Alegría-Dulantzi
Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
Alegría-Dulantzi ye un conceyu de la Cuadriella de Salvatierra de la provincia d'Álava, na comunidá autónoma del País Vascu.
 Alegría-Dulantzi | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  País Vascu | ||
| Provincia | Álava | ||
| Comarca | Cuadrilla de Llanada Alavesa (es)  | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde de Dulantzi | Joseba Koldo Garitagoitia Odria | ||
| Nome oficial |
Alegría (es)[1] Dulantzi (eu)[2] | ||
| Nome llocal |
Alegría de Álava (es) Dulantzi (eu) | ||
| Códigu postal |
01240 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 42°50′39″N 2°30′43″W / 42.844166666667°N 2.5119444444444°O | ||
  Alegría-Dulantzi Alegría-Dulantzi (España)  | |||
| Superficie | 97.43 km² | ||
| Altitú | 567 m | ||
| Llenda con |
| ||
| Demografía | |||
| Población |
2975 hab. (2023) - 1501 homes (2019) - 1375 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
100% de Cuadrilla de Llanada Alavesa (es) | ||
| Densidá | 30,53 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1025 | ||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| alegria-dulantzi.net | |||
 | |||
El conceyu ta formáu por dos entidaes de población que formen conceyos:
Topónimu
editarEl nome más antiguu de la llocalidá ye'l de Dulantzi, qu'apaez per primer vegada mentáu en 1025 como Dullanzi y darréu nel sieglu XIV como Dulance. L'orixe y significáu etimolóxicu pue ser deriváu del antiguu villae romanu llamáu Dulantes. Dellos filólogos como Fidel Fita creíen que podía tener rellación cola población várdula de Tullonium, asitiada na Llanada Alavesa y que foi citada pol xeógrafu Claudiu Toloméu nel sieglu II. Esa mesma población apaez nomada darréu como Tullonio nel itinerariu d'Antoninu, una rellación de llocalidaes que sirvíen d'escala na calzada romana Astorga-Burdeos, que ta fecháu nel añu 455. Esiste ciertu discutiniu nel allugamientu de Tullonio, anque poles distancies que se citen nesi itinerariu tendría d'allugase n'Ascarza, lo cierto ye que nes cercaníes de Dulantzi atopóse nel sieglu XVIII una llábana romana col nome Tullonio escritu; siendo por ello Dulantzi la principal candidata. Si esto fuera ciertu ya historiadores y filólogos como Fita tuvieren no ciertu Dulantzi podría surdir por una evolución de Tullonio → Tullaunci → Dullaunci → Dullanzi, anque esto suena bien forzáu. La teoría más probable pos ye que'l nome dulanci derive del villae romanu dulantes.
En 1337 el rei castellanu Alfonsu XI dota a la llocalidá de fueros y da-y el nome de Alegría de Dulanci. Na carta puebla que lu concede diz testualmente lo siguiente:
É por que la dicha villa seya meyor poblada... tenemos por bien qu'haya nome Alegría de Dulanci
D'ello deduzse que llamar a Dulantzi "Alegría" foi una operación de marketing medieval p'atraer pobladores a la nueva villa. Curiosamente esiste otra llocalidá del mesmu nome nel País Vascu, Alegría en Guipúzcoa, anque se desconoz si'l so nome tuvo'l mesmu orixe.
Col pasu de los años la llocalidá pasó a ser conocida a cencielles como Alegría, perdiendo nel usu habitual l'apellativu de Dulanci. Al sieglu XIX llegó cola denominación oficial de Alegría, denominación que caltendría oficialmente hasta 1982.
Paralelamente yera tamién conocida, especialmente fora de la so provincia, como Alegría d'Álava, denominación usada pa estremala de la homónima llocalidá guipuzcoana y facilitar el so allugamientu nel mapa. Hai que tener en cuenta que foi escenariu d'un célebre fechu bélicu mientres la Primer Guerra Carlista, la Batalla d'Alegría.
Cola Transición na década de 1970 y recupérase Dulantzi (afaciendo'l nome de Dulanzi a la moderna ortografía vasca) como nome de la llocalidá pal so usu n'euskera. El 15 de xunetu de 1982 el conceyu adoptó l'actual denominación billingüe oficial de Alegría-Dulantzi. Desque l'estáu lu espublizó nel BOE en 1989 ye la denominación oficial del conceyu a tolos efeutos.
La villa
editarEl nucleu ye dafechu urbanu la mayor parte, y la villa crez amodo per aciu la construcción de barrios residenciales y polígonos industriales. Tien monumentos de gran interés al sur de la villa.
Redolada natural
editarYe dafechu llanu nel centru, y les zones montascoses más destacables asítiense al sur del conceyu; onde per esta zona traviesa una pista de monte qu'enllaza a la ermita de San Víctor dende'l puertu d'Azaceta. La zona central ye dafechu un estensu valle formáu pel ríu Dulantzi, y asítiase delles elevaciones non tan prominentes como'l Altu de Mendia, onde hai un depósitu d'agua. Al norte del conceyu, traviesa un tramu del Camín de Santiago, qu'enllaza cola ermita de La nuesa Señora de Ayala.
Traviesa un antiguu ferrocarril de FEVE, al norte del conceyu; convertíu anguaño en vía verde.
Historia
editarUna de les primeres referencies escrites del conxuntu de llocalidaes qu'esistieron nel actual términu municipal atópase na rellación de poblaciones que teníen de contribuyir al monesteriu de San Millán de la Cogolla (añu 1025), nella apaecen los nomes de Dullanzi y Eguileta.
En 1337 Alfonsu XI funda la villa d'Alegría de Dulanci, concediéndo-y fueru real. Mientres la Edá Media facer d'Alegría una fortaleza, siendo'l puntal del bandu oñacino na Llanada Alavesa, na guerra de bandos.
A partir de 1484 pertenez al señoríu juridisccional de Vitoria. En 1579, créase la güei sumida Cuadriella d'Alegría formada poles villes d'Alegría, Gauna y Erenchun y los llugares de Eguileta y Alborcoin, dientro de la Hermandá de Iruraiz.
Mientres la Primer Guerra Carlista, los díes 27 y 28 d'ochobre de 1834 nes proximidaes d'Alegría y Chinchetru, produzse la Batalla d'Alegría na que'l xeneral carlista Tomás de Zumalacárregui llogra la victoria sobre'l brigadier O'Doyle y los xenerales Osma y Figueres.
Anguaño ye una puxante villa industrial na que diose llugar crecimiento urbanísticos por tolos sos lladrales, que doblaron el so espaciu residencial y la so población dende 1995. Un boom que la dexa ente les más grandes poblaciones d'Álava, dexando tras nestos aspeutos a munches de les que na década anterior a nivel provincial superar. Anguaño xunto a Nanclares de la Oca (oficialmente tamién n'euskera Langraiz Oka) y Villarreal de Álava (oficialmente Legutio), forma parte de les poblaciones que crecen nel radiu de 15 km de Vitoria-Gasteiz funcionando como les villes cuartu de la capital, toes elles con importantes polígonos empresariales.
La recuperación de los sos viales nel cascu antiguu dieron amás vida pal turismu y dexó recuperar nuevos espacios pa los residentes dientro d'una redolada medieval calificáu de 2º orde d'interés históricu-artísticu. Amás, ye esta villa un llugar con numberosos espacios verdes y d'esparcimientu como complementu a una prestosa visita apinada de rincones bucólicos. Encamientos especiales son la Herriko Plaza (Plaza del Pueblu) y la so contorna, el frontón y la zona sur de la villa, una redolada d'encantu rural. La cai Mayor, la de la Fortaleza, y la cai San Blas, que nos fadrán atopar un bon númberu de bonos exemplos d'arquiteutura rural de conceutu medieval. Tamién la zona del antiguu molín y el ríu, nel que se dispón d'un paséu fluvial en bona parte de la villa.
Monumentos
editar- Ilesia parroquial de San Blas
- Santuariu de La nuesa Señora de Ayala
- Conventu de Santa Clara
- Pequeña ponte romana nel ríu Dulantzi
- Casa de los Gaona
Servicios
editarEl conceyu d'Alegría asítiase na Herriko Plaza, onde tamién s'asitia la casa de Cultura.
La economía de la villa ta basada na hostelería. Cuenta con una clínica dental, un salón de guapura, un veterinariu, un centru de salú, una escuela d'informática, una escuela de primaria y parvulario, una piscina municipal y un pequeñu polígonu industrial.
Tresportes
editarTien parada d'autobús qu'enllaza cola ciudá de Vitoria.
Tamién tien estación de tren al N de la villa.
Demografía
editarGráficu de población 1900-2000
editar| Gráfica d'evolución demográfica d'Alegría-Dulantzi ente 1900 y 2000 |
 |
Gráficu de población 1988-2008
editar| Gráfica d'evolución demográfica d'Alegría-Dulantzi ente 1988 y 2008 |
 |
Alministración
editar| Partíu políticu | 2015[3] | 2011[4] | 2007[5] | 2003[6] | 1999[7] | 1995[8] | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | Votos % | Conceyales | |
| Agrupación Independiente d'Alegría (DTI-AIA) | 39,69 | 5 | 28,57 | 4 | 18,76 | 2 | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 27,43 | 3 | 19,35 | 2 | 24,46 | 3 | - | - | 29,43 | 3 | 37,76 | 4 |
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 18,76 | 2 | 28,42 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 8,52 | 1 | 8,99 | 1 | 14,55 | 2 | 18,09 | 2 | 14,21 | 1 | 14,02 | 1 |
| Partíu Popular (PP) | 4,48 | 0 | 9,75 | 1 | 8,76 | 1 | 17,62 | 1 | 6,98 | 0 | 5,59 | 0 |
| Ezker Batua-Berdeak (EB-B) | - | - | 2,15 | 0 | 2,64 | 0 | 12,78 | 1 | - | - | - | - |
| Eusko Alkartasuna (EA) | - | - | - | - | 20,25 | 2 | - | - | 30,42 | 4 | 37,01 | 4 |
| Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV) | - | - | - | - | 9,26 | 1 | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu/Eusko Alkartasuna (PNV/EA) | - | - | - | - | - | - | 48,01 | 5 | - | - | - | - |
| Unidá Alavesa (UA) | - | - | - | - | - | - | 0,32 | 0 | 2,24 | 0 | 4,08 | 0 |
| Euskal Herritarrok (EH) | - | - | - | - | - | - | - | - | 14,84 | 1 | - | - |
Fiestes
editar- Fiestes n'honor de San Blas (Patrón d'Alegría) el día 3 de febreru.
- Fiestes n'honor a San Román (Patrón de Eguileta) l'últimu fin de selmana d'agostu.
- Fiestes n'Honor de Ntra. Sra. de Aiala, el fin de selmana posterior a la Virxe de setiembre.
- Conmemoración de la Batalla d'Alegría el sábadu anterior a les fiestes patronales.
Persones destacaes
editar- Diego Pérez de Arrilucea (1888 – 1975), relixosu y escritor.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Afirmao en: Euskaltzaindia.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 2015». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 2011». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 2007». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 2003». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 1999». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Dulantzi 1995». Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Alegría-Dulantzi.- Allegría/Dulantzi na Enciclopedia Auñamendi.
Datos: Q1330796- Multimedia: Alegría-Dulantzi
