Nacionalidá

Nacionalidá ye un conceutu polisémicu de gran importancia nes ciencies sociales, el derechu priváu, el derechu constitucional y les rellaciones internacionales; que puede referise a:

• Nacionalidá xurídica, alministrativa o de pasaporte: la pertenencia d'una persona a un ordenamientu xurídicu concretu. Esti venceyu d'un individuu con un Estáu xenera derechos y deberes recíprocos; y pal constitucionalismo contemporaneu implica'l conceutu de soberanía nacional. Por casu: arxentín, bolivianu, brasilanu, chilenu, colombianu, costarricense, cubanu, dominicanu, ecuatorianu, español, guatemalianu, hondureñu, mexicanu, nicaragüense, panamiegu, paraguayu, peruanu, puertorriqueñu, salvadoreñu, uruguayu, venezolanu.

Nacionalidá
conceutu
etnia

• Nacionalidá social, identitaria o de sentimientu: la pertenencia a un grupu social de fuerte personalidá identitaria (el calter nacional d'un pueblu), que s'identifica col conceutu (tamién polisémicu) de nación, especialmente nel contestu del nacionalismu que s'impon como ideoloxía constitutiva del estáu-nación a partir del sieglu XIX. La identificación d'esti conceutu col anterior depende de l'aplicación del denomináu principiu de nacionalidá (identidá ente nación y Estáu), qu'históricamente se pretendió xeneralizar n'Europa tres la Primer Guerra Mundial (de resultes de los denominaos 14 puntos de Wilson) y na mayor parte del mundu tres la Segunda Guerra Mundial (procesos de descolonización). Tal pretensión foi considerada por variaos autores imposible de realizar na práutica dada la multiplicidá d'identidaes y tracamundiu ente distintes comunidaes, cultures, llingües, relixones, territorios y fronteres (por casu, ente vascu, catalán, gallegu, quebequense, californianu, nayarita, sinaloense, jalisciense, huichol, cora, tepehuano, serranu, costeño, nortizu, etc.) , pero ye de facto lo qu'asocede nos estaos yá asitiaos (la mayoría de los estaos actuales son plurinacionales nel sentíu d'allugar más nacionalidaes que la nacionalidá singular que de normal lo anicia).

• Nacionalidá histórica: la denominación que la Constitución española de 1978 reserva pa ciertes comunidaes autónomes (les llamaes nacionalidaes históriques), en llugar de la denominación común de rexones. Por casu: Andalucía, Galicia, Aragón, País Vascu, Cataluña, Comunidá Valenciana, etc.

Etimoloxía de nacionalidá

Nacionalidá provién de la pallabra nacional y esta del llatín natio-onis:nación, raza, de nasci:nacer S. XV - Territoriu y habitantes d'un país

== Alquisición de la nacionalidá Distinta según la llexislación de cada país, les variantes pueden resumise en cuatro principios xurídicos espresaos en llatín:

• Ius sanguinis: derechu de sangre. La nacionalidá adquierse de resultes de nacer d'unos determinaos proxenitores (poniendo como requisitu la nacionalidá de la madre, del padre o de dambos). Toma como base los nexos familiares de raza y tradición. La nacionalidá ye la de los padres, anque'l fíu naciera nel estranxeru.

• Ius soli: derechu de suelu. La nacionalidá adquirir pol llugar de nacencia, independientemente de la nacionalidá de los padres.

• Ius domicili: derechu de casa. La nacionalidá adquirir pol llugar del casa, vecindá o residencia llegal, poniendo como requisitos determinaos plazos o criterios d'enraigono (propiedá, trabayu, etc.).

• Ius optandi: Derechu d'optar, ye'l poder d'optar a una nacionalidá distinta de la que s'ostenta; tien llugar cuando la persona puede escoyer ente dos o más nacionalidaes orixinaries, o, lo que ye lo mesmo, cuando nun concordar el derechu de suelu y el derechu de sangre (ius soli - ius sanguinis) y puede escoyese d'ente les nacionalidaes a les que se tien derechu.

Perda de la nacionalidá, apátrides, doble nacionalidá y naturalización

La nacionalidá puede perdese en dellos casos, puede compartise una doble nacionalidá, y puede adquirise una nueva nacionalidá, cumpliendo determinaos requisitos (naturalización). La situación d'apátrida ye la del que nun tener nenguna nacionalidá. Los ciudadanos de los Estaos Xuníos pueden arrenunciar a la so nacionalidá y voluntariamente convertise n'apátrides, Garry Davis y Glen Roberts son dos exemplos.

