Tønder
Tønder (n'alemán, Tondern) ye una ciudá del sur de Dinamarca, próxima a la frontera con Alemaña. Tien una población de 7.685 habitantes (2012). Ye la capital y principal llocalidá del conceyu de Tønder, na rexón de Dinamarca Meridional.
 Tønder | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  Reinu de Dinamarca | ||
| Estáu federáu | Dinamarca | ||
| Rexón alministrativa | Dinamarca Meridional | ||
| Conceyu | Tønder | ||
| Tipu d'entidá | villa | ||
| Códigu postal |
6270 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 54°56′34″N 8°51′50″E / 54.9428°N 8.8639°E | ||
  Tønder Tønder (Dinamarca) | |||
| Superficie | 6.79 km² | ||
| Altitú | 3 m | ||
| Demografía | |||
| Población | 7543 hab. (2015) | ||
| Porcentaxe |
100% de Tønder 0.62% de Dinamarca Meridional 0.13% de Dinamarca 0.13% de Reinu de Dinamarca | ||
| Densidá | 1110,9 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria |
UTC+01:00 (horariu estándar) UTC+02:00 (horariu de branu) | ||
| Llocalidaes hermaniaes | Akranes | ||
| toender.dk | |||
 | |||
Historia editar
El xeógrafu hispanu-árabe Al-Idrisi menta a mediaos del sieglu XII un llugar llamáu El to(r)ndira, que podría tratase de Tønder o del pueblu vecín de Møgeltønder, al oeste de la ciudá.
Tønder foi fundada nel sieglu XII col nome de Lille Tønder ("pequeñu Tønder"). Tønder significa "yesca". La nueva llocalidá foi fundada nun castru arrodiáu pel ríu Videå pa sirvir de puertu a Møgeltønder, yá que per vía fluvial había comunicación col Mar del Norte. Col tiempu Tønder adquirió mayor importancia que la vecina Møgeltønder, y en 1243 convertir na primer ciudá en Dinamarca en recibir privilexos de ciudá comercial.
En 1544 Tønder foi parte del ducáu de Schleswig-Holstein-Haderslev, que'l rei Federico I de Dinamarca heredara al so fíu'l duque Juan el Viejo. A la muerte de Juan ensin fíos en 1580, les sos tierres partir ente los sos hermanos, pasando Tønder a posesión del ducáu de Holstein-Gottorp, y eventualmente tornó a manes de la corona.
Hasta principios del sieglu XVII había un importante comerciu de Tønder col norte de los estaos alemanes y colos Países Baxos. La baxa altitú de la ciudá causó severos hinchentes en delles ocasiones; pa evitales, construyéronse diques que cortaron la comunicación de la ciudá col mar, colo que perdió parte de la so importancia económica.
Na segunda metá del sieglu XVII y la primer metá del XVIII la ciudá convertir nun importante centru de producción y venta d'encaxe. En 1788 inaugurar na ciudá la primer escuela de profesores de tol país.
Nel sieglu XIX la ciudá foi protagonista de la nacencia del conflictu dano-xermanu de Schleswig-Holstein. Tønder cuntaba con una importante población burguesa de fala alemana que s'asitió nel bandu alemán cuando españó la Primer guerra de los ducaos (1848-1851). A la fin de la guerra tou Schleswig tornó a manes daneses, pero'l problema siguió, pos anque la ciudá yera oficialmente billingüe, dábase prioridá al danés como llingua escrita. Tres la Segunda guerra de los ducaos, Tønder pasó en 1864 a ser una ciudá prusiana y dende 1871 hasta 1920 foi parte del Imperiu Alemán.
En 1868 inauguróse'l ferrocarril a Tingslev, llugar onde s'enllazaba cola llinia Hamburgu-Fredericia. En 1887 Tønder foi la interseición del ferrocarril Hamburgu-Esbjerg y pocu dempués inauguróse la llinia Tønder-Højer, con enllaz a la islla de Sylt. A principios del sieglu XX Tønder foi base de dirixibles militares.
Col fin de la Primer Guerra Mundial y los plebiscitos de Schleswig, Tønder tornó en 1920 a soberanía danesa. Anque la mayoría de los sos habitantes (77%) votaron a favor de siguir siendo parte d'Alemaña, Tønder atopar nuna zona onde la mayoría de la población prefirió la tresferencia a Dinamarca. La ciudá siguió siendo marcadamente billingüe hasta 1945, y el gobiernu llocal taba apoderáu por partíos políticos representantes de la etnia alemana.
Na Segunda Guerra Mundial, tropes alemanes cruciaron la frontera na redoma de Tønder pa ocupar Dinamarca. Nel llugar habilitóse un pequeñu campu de concentración. Dempués de la guerra la población alemana de Tønder decayó significativamente en númberu y relevancia política, y la ciudá mesma perdió importancia. La escuela de maestros cerró les sos puertes en 1989, el cuartel en 2002 y l'hospital en 2003, magar nel so llugar construyó un hospital priváu.
Referencies editar
- «Departamentu d'Estadística de Dinamarca» (danés). Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
- Dean Store Danske. «Tønder» (danés). Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
Referencies editar
Enllaces esternos editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Tønder.
