Moraleja de las Panaderas
Moraleja de las Panaderas ye un conceyu d'España, na provincia de Valladolid, comunidá autónoma de Castiella y Llión. Tien una superficie de 15,34 km² con una población de 46 habitantes y una densidá de 3,00 hab/km².
 Moraleja de las Panaderas | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Castiella y Lleón |
| Provincia |  provincia de Valladolid |
| Partíu xudicial | Medina del Campo |
| Tipu d'entidá | conceyu d'España |
| Nome oficial | Moraleja de las Panaderas (es)[1] |
| Códigu postal |
47454 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 41°16′35″N 4°49′29″W / 41.276388888889°N 4.8247222222222°O |
  Moraleja de las Panaderas Moraleja de las Panaderas (España)  | |
| Superficie | 15.34 km² |
| Altitú | 734 m |
| Llenda con | Medina del Campo, Pozal de Gallinas, Olmedo, La Zarza y Ramiro |
| Demografía | |
| Población |
40 hab. (2023) - 23 homes (2019) - 19 muyeres (2019) |
| Porcentaxe |
0.01% de provincia de Valladolid 0% de Castiella y Lleón 0% de España |
| Densidá | 2,61 hab/km² |
 | |
El topónimu editar
Nes investigaciones realizaes en diversos documentos tanto eclesiásticos como civiles, apaez citada esta llocalidá coles variantes de Moraleia, Moralexa, Moraleja, siendo citada por Floridablanca nel so censu de 1787 como Moralejas de las Panaderas.[2] Hasta la fecha nun s'atopó una esplicación sobre'l nome de Moraleja, anque sí bastantes respuestes especulatives. En cuanto al agregu de las Panaderas, anque tampoco hai una esplicación escrita, nun ye difícil rellacionar l'apellativu con una realidá histórica: ye sabíu que nes llocalidaes cercanes a Medina del Campo esistíen gran cantidá de fornos pa ellaborar el pan, productu que tenía una fuerte demanda dende Medina, sobremanera nos díes de feries. La ellaboración de pan yera un oficiu casi puramente femenín.[3]El pan foi un productu básicu na alimentación de la Edá Moderna n'España.
Historia editar
El documentu más antiguu que se conoz hasta'l momentu y nel qu'apaez un datu que se refier a esta llocalidá data de 1250; nél da noticia del pagu de dos maravedinos de Moraleja a la ilesia y Obispu d'Ávila.[4]
La hestoria de Moraleja ta considerablemente amestada al aportar de Medina del Campo. Moraleja formó parte de la Comunidá de villa y tierra de Medina del Campo –que foi formándose a lo llargo del sieglu XII-. Foi una aldega más que siguió'l réxime d'organización correspondiente a esti tipu d'alministración. Como toa aldega o llugar tuvo'l so términu territorial y el so Conseyu propiu que s'ocupaba de la regulación de camperes y montes comunales.[5]
Mientres el reináu de los Reis Católicos la Comunidá de villa y tierra evolucionó y munchos de los llugares que formaben parte d'ella convirtiéronse en realengos. Nel sieglu XV apaeció la figura del correxidor real nomáu pol rei y exerciendo l'autoridá nel so nome. Controlaben y teníen poder alministrativu, xudicial, fiscal y militar.
Nel sieglu XVII dalgunos d'estos llugares de la Comunidá sumieren, ente qu'otros, como Moraleja, caltener col mesmu númberu d'habitantes. Y al llegar al sieglu XVIII siguió siendo un llugar de Medina porque nunca pudo mercar el títulu de villa, como fixeron otros pueblos.[6]
En dómina de la Edá Moderna, Moraleja evolucionó a llugar de realengu, anque siguió perteneciendo alministrativamente a la Tierra de Medina del Campo y más tarde a la so contorna. Asina puede trate nel Catastru d'Ensenada de 1752, onde se diz que pertenez a la provincia de Valladolid. Medina del Campo y Moraleja formaron dende entós parte de la provincia de Valladolid con autonomía política y personalidá xurídica plena, según reza l'artículu 140 de la Constitución Española.
El progresu editar
El pueblu, les sos instalaciones y les sos costumes fueron tresformándose al traviés de los tiempos lo mesmo qu'asocedió nos pueblos de la contorna, cola esceición de que Moraleja espereció retrasu nes instalaciones modernes de servicios indispensables (agua, lluz, etc.) siendo l'últimu pueblu de la provincia de Valladolid que recibió'l suministru d'agua en cada casa y l'alcantarelláu correspondiente.
L'allumáu de les cases y les cais venía faciéndose dende tiempos alloñaos cola ayuda de les lámpara de carburu, el candil y farol d'aceite, les simples veles y na cocina la llapada del llar. Había un depósitu nel pueblu onde s'almacenaba'l carburu.
En 1920 y procedente de Gomeznarro llegó la lluz llétrico a Moraleja, pero yera una toma tan probe que se siguieron usando los otros recursos mientres munchos años. En cada vivienda namái podíen tener tres bombilles de 15 vatios y nes cais, en determinaes esquines, una. La potencia y el so consumu fuéronse regulando y aumentando gracies a les centrales llétriques, pero l'allumáu públicu nun tuvo nunca una gran fuercia hasta que se reguló ente 1991-92, adoptando lámpara de vapor de mercuriu.[7]
En Moraleja de las Panaderas llográbase agua de los pozos con gran facilidá pos s'atopaba a poca fondura. El primer pozu que se conoz ye'l que ta a la fin de la cai que lleva'l so nome, cai del Pozu, cerca del tresformador de la lluz. Dempués furóse otru cercanu que subsiste.
Tamién hubo siempres un cañu pela rodiada del pueblu, con agua potable, del que s'abastecía la población. Al pie de esti cañu taba'l pilón o llavaderu onde les muyeres llavaben cuando nun diben realizar esi llabor nos labajos cercanos y dacuando nes mesmes cases, nes sos baciques.[nota 1] El pilón pasó a ser una alcordanza histórica, afatando'l centru de los xardinos de la plaza Mayor.
En 1981 fíxose un sondéu ya instalóse la bomba y tresformador pa distribuyir l'agua a toles cases según la rede de saneamientu con fuesa séptica. El depósitu d'agua puede trate xunto al campu de fútbol. Fíxose un ramal principal que llegó hasta la nueva fonte pública instalada frente a la ilesia pero hasta 1989 nun cuntaron con agua nes cases y foi en 1995 cuando por fin consiguióse la canalización y modernización de la trayida d'agua.[8]
El teléfonu públicu más cercanu mientres los años 1960 taba nes llocalidaes llamaes La Zarza y Gomeznarro. En 1970 consiguir en Moraleja la instalación d'un teléfonu nuna casa particular que'l so serviciu yera incondicional día y nueche pa tola comunidá.
La pavimentación d'una pequeña parte del pueblu nun llegó hasta 1992. Se pavimentó en primer llugar la cai de la Ilesia y la cai del Pozu; en 1997 se pavimentó la plaza Mayor y nel 2000 la cai llamada Cuatrocalles; asina socesivamente hasta dexar tol pueblu bien acondicionáu. Moraleja de las Panaderas entró nel sieglu XXI siendo una aldega pequeña, con una población de 48 persones empadronaes nel añu 2008. Pela redolada del pueblu fuéronse llevantando nueves viviendes destinaes al ociu y a les vacaciones.[9]
Situación xeográfica editar
Esta llocalidá asítiase a media distancia ente Olmedo y Medina del Campo. Los pueblos más próximos con que'l so términu llinda son: Pozal de Gallinas y Calabaces al norte; Gomeznarro y San Vicente del Palacio al sur; La Zarza al este; Medina del Campo al oeste. Un pocu más alloñaos tán Ramiro y Ataquines escontra'l sureste y Olmedo escontra'l noroeste.
El términu de Moraleja de las Panaderas asítiase ente dos paisaxes castellanos denominaos como Campos del Sur del Duero y Tierra de Pinares. Abonden les manches de pinares que la so esplotación foi en gran midida base de la economía de los sos habitantes. L'agricultura ye l'otru factor económicu. Los montes de pinares son de dos tipos: pinu albar o piñonero y pinu negral o resinero. La cercanía xeográfica de Moraleja con al respective de la próspera ciudá de Medina del Campo ayudó a qu'aquella caltuviera en sieglos pasaos una puxanza que foi perdiendo col aportar de los tiempos.
Demografía editar
| 1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2007 | 2018 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 19 | 29 | 38 | 34 | 48 | 41 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: [necesita referencies]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Economía editar
Dende tiempos antiguos la economía de Moraleja dependió del sector primariu: agricultura y ganadería. Tradicionalmente venía llantándose trigu, cebada, avena y lleguminoses, siendo'l trigu la cebera principal. Llantábase la variedá llamada candeal, que s'afaía perbién al clima y al tipu de tierra del llugar.[10]
El plantíu de pinos, albar y negral empezara a finales del sieglu XIX, siendo'l más conveniente'l negral o resinero. La estracción de la resina empezaba a principios de marzu y terminaba en payares pola fecha de Tolos Santos. La resina empezó a nun ser rentable a partir de los años 1960 en qu'esti productu podía llograse de manera artificial y en llaboratoriu.[11]
A mediaos del sieglu XX empezaron los plantíos de regadío col cultivu d'hortolices y melones, lo que contribuyó en gran midida a una meyora de la economía. Nos años 1960, los llabores del campu modernizar cola importación de maquinaria, lo que supunxo coles mesmes el desemplegu de trabayadores agrícoles y de les cuadrielles de segadores provenientes de Galicia. El desemplegu de la mano d'obra agrícola provocó la emigración d'una gran parte de los habitantes a ciudaes industrializaes como Barcelona y Vizcaya, inclusive al estranxeru como a Francia, Suiza y Alemaña.
La ganadería yera la mesma de cada familia, vaques, mules, pollinos y caballos que s'utilizaben pa les xeres del campu. Pero tamién había recielles d'oveyes, sobremanera d'oveyes merines qu'apurríen llana cola que se comerciaba.
Urbanismu editar
En Moraleja de las Panaderas nun hubo nunca nin palacios nin cases solariegas. La vivienda tradicional d'arquiteutura popular yera d'una sola planta con puerta d'accesu nel centru y una ventana a cada llau. La corrolada solía tar na parte trasera y dacuando a una banda. Nesti espaciu había siempres un tendeyón pa guardar la lleña que sirvía de combustible pa la cocina, el fornu de pan y la gloria.
La distribución de la vivienda yera senciella y acordies coles necesidaes d'un pueblu ganaderu y llabrador. Había un pasiellu que distribuyía les habitaciones y comunicaba cola corte. Les habitaciones tomaben el nome de sales; cada sala taba estremada por un arcu que dixebraba l'alcoba pa dormir de la sala de tar. Había una cocina cola so despensa. Esfrutar d'una calefacción pol sistema de gloria que consistía na circulación d'aire caliente al traviés d'una cámara sol suelu. La gloria encendíase quemando papel y sobremanera paya. Foi un heriedu del hipocausto romanu y usóse en Castiella dende dómines bien antigües, perdurando nel tiempu por ser un sistema barato y fácil d'instalar.[12]
La casa tenía enriba un pisu abuhardillado llamáu sobráu, equivalente al fallu gallegu o al pomaral del Valle d'Arán, onde se guardaben les semientes, les pataques, les uves y hasta dalgún instrumentu de llabranza. Usábase tamién como desván pa guardar trastos.
La escuela tuvo nos primeros tiempos nun cuartu del Conceyu; dempués construyóse un modestu edificiu d'una sola planta, cuadráu y encalado. La enseñanza rexir pola llei de Moyano. Caltener n'usu hasta 1970; dempués, los pocos neños qu'había mover a Medina del Campo.