La nación y l'espaciu xeográficu

Una nación, entiéndase un grupu de persones que comparten una cultura, puede exercer dicha cultura en cualesquier espaciu xeográficu ensin perder la so nacionalidá. Ye posible que mientres esti exerciciu, la nacionalidá tresportada (pola emigración) sufra dellos cambeos na so estructura cultural, modificando'l comportamientu de los sos integrantes; tal cambéu puede xenerase al atopase con otros grupos culturales y asimilando dalgunes de les sos costumes, inclusive asimilando'l grupu a la so propia nación. Esti cambéu cultural afecta direutamente la esencia de la nación, pudiendo xenerar una nueva nacionalidá distinta ya independiente a la orixinal; tal efeutu tuvo presente en toa interacción social del home rellacionada col desplazamientu xeográficu d'una nación, inclúyanse esploración, guerres, invasiones o colonizaciones, toes elles xeneraron tresformamientos culturales que deriven na fundación de nueves naciones. Entiéndase qu'esti tresformamientu namái puede asoceder si un grupu numberosu con una identidá nacional muévese o reasitia; un ente individual, inclusive investido ya identificáu con una nacionalidá nun podría imponer tal efeutu, yá que'l so estáu solitariu nun tener un motor de fuercia social pa llograr el cambéu; otra manera, esta mesma rellación espaciu xeográficu / nación, podríen llograr un efeutu inversu y asimilar al individuu a la coleutividá y sentimientu nacional qu'apodera la rexón.

La nación y el territoriu

Ta claro qu'una nación nun puede exercer la so identidá cultural si nun s'atopa allugada nun espaciu xeográficu; d'igual forma esta identidá cultural nun puede ser executada ensin un númberu abondu de miembros de dicha nacionalidá allugaos nun mesmu espaciu xeográficu. En dalgún momentu, ye posible qu'una nación, sola o en coesistencia con otra, pueda asumir supremacía del espaciu xeográficu nel que mora, y faese col control d'ésti pa exercer pela vía del fechu o por derechu la propiedá del espaciu xeográficu como'l so territoriu pa tola so nación. Entiéndase qu'esti control del espaciu xeográficu y demarcación territorial trai a una induldable asociación y execución de toles costumes culturales de la nación, faciendo que'l territoriu conforme parte induldable del sentimientu, propiedá ya identidá nacional; esta situación va caltener hasta tantu otra nación o coalición desaposiar de tal control que tien sobre'l territoriu. Dientro d'un territoriu puede haber delles nacionalidaes.

La nación y l'Estáu

Una vegada qu'una nación tea provista d'una solidez cultural, suficientes integrantes y recursos, según del dominiu d'un territoriu, puede eventualmente, si asina'l so costume aceptar, fundar un estáu pa exercer el control sobre esi territoriu pa garantizar la sobrevivencia de la nación. L'estáu ye una organización inmaterial, una autoridá qu'exerz la so supremacía y poder sobre un territoriu y tola población que nel habiten; de normal, la so fuercia atópase regulada so los principios de la so cultura xeneradora, o bien sobre los principios culturales de la nación que la constituyó. En tal sentíu, tien d'aprofiase que puede esistir una nación ensin estáu y ensin territoriu; pero nun puede esistir un estáu ensin nación y territoriu, porque nun exercería'l so poder sobre nenguna persona, cosa o llugar.

El casu del Reinu Xuníu

Inglés, galés, escocés, irlandés, son nacionalidaes históriques, y a éstes p'asignar en cada casu cuando correspuende la nacionalidá británica y cuando non, hai que tener presente'l procesu de formación del Reinu Xuníu.

En 1707 Inglaterra fundir con Escocia pa formar el Reinu de Gran Bretaña, pos precisamente nesi añu dambes naciones alcordaron constituyir un parllamentu únicu.

Gales formó parte d'Inglaterra a partir de 1301, pero como'l pueblu caltuvo'l so idioma y la so cultura, puede considerase qu'a partir d'esa fecha Gales namái foi una nación ocupada per Inglaterra. Con posterioridá hubo conflictos y guerres, ya inclusive dellos años de llibertá nos que Gales inclusive formó'l so propiu parllamentu, hasta qu'en 1542 Gales foi anexonada definitivamente a Inglaterra, anque dexando que los galeses llograren representación nel parllamentu inglés. A partir d'entós por tanto, realmente los galeses dexaron de ser tales pa pasar a ser ingleses, y depués pa pasar a ser británicos a partir de 1707.

En 1800 eslleióse'l parllamentu d'Irlanda, xuniéndose'l so territoriu al d'El Reinu de Gran Bretaña, pa formar el Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda, pero'l Tratáu de Londres de 1921 dio nuevamente la independencia a esa rexón, anque por causes diverses hubo conflictos y tensiones y retrasos, marches y contramarchas, polo que seique namái puede dicise que la República d'Irlanda realmente surdió como independiente en 1949. Pero pol citáu Tratáu de Londres de 1921 tamién se creó Irlanda del Norte, integrándose la mesma al Reinu Xuníu, que dende entós pasó a ser Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda del Norte.

Nacionalidá de les persones morales

Les persones morales o xurídiques, adquirieron personalidá xurídica en virtú d'un mandatu llegal, esisten distintes teoríes alrodiu de la naturaleza xurídica d'estos entes, pero en concretu podemos afirmar que jurídicamente son persones.

La nacionalidá ye unu de los atributos de la personalidá. Ye lo que se conoz como l'estáu políticu, la espresión de la soberanía entiéndese y entiende atendiendo a que tien una población, na que, tolos que formen el so pueblu seríen consideraos como nacionales. Al respeutu ellaboráronse tres postures, les que nieguen espresamente qu'una persona moral pueda tener nacionalidá, los que la acepten, y los eclécticos que dixeron que sí, pero que ye dafechu distinta a la d'una persona física, yá que se rixe por regles distintes.

Postures sobre la Nacionalidá

Los que nieguen que les persones morales puedan tener una nacionalidá

Llindar a dicir que les persones morales, al ser una ficción xurídica, nun tienen los elementos necesarios pa tener un estáu; esto ye, nun tienen estáu civil nin políticu. Nel derechu estauxunidense esta postura quedó bien enraigonada. Na opinión d'estos tratadistas dizse que al atribuyir nacionalidá a les persones morales confundiéronse les nociones de nacionalidá y casa. La casa de la sociedá ye afitáu pol estatutu, que ta conforme a la llei aplicable y resuelve los problemes del so funcionamientu estraterritorial, ensin necesidá de recurrir a la noción de nacionalidá.

Siendo la nacionalidá un venceyu con un Estáu, nun ye posible que dichu venceyu pueda esistir ente una persona moral y un Estáu. Cuando l'Estáu determina quién son los sos nacionales, lo que realmente fai ye un inventariu. Pa esta posición, la verdadera nacionalidá, la única qu'esiste, crea una rellación d'orde políticu ente un individuu y un Estáu.

Los qu'acepten que les persones morales tienen nacionalidá llanamente

En realidá quiciabes munchos de les persones con estos criterios ven a les persones morales como un ente xurídicu, con una verdadera personalidá y que les sos decisiones esprésense al traviés de los sos órganos. Xeneralmente argumenten la so posición al reproducir les normes llegales que-y atribúin una nacionalidá a les persones morales. Unos identifiquen la nacionalidá de les sociedaes a los individuos, y asina apliquen analógicamente el conceutu de nacionalidá de la persona física anque afaciéndolo a la naturaleza distinta de les persones morales.

Los qu'acepten que les persones morales tienen una nacionalidá

Al respeutu nun s'ellaboró una teoría única, y podemos dicir que munchos d'estos criterios han perneado na llexislación, nun siendo la nuesa una esceición. Los principales criterios son los siguientes:

Nacionalidá de los Socios: Tomóse como criteriu'l que l'Estáu conoza la nacionalidá de los principales socios y dexe abiertamente que les sos rellaciones privaes llevar a cabu coles regles de calter priváu del so país d'orixe. Representa'l grave problema, de que nes grandes sociedaes la nacionalidá de los dueños de les partes sociales esta llamada a camudar. Podemos añader de qu'esti criteriu nun ta dafechu abandonáu na nuesa llexislación, y que si produz efeutos xurídicos el fechu de que los accionistes, socios, o dueños sían d'una nacionalidá o d'otra.

Conforme al País en que se constituyó la sociedá: Según el país en que foi constituyida la sociedá, va rexise conforme a les normes de derechu priváu de los sos estatutos y del so país d'orixe. Esti casu dase bien frecuentemente nos países nos que se regula la tresferencia de see.

La de la Casa Social: El llugar onde se tomen les decisiones puede sirvir pa da-y la nacionalidá a una sociedá, anque esiste'l problema de qu'esti puede variar, o inclusive qu'estes decisiones tomar nun llugar distintu cada vegada, amás de que nun ta claro, si en munchos casos ye la casa de l'Asamblea Xeneral o'l de l'Alministración d'una sociedá.

La de la Nacionalidá de los Alministradores: N'otres llexislaciones tomóse como criteriu la nacionalidá del sociu alministrador o del conseyu d'alministración, col grave problema de que ye esti o estos pueden camudar fácilmente.

Conforme a la Regulación nes sos Rellaciones Privaes: En munchos casos puede dase la posibilidá de que col cambéu de nacionalidá, o regulándose con una llexislación estranxera una sociedá, considérese qu'esi ye un elementu abondu pa da-y una nacionalidá a la sociedá.

Criterios de Control: Diose'l casu sobremanera cola posibilidá de la develación de la personalidá y colos casos onde se busca saber quien colos verdaderos socios, por cuenta de qu'en munchos casos nun se conoz con claridá quien son los dueños de les partes sociales, tómese como criteriu que la nacionalidá d'una sociedá ye aquella de los qu'exercen el control. Na llexislación alemana usóse esti criteriu, en concretu estremar ente nacionalidá d'una persona, y pertenencia al Estáu, siendo la pertenencia'l criteriu pa saber si forma parte de los intereses de la nación alemana.

De l'autorización que fai l'Estáu: Partir de la base de que la personalidá xurídica d'una persona moral nun s'integra cabalmente hasta que recibe un permisu o autorización del Estáu pa constituyise. En Méxicu, sería'l permisu concedíu pola Secretaria de Rellaciones Esteriores, anque n'otres llexislaciones tómase analógicamente el criteriu de la inscripción nel Rexistru Públicu, con efeutos constitutivos.

Múltiples nacionalidaes

Lo enantes espuesto, indica qu'un ciudadanu d'otra nacionalidá puede adoptar, si asina'l so derechu confier-y, la nacionalidá del estáu onde s'atopa desenvolviendo la so vida. Enmarcáu jurídicamente, ye posible que l'autoridá ríca-y d'arrenunciar so xuramentu a la so anterior nacionalidá, sicasí esti procedimientu ye incompletu pos tendría d'arrenunciar formalmente ante les autoridaes consulares del país o nel país del que pretende desligarse; tamién puede se-y conferida la posibilidá de caltener dambes nacionalidaes o múltiples nacionalidaes, pero namái una d'éstes puédese exercer, nun pudiendo a convenencia mesma faer usu de les otres.

Amás ye precisu, argumentar que cuando una persona arrenuncia a la so ciudadanía orixinaria, ye bien difícil que la vuelva a llograr siempres y cuando presente prescripciones válides de la so decisión.

Nacionalidá activa y pasiva

Un ciudadanu investido d'una o más nacionalidaes namái puede exercer una sola nacionalidá al empar. Tal exerciciu ye'l de la nacionalidá activa. Tou sistema xurídicu de cualquier estáu confier a los sos ciudadanos y a la so nación una serie de derechos y deberes, que tienen de ser cumplíos pal gocie de los beneficios de la nacionalidá. Un estáu cualesquier nun-y apurre a los ciudadanos los sos derechos si éstos nun cumplieron colos sos deberes; un ciudadanu podría nun estáu tener derechu a una pensión de xubilación paga pol Estáu, pero tal derechu namái puede ser apurríu si esti ciudadanu cumple cola so obligación del pagu d'impuestos y deducciones nos sistemes del Estáu, qu'ayuden al caltenimientu del mesmu y a la formación del sistema de pensiones. En tal sentíu, un ciudadanu nun podría caltener simultáneamente dos vides en dos estaos distintos, lo cual inhabilitaría-y pa cumplir coles sos obligaciones y el gocie de los sos beneficios. De normal, esta situación ta regulada polos estaos y ríquese del cumplimientu de procedimientos pa exercer los sos derechos que la nacionalidá confier-y. Polo anterior entiéndese, que la o les nacionalidaes que nun s'exercen son les pasives, que nun se pierden pero tampoco pueden exercese.

La nacionalidá activa midir pol tiempu de residencia atayada o consecutiva que sumen la metá de díes del añu más un día, nel ralu d'un añu. Igualmente, ye midida nos sos desplazamientos internacionales pol pasaporte de que la so nacionalidá utilice pa ingresar a otros países.

Significáu alternativu

N'Europa Central y del Este, y n'otres zones del mundu, la pallabra nacionalidá entiéndese como un sinónimu d'etnicidad, yá que nación definir neses árees como un agrupamientu basáu na autodeterminación cultural, en mayor midida que nes rellaciones col Estáu. Por casu, muncha xente podría dicir que pertenez a la nacionalidá curda, a pesar de que Curdistán nun ye un estáu. Nel ámbitu de la estinguida Xunión Soviética y l'antigua Yugoslavia, nacionalidá úsase como traducción de los términos rusu y serbiu usaos pa referise a los grupos étnicos dientro d'un país. Similarmente les nacionalidaes de China son grupos étnicos.

N'España la Constitución de 1978 fai mención a les rexones y nacionalidaes que constitúin la nación española. Yá que nesti contestu nun se refier a la nacionalidá (tocantes a ciudadanía) española, el términu usar con esti significáu alternativu.

Ver tamién

• Nacionalidaes per país
• Naturalización

Enllaces esternos

• Nación/Nacionalismo nel Diccionariu Críticu de Ciencies Sociales de la UCM
• Entrugues del exame de nacionalización d'Alemaña con respuestes.

• Datos: Q231002
• Multimedia: Nationality