, nun montículo qu'apoderaba la villa de Monreal. Esti castiellu foi baltáu en 1521 tres la Conquista de Navarra. La otra esplicación tradicional que se dio al nome de la villa alude a que dende los cumes de Alaiz escontra'l Sur los montes yeren de realengu. Los reis navarros utilizaron estos montes como zona de caza.

Elo ye'l nome vascu de la llocalidá. Esisten bastantes testimonios que dan fe d'ello. José Moret dexó escritu nel so llibru de Annales del Reyno de Navarra (publicáu en 1695) que Elo yera'l nome primitivu y vascónico de Monreal. Tamién ta documentáu nel sieglu XVI que'l camín que diba de Tiebas a Monreal llamábase Elobidea (camín de Elo). Elo escareció siempres d'oficialidá y cuando l'euskera dexó de falase na llocalidá na primer metá del sieglu XIX tamién dexó d'utilizase. Sicasí, siempres esistió conciencia de que yera'l nome antiguu vascu de la llocalidá y por ello la Real Academia de la Llingua Vasca adoptar na segunda metá del sieglu XX como nome formal de la llocalidá n'euskera. D'alcuerdu a l'actual zonificación llingüística de Navarra, Monreal queda anguaño na Zona Non Vascófona de Navarra.

El topónimu Elo ye d'etimoloxía enigmática. Dalgunos rellacionar cola pallabra elor (espín en llingua vasca). Julio Caro Baroja, sicasí considerar un posible antropónimu rellacionáu col nome de persona Eilo o Elo, frecuente na Álava medieval. Caro Baroja citó nes sos obres a una tal Elo Bellacoz, señora que yera natural del Valle de Mena, a un tal Eylon, que foi conde d'Álava y al dios aquitano Ele, como nomes posiblemente rellacionaos col del pueblu de Elo/Monreal.

El xentiliciu ye monrealés/monrealesa.

Alministración

Alministración municipal

Llista d'alcaldes
Mandatu	Nome del alcalde	Partíu políticu
2007-2011	Rosario Tirapu	AEE
2011-2015	María Izaskun Zozaya Parexa	AIL
2015-2019	AIL

Demografía

Gráfica d'evolución demográfica de Monreal ente 1900 y 2017

Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE. Población según el padrón municipal de 2017 del INE.

Población a mayu de 2015. Redolada a 580 habitantes

Monumentos

Monumentos relixosos

Parroquia "La nuesa Señora de la Natividá". (Ilesia de S. Martín de Tours hasta 1902).

Construyida en delles etapes y con estremaos estilos, como pueden ser el barrocu y renacentista.

Monumentos civiles

Ruines del castiellu
Ponte medieval

Deportes

Monreal foi trubiecu de grandes deportistes: pelotaris, futbolistes, montañeros, ciclistes, atletes, nadadores...

Na actualidá dispón de dos frontones, el vieyu y el nuevu (cubiertu). Tamién cunta con campu de fútbol onde xuega'l F.C. Elomendi (antes Higueño) y tamién xugó'l Monreal H.O. (el primeru gallardoniáu con dos copes y trés lligues, el segundu con dos copes).

El troféu "Figa de Monreal", con más de 40 años d'historia, ye unu de los campeonatos de lliga interpueblos más antiguu de Navarra.

Añalmente celébrase un mediu maratón de monte que la so salida y llegada ta en Monreal. El recorridó pasa pola sierra de Alaiz siendo'l puntu más altu l'ascensión al cume de la Figa.

Nel pasáu tamién se celebraba una competición ciclista BTT que la so meta taba nel visu de la Figa. Na actualidá namái puede xubise en BTT yá que l'asfaltu se encuantra en mala traza y yá nun dexa faelo en bicicleta de carretera.

Dende l'apertura de les piscines nel branu de 2004 vien desenvolviéndose una triatlón amateur y numberoses actividaes rellacionaes cola agua.