Xerundivu

El xerundivu (del llatín: gerundivum 'relativu a lo que tien de llevase a cabu') ye una forma verbal Conxugación#Formes personales del verbu impersonal. Ye'l nome dau al participiu pasivu futuru del verbu llatín, y pol so valor axetival ta englobado de normal dientro de los participios. Amás del llatín, hai otres llingües que la tienen, ente les que s'atopen el sánscritu y el tigriña, anque polo xeneral significaos equivalentes son espresaos por aciu construcciones perifrástiques más analítiques nes demás llingües.

El xerundivu llatín

Este axetivu xeneralmente indica a un sustantivu mentándolo como merecedor de ser oxetu d'una aición, siendo más bien daqué que nun asocedió y de ende que se-y considere nel futuru llatín. Ye'l segundu participiu pasivu llatín dempués de la tema de perfectum (correspondiente al participiu del español), y el cuartu si cuntamos tamién a los activos futuru y presente. Utilízase sobremanera pa construyir la voz perifrástica pasiva, que vien siendo una perífrasis verbal col verbu esse como auxiliar más el xerundivu. A pesar d'esto, puede atopase "ad solitum" teniendo la función d'un axetivu n'aposición a un sustantivu.

Fórmase añadiendo'l sufixu -nd al raigañu del verbu (siguida de la vocal temática), utilizando les desinencies de xéneru, númberu y casu de los axetivos de la primer clase. Nel casu de los verbos de les conxugaciones tercer, cuarta y mista, ente'l raigañu del verbu y el suifjo -nd va apaecer como vocal d'unión la vocal -y-.

Por casu: carmen <o>cantandum</o>, 'cantar pa ser cantada' o 'pa cantase'. Nun tien de confundir se col xerundiu.

Usos del xerundivu llatín

Utilízase como variante de les construcciones de xerundiu; asina Cupidus edendi fructam (deseosu de comer frutes) diríase Cupidus edendus fructa (que significa lo mesmo, pero concordando en xéneru y númberu col nome a que complementen, nesti casu Cupidus, tal como un axetivu cualesquier). Otru exemplu sería'l siguiente, cola construcción de xerundiu, "Gladium hominem necandi causa" (Espada pa matar a un home) (hominem nesti casu tendría función de complementu direutu de la forma verbal necandi, verbu transitivu en forma non personal que de la mesma sería un complementu de gladium introducíu pol sustantivu fosilizáu n'ablativu con función de preposición "causa") ente qu'en xerundivu diríase: "Gladium hominis necandi causa" (Espada pa matar a un home) ( al concordar el complementu direutu col verbu perdería la información gramatical del caso acusativu y dexaría de reconocese esti aspeutu).
Como axetivu con idea de posibilidá : mirandus 'almirable', laudandus 'lloable', metuendus 'tarrecible', contemnendus 'despreciable', etc.
Como predicativu d'un complementu direutu, colos verbos que signifiquen 'dar, apurrir' (dare, tradere), 'tomar, pidir' (sumere, suscipere): Edendum sumunt panem 'Tomen el pan pa come-y lo'; Tibi filios mexaos educandos do 'te apurro los mios fíos pa educalos'.

El xerundivu na voz perifrástica pasiva llatina.

El xerundivu ye la forma verbal non personal utilizada pa formar la voz perifrástica pasiva en llatín. Nesta, el xerundivu (formáu como enantes detállase) va concordar en xéneru, númberu y casu col suxetu (siendo'l casu por defectu Nominativu, anque en dalgún casu pudiera ser el casu Acusativu l'utilizáu, como por casu en subordinaes sustantives d'infinitivu, el llamáu "acusativu suxetu"). Amás, va formar la perífrasis col verbu "sum" como auxiliar, tando nel tiempu verbal que'l verbu "sum" indique. El complementu axente d'esti tipu de perifrástica pasiva va dir en casu Dativu, ensin preposición. Por casu: "Dicenda est mihi veritas" significaría " La verdá tien de ser dicha por mi","He de dicir la verdá".

Ver tamién

Referencies

Bibliografía

Rubio Fernández, L. & González Rolan, T. (1990). Nueva gramática llatina. Coloquiu Editorial. ISBN 84-86093-17-1.
Segura Munguía, Santiago (2008). Clave del Métodu de Llatín. Bilbao: Universidá de Deusto. ISBN 978-84-9830-135-9.