Les dependencies del edificiu antiguu del Conceyu ampliar cola casa allegante que nel so orixe foi la vivienda de la maestra. Nesti llugar punxo'l dispensariu médicu hasta que s'edificó un consultoriu.
Nel pueblu esistíen dellos establecimientos públicos como un chigre, una tabierna y dalgún fornu.[13]
Cais principales editar
- Carretera de Medina que xune los dos nucleos y que foi una vía bien importante pal desenvolvimientu de Moraleja de las Panaderas.
- Cai Real, que nun ye otra que l'actual carretera que conduz hasta la llocalidá d'El Artu.[nota 2]
- Plaza Mayor que tuvo siempres nel centru del pueblu.
- Cai de la Ilesia que llega dende la ilesia a la plaza Mayor.
- Cai de riba, dende Cuatro Calles en direición al llugar llamáu Praos Altos, saliendo del pueblu.
- Cai de Cuatro Calles, encruciada que daba accesu a delles cais y que dempués s'integró na cai d'Apuertes, de la que forma parte.
- Cai del Pozu. Conducía hasta'l pozu del cual sirvíense los habitantes de Moraleja; tuvo utilidá hasta 1989.
Fiestes editar
Les fiestes patronales de Moraleja de las Panaderas celebrar dende antiguu'l 20 de mayu, per San Boal. El 26 de xunetu celebra la fiesta chica. Ye'l día de Santa Ana, copatrona con San Boal. Estos festexos celebrar con actos relixosos, comíes especiales, xuegos de pelota, petanca, xuegos populares, encierres de toros, bailles, amenizado tou ello dacuando con fueos artificiales. N'otres dómines celebrábase tamién la fiesta de San Antón (17 de xineru), con una misa y la bendición de los animales.
San Boal editar
San Boal ye'l patronu de Moraleja y Santa Ana ye la patrona secundaria. La fiesta de San Boal ye'l 20 de mayu.
San Boal (o San Baudélico) ye un santu del calendariu mozárabe. El antropónimu Boal apaez nos calendarios antiguos pero va perdiéndose a partir de la dómina del Cardenal Cisneros sustituyéndose por Baudelio o Baudilio. En catalán caltién la forma Boi pa dellos topónimos. Ye un santu d'orixe francu onde yera llamáu Baudille, Bauzille o Baudile. Sufrió martiriu na ciudá de Nîmes nel sieglu IV mientres el mandatu del emperador Xulianu l'Apóstata. Tuvo munchos siguidores y tres la so muerte munchos devotos que s'axuntaben de callao nel llugar concretu onde fuera soterráu, xunto a una fonte. Más tarde llevantóse ellí una ilesia onde se-y daba cultu. Munches de les sos reliquies llegaron a España en dómina de la repoblación (sieglu XI), trayíes por clérigos francos quien impulsaron el so cultu y devoción. En delles provincies castellanes, catalanes y de La Rioxa subsiste'l nome de San Boal (dacuando Samboal), bien na dedicación d'ilesies, bien na toponimia.[14]
La ilesia de San Boal editar
Esisten les ruines consolidaes del edificiu de la ilesia, dellos murios y dellos arcos del interior. Caltiénse de pies la torre col so campanariu y una campana que subsiste por voluntá y proteición de los habitantes del pueblu. Foi un edificiu de tamañu aceptable, bien amobláu con oxetos relixosos ya imáxenes de cultu. Por cuenta de la probeza de materiales emplegaos, a les males y tardíos arreglos, la ilesia foi perdiendo solidez hasta que la so derrumbe –empezando pola cubrición, nos años 1960– foi n'aumentu de forma inevitable.[15]
La ilesia tenía dos naves separaes por pilastres nos que folgaben arcaes de mediu puntu. Les naves taben cubiertes con techu planu ente que na capiya mayor había una bóveda d'aresta con yeserías del sieglu XVIII. Tuvo coru altu a los pies.
La torre, que se caltién de pies, ta adosada a la cabecera. Los sos trés cuerpos, construyíos en lladriyu llevanten sobre basamento de formigón. Tuvo a puntu de fundise en delles ocasiones hasta qu'en 1627 derrumbóse la metá y hubo que refaela. Al pie de la torre ta la sacristía, de planta cuadrada y bóveda con yeserías del sieglu XVIII. Ye l'únicu espaciu qu'aguantó la ruina y nel so interior viénose celebrando'l cultu relixosu de la misa.
L'edificiu sufrió constantes arreglos en murios, puertes, teyaos;[nota 3] mientres el sieglu XVIII foi precisu faer más obres d'afitamientu y pavimentación, ensin llegar nunca a torgar el mala traza, y mientres el sieglu XIX tamién, hasta que na segunda metá del sieglu XX l'esbarrumbamientu foi total y irreversible, coincidiendo col momentu de mayor despoblamientu del llugar, polo que se procedió al esmantelamientu de los bienes muebles. Foi a empiezos del sieglu XXI cuando decidió consolidase les ruines pa consiguir que'l so aspeutu nun fuera deplorable nin el so estáu peligrosu.
Delles obres d'arte de la ilesia editar
Nel inventariu de 1603 méntase'l retablu mayor antiguu, que yera de pintures y otros distribuyíos poles naves: retablu de San Andrés, retablu de San Esteban, nel llau de la Epístola. Retablu del Rosariu nel llau del Evanxeliu, más altares de la Concepción y del Santu Cristu. Había una pila de bautismu protexida por una rexa de madera.[16]
Nel inventariu de 1701 méntense les imáxenes d'un Neñu Jesús, dos Vírxenes, una Santa Bárbara, Santa Águeda, San Sebastián y dos crucifixos.
Los inventarios de 1605 y 1701 menten tamién la numberosa orfebrería y nel llibru de cuentes dizse que Valtierra –plateru de Medina– iguó en 1778 el incensariu. Nesi mesmu llibru describe un pendón y dos fronteros que'l so trabayu hai que pagar a Nicolás Mateo, bordador de Medina (1606). Méntase que Felipe Duarte igua l'órganu en 1718 y de nuevu reparar Manuel González Galindo ente 1751 y 1753, maestru organero de Palencia y titular de l'abadía de Medina del Campo. En 1850 sustituyir por un órganu nuevu.[17]
Patrimoniu perdíu editar
- Ermita de Santa Ana
Aparte del edificiu de la ilesia del cual solo queden ruines consolidaes, considérase como patrimoniu perdíu la ermita de Santa Ana qu'en 1796 tenía de tar yá casi en ruines pos s'ordenar la so baltadera. Reteyárase en 1742 so la supervisión del maestru d'obres de Medina del Campo, Manuel Ángel. En 1756 encargóse una nueva imaxe de Santa Ana y un retablu que tenía qu'ocupar toa l'altor del edificiu, contratáu con Isidro Plaza, catedráticu d'Arquiteutura y Talla de la Universidá de Valladolid, vecín de Medina del Campo. En 1761 hubo que reparar l'edificiu, encargu que se fixo al maestru de obra Santiago Suva. Tocantes a la so baltadera nel llibru de fábrica y visita de 1796 dizse:[18]
... que darréu mande baltar la hermita de Sta Ana y los sos materiales amiesta'l so Por cuenta de fabricar p'ayuda de la obra que precisa, por aciu aver alvertíu la so md na visita que d'ella fixo tar quasi del tou arruinada.
Por tradición oral y por dellos restos materiales que pueden ser evidencia, aldovínase'l llugar d'allugamientu frente al campusantu, al otru llau del camín que conduz a Pozal de Gallinas. Delantre del edificiu había una cruz de piedra que se salvó y llevóse a otru llugar nel pueblu.
El primer documentu en que se menta la ermita data de 1699, a cuenta de una neña expósito abandonada a les sos puertes.[19]
... [bautizu] d'una neña llamada Ana, de padres ignotos, qu'amaneció a les puertes de la ermita de Santa Ana.
La ermita tuvo la so cofradería llamada Cofradería de la Gloriosa Santa Ana, con sede propia, gracies a que los sos llibros puede conocese munchos detalles ente ellos la fecha y gastos de los distintos arreglos.[20]
La creación d'esta cofradería data de 1721 sumiendo cuando l'edificiu arruinar en 1796. Los cofrades yeren pregueros y llabradores que teníen la obligación d'apurrir una oveya si yera pregueru o 15 reales y media llibra de cera si yera llabrador. El 26 de xunetu celebraben la festividá de Santa Ana y el día anterior tenía llugar el cambéu de mayordomu. Como autoridaes, amás del mayordomu esistíen dos contadores, unu pastor y otru llabrador. La cofradería tenía en propiedá un ciertu númberu de reses de les que s'ocupaba'l pastor.
El día de Santa Ana celebraba misa y procesión. En payares faíen les honres a los cofrades muertos; realizaba los oficios relixosos el cura párrocu de la ilesia. Les regles dicíen que yera obligatoria l'asistencia so pena de dos reales si l'ausencia yera'l día de víspores y cuatro reales si nun s'asistía a la procesión y misa.
Ver tamién editar
Notes editar
- ↑ Una bacica ye un caxón que se va angostando escontra'l fondu, de madera, que sirve p'amasar el pan, pa llavar y p'otros usos domésticos. (HERNÁNDEZ ALONSO, César (coordinador). Diccionariu del castellán tradicional. Editorial Ámbitu. Valladolid, 2001. ISBN 84-8183-108-5.)
- ↑ En munchos pueblos de Castiella esistió y esiste la cai Real, un camín con un anchor importante que comunicaba poblaciones relevantes. Vide Catastru d'Ensenada 1752
- ↑ Toles obres tán reflexaes nel llibru de Fábrica d'A.G.D de Valladolid, dende 1598 a 1920
Referencies editar
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Censu de Floridablanca publicáu pola Real Imprenta de Madrid en 1787
- ↑ García Velasco 2008: p. 15
- ↑ González y González, J. La Estremadura castellana del sieglu XIII Hispania nᵘ 127, 34 (1974), 417-418 y 424. Consultáu nel 2008. Cfr: Archivu de la catedral d'Ávila, códiz 2, signatura 6/4
- ↑ García Velasco 2008: páxs. 15 y 27
- ↑ García Velasco 2008: p. 37
- ↑ García Velasco 2008: p. 1915
- ↑ García Velasco 2008: p. 193
- ↑ García Velasco 2008: p. 195
- ↑ García Velasco 2008: páxs. 146-147
- ↑ García Velasco 2008: p. 153
- ↑ García Velasco 2008: páxs. 165-66
- ↑ García Velasco 2008: p. 173
- ↑ García Velasco 2008: p. 51
- ↑ Catálogu Diputación de Valladolid 2003: p. 128
- ↑ García Chicu, Esteban. Catálogu Monumental de Medina del Campo, 1961
- ↑ Catálogu Diputación de Valladolid 2003: p. 130
- ↑ A.G.D., llibru de fábrica y visita de 1796
- ↑ A.G.D., Primer Llibru de Bautismos. Partida de 16-9-1699
- ↑ A.G.D. Llibru de la Cofradería de Santa Ana: 1724-1772
Bibliografía editar
- DDAA (2003). Catálogu Diputación de Valladolid.
- García Velasco, Miguel Ángel (2008). Moraleja de las Panaderas. Abellugu ente pinares. Diputación de Valladolid.
- Marcos Villán, Miguel Ángel; Fraile Gómez, Ana María (2003). «Moraleja de las Panaderas», Catálogu monumental. Antiguu Partíu Xudicial de Medina del Campo, tomu XVIII. Diputación de Valladolid.
- Madoz, Pascual (1984). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Valladolid: Edición facsímil del Grupu Pinciano (octavu tomu).
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Moraleja de las Panaderas 
.
Datos: Q1768548- Multimedia: Moraleja de las Panaderas
