Alemán estándar suizu
- Esti artículu ye sobre la variedá estándar del alemán en Suiza. Pa los dialeutos alemánicos en Suiza, vease l'artículu alemán suizu.
El alemán estándar suizu (n'alemán Schweizerhochdeutsch) fai referencia a la variedá escrita (Schriftdeutsch) o culta (Hochdeutsch) del alemán, una de les cuatro llingües oficiales de Suiza, xunto al francés, l'italianu y el romanche.[1] Ye la variedá del alemán estándar que s'emplega nel rexistru escritu na zona xermanofalante de Suiza. Na so forma oral nun suel emplegase enforma.
Nun se debe confundir l'alemán estándar suizu col alemán suizu, un términu que s'emplega pa referise al conxuntu de dialeutos alemánicos que s'usen diariamente pa comunicase na Suiza germanófona.
L'alemán ye un idioma pluricéntrico. En contraste con otres variedaes llocales del alemán, l'alemán estándar suizu tien carauterístiques distintives en tolos dominios llingüísticos: non solo na fonoloxía, sinón tamién nel vocabulariu, sintaxis, morfoloxía y ortografía. Estes carauterístiques del alemán estándar suizu llámense helvetismos.
La institución encargada del cuidu y la normalización del alemán estándar suizu ye la Schweizerischer Verein für die deutsche Sprache (SVDS, "Asociación suiza pa la llingua alemana").
Alemán estándar suizu escritu editar
L'alemán estándar suizu ye la llingua escrita oficial de la Suiza germanófona. Utilizar nos llibros (anque tamién esiste lliteratura específica en dialeutu), toles publicaciones oficiales (incluyendo toles lleis y reglamentos), los periódicos, los cartelos, la mayoría de la publicidá y n'otros materiales impresos. L'alemán estándar suizu ye similar en munchos aspeutos al alemán estándar d'Alemaña y Austria, anque presenta delles diferencies na ortografíasobremanera la sustitución de la lligadura alemana ß por ss. Por casu:
- Strasse = Straßy (Alemaña) = cai
Tamién esisten notables diferencies nel vocabulariu, en dellos casos porque l'alemán de Suiza adoptó préstamos d'otros idiomes (especialmente del francés) que nun s'usen nel alemán d'Alemaña. Por casu:
- Billett (del francés) = Fahrkarte (Alemaña) = billete (del autobús/tranvía/tren, etc.)
- Führerausweis (formal) o Billett (coloquial) = Führerschein (Alemaña) = llicencia de conducir
- Velo (del francés) = Fahrrad (Alemaña) = bicicleta
- Natel o Handy = Handy/Mobiltelefon (Alemaña) = teléfonu móvil
- parkieren = parken (Alemaña) = aparcar
- Poulet (del francés) = Hähnchen (Alemaña) = pollu
Amás, l'alemán estándar de Suiza utiliza fórmules de cortesía pa les cartes distintes de les del alemán estándar.
Los suizos usen la pallabra Spital pa "hospital". Esta pallabra atopar nos diccionarios d'alemán estándar, magar nel norte d'Alemaña prefierse Krankenhaus, siendo Spital la forma que s'emplega en zones del sur d'Alemaña, Austria y Liechtenstein.
Dellos sustantivos presenten diferencies de xéneru:
- Suiza: das Tram (neutru), Alemaña: die Tram (femenín), español: tranvía (namái s'usa en zones del sur de Baviera y Franconia; nel restu d'Alemaña emplégase Straßenbahn)
- Suiza: das E-Mail (neutru), Alemaña: die E-Mail (femenín), español: corréu electrónicu
Delles espresiones son calcos del francés y polo tanto difieren de les que s'usen n'Alemaña, tales como:
- Suiza: ich habe kalt (lliteralmente "yo tengo fríu", del francés j'ai froid), Alemaña: mir ist [ye] kalt (lliteralmente "[eso] ye fríu a mi")
- Suiza: das geht dir gut (del francés ça te va bien), Alemaña: das passt dir gut ("eso te quedo bien")
A diferencia de los teclaos alemanes, los teclaos suizos nun tienen tecla pa la ß, nin tampoco tecles específiques pa les mayúscules con umlaut Ä, Ö y Ü (anque ye posible escribiles con ⇪ Bloq Mayús o por aciu l'usu de la tecla ¨). Ye habitual que los nomes de los conceyos, ciudaes, estaciones y cais nun s'escriban con una mayúscula inicial con umlaut, sinón con Ae, Oe y Ue, tales como'l barriu zuriqués de Oerlikon, l'aldega de Aetzikofen, o'l conceyu bernés de Uebeschi.[2] Sicasí, los nomes de los campos, como Äbenegg, Ötikon (en Stäfa) o Überthal, y cualesquier otra pallabra, como Ärzte ("médicos"), polo xeneral suelen escribise con mayúscula inicial con umlaut.[3]
Alemán estándar suizu oral editar
L'alemán estándar suizu fálase principalmente nes rellaciones formales col públicu, nes clases de la escuela, en presencia de falantes d'alemán non suizos, nos cursos universitarios, nos informativos de la televisión pública, nos parllamentos de dellos cantones germanófonos y nos alderiques de l'Asamblea Federal. Tamién s'emiten n'alemán estándar suizu los anuncios de megafonía de les estaciones de tren.
Nes situaciones cotidianes, namái se fala l'alemán estándar suizu a les persones que nun entienden el dialeutu. La inteligibilidad mutua ente los distintos dialeutos de Suiza ye bien amplia, polo que nun hai necesidá de recurrir a la llingua normativa pa entendese. En Suiza, los dialeutos gocien de mayor prestíu que nel restu de territorios de fala alemana, asina que l'usu del dialeutu nun ye percibíu nunca como un signu de baxa formación o inferioridá social. Ello ye que la comunicación oral coloquial ente suizos germanófonos faise cuasi ensin esceición nel dialeutu local, independientemente del nivel educativu y la clase social.
Diglosia editar
La rellación ente l'alemán estándar suizu y los dialeutos del alemán suizu foi descrita como de diglosia.[4] Esta afirmación foi bastante aldericada, una y bones el casu típicu de diglosia supón que la variedá estándar gocia de gran prestíu, ente que'l prestíu de les variedaes informales ye baxu.[5] Sicasí, nes zones xermanofalantes de Suiza los dialeutos del alemán suizu non yá nun tienen un baxu prestíu, sinón que los usen toles clases sociu-económiques de la sociedá.
Puesto que l'alemán estándar suizu ye la llingua habitual d'escritura y los dialeutos del alemán suizu constitúin la llingua oral habitual, la so interrellación puede describise como diglosia medial.[6]
Exemplos editar
Tien De tenese en cuenta qu'estos helvetismos nun son términos dialeutales que tendríen de considerase como errores estilísticos na llingua estándar, sinón que se trata d'espresiones correutes na llingua estándar.[7]
| Alemán estándar de Suiza | Alemán estándar d'Alemaña | Asturianu |
|---|---|---|
| Anstösser | Anlieger, Anrainer | vecín |
| Anken | Butter | mantega |
| Estrich | Dachboden | bufarda, desván |
| Unterlagsboden | Estrich | pavimentu, solado |
| Ausbildner | Ausbilder | instructor, formador |
| Entscheid | Entscheidung | decisión |
| Beschrieb | Beschreibung | descripción |
| Renovation | Renovierung | renovación |
| Unterbruch | Unterbrechung | interrupción |
| Vorkehr | Vorkehrung | procuru |
| Nachtessen | Abendessen | cena |
| Nastuch | Taschentuch | pañuelu |
| gumpen | springen | saltar |
| kehren | wenden, (um)kehren | xirar, dar la vuelta |
| wischen | kehren, fegen | barrer |
| feucht aufnehmen, fegen | wischen | fregar |
| ein Auto einlösen | ein Auto anmelden | matricular un vehículu |
| grillieren | allunen | rustir a la parrilla |
| allfällig | etwaig | eventual, posible |
| bis anhin | bis jetzt | hasta agora, hasta'l momentu |
| handkehrