Pretéritu imperfeutu

El pretéritu imperfeutu d'indicativu ye un tiempu verbal frecuente nes Llingües romániques. Describe una aición o estáu nel pasáu que les sos llendes temporales nun son relevantes, ye dicir un tiempu gramatical del pasáu con aspeutu gramatical imperfeutivu.

En Llingües romániques

Les llingües romances suelen oponer un pretéritu imperfeutu a un pretéritu perfeutu. Asina asocede en francés, portugués, italianu o catalán por casu onde la distinción taba presente en llatín. En llatín había un únicu pretéritu imperfeutu (amābam, monēbam, lēgēbam, audēbam 'amaba, alvertía, lleía, oyía') que s'oponía a un pretéritu perfeutu (amāvī, monuī, lēgī, audīvī 'amé, alvertí, lleí, oyí').

Les llingües romances añadieron amás una forma compuesta, polo que nos primeros estaos de les llingües romances esistíen siquier tres pretérito: l'imperfeutu (amaba), el perfeutu simple (amé) y el perfeutu compuestu (amé). Col tiempu delles llingües perdieron dalgunes d'estes formes, por casu en francés y en catalán el perfeutu simple cayó en desusu. En francés el perfeutu compuestu ye l'únicu que s'usa na práctica (como asocede tamién en parte n'alemán onde'l pretéritu perfeutu compuestu movió casi dafechu a al pretéritu perfeutu simple, perdiéndose les sutiles diferencies semántiques ente dambos). En catalán pela cueta surdió un nuevu pretéritu perfeutu perifrásticu que sustituyó al perfeutu simple (que namái apaez en testos arcaizantes).

La situación de les llingües romances oldea cola de les llingües xermániques que se caractericen por tener un pretéritu simple (que puede ser perfeutu o imperfeutu según el contestu), compárense les oraciones del inglés:

I worked here when the financial crisis happened. (imperfeutu)

'Yo trabayaba equí cuando empezó la crisis financiera'

I worked here for many years (perfeutu)

'Trabayé/Trabayé equí munchos años'

En castellán

En castellán, por casu, na oración "Juan entraba", l'aición de "entrar" ta indicada como daqué en procesu, ensin definir si completóse. Nun sabemos si Juan llegó a entrar o non, solo qu'eso intentaba. En contraste, na oración "Juan entró", l'aición completóse y Juan ta definitivamente dientro. Esta última forma llámase pretéritu perfeutu simple, ya indica que l'aición sí foi completada.

Hai otres interpretaciones del pretéritu imperfeutu en castellán (llamaos usos movíos del tiempu verbal) que nun encaxar perfeutamente cola definición que dimos:

Cuando se fala de dos remanes pasaes qu'asoceden coles mesmes: «Mientres estudiaba, había enforma ruiu».^[1]
N'espresiones de cortesía: «¿Quería daqué, señor?».^[2]
N'oposición al presente, lo qu'antes faía y agora nun faigo: «Antes fumaba enforma, agora nun lo faigo». ^{[necesita referencies]}
En descripciones de persones, oxetos o situaciones en pasáu, ensin continuidá nel presente: «Yera una moza bien atenta de pelo negru y güeyos marrones; Y.. ¿cómo yera la maleta? (yera) colorada, dura con ruedes; Yera iviernu, faía enforma fríu, teníamos poco dineru, pero igual yéramos felices».^[3]

Esiste tamién en castellán un pretéritu imperfeutu de suxuntivu (tamién llamáu a cencielles imperfeutu o pretéritu de suxuntivu), con terminaciones en -se o en -ra (cantara o cantara, partiera o partiera, tarreciera o tarreciera). Espresa aiciones o estaos del pasáu que se consideren suxetivos o condicionaos. Por casu, en "diba comer cuando llegares", l'aición de "llegar" ta indicada como posibilidá na mente del falante, ensin determinar si verificar na realidá o non.

En llingües xermániques

En llingües xermániques occidentales namái apaecen dos pretéritos una forma simple (que puede ser perfeutiva o imperfeutiva según el contestu) y una forma compuesta col verbu 'haber' o 'ser'. Nestes llingües nun hai una diferencia esplícita ente formes d'imperfeutu y perfeutu na forma simple, polo que la interpretación del aspeutu gramatical tien de deducise del contestu, dellos exemplos:

I went to the cinema (inglés) / Ich ging ins Kino

'Fui/Diba al cine'

I have gone to the cinema (inglés) / Ich bin ins Kino gegangen

'Fui al cine'

Referencies

↑ «Verbo Significáu | ~ Descripción | Exemplos» (castellanu). Consultáu'l 14 de febreru de 2017.
↑ (2010) Real Academia Española: Nueva gramática de la llingua castellána, primer (en castellán). ISBN 978-84-670-3281-9.
↑ Vega, Sara L. del títulu=Avanzando: Gramtica espaolay llectura; Salazar, Carmen (1 de setiembre de 2006). pasáu&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiNh8KTrpvZAhWMuBQKHfITB1UQ6AEILzAB#v=onepage&q=pret%C3%A9ritu%20imperfectu%20de%20indicativu%20Describe%20una%20acci%C3%B3n%20o%20estáu%20en%20el%20pasáu&f=false (en castellanu). John Wiley & Sons. ISBN 9780471699743. Consultáu'l 10 de febreru de 2018.

Ver tamién

Enllaces esternos

[1] «Verbo Significáu | ~ Descripción | Exemplos» (castellanu). Consultáu'l 14 de febreru de 2017.

[Nueva_gramática-2] (2010) Real Academia Española: Nueva gramática de la llingua castellána, primer (en castellán). ISBN 978-84-670-3281-9.

[3] Vega, Sara L. del títulu=Avanzando: Gramtica espaolay llectura; Salazar, Carmen (1 de setiembre de 2006). pasáu&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiNh8KTrpvZAhWMuBQKHfITB1UQ6AEILzAB#v=onepage&q=pret%C3%A9ritu%20imperfectu%20de%20indicativu%20Describe%20una%20acci%C3%B3n%20o%20estáu%20en%20el%20pasáu&f=false (en castellanu). John Wiley & Sons. ISBN 9780471699743. Consultáu'l 10 de febreru de 2018.

[1]

[2]

[3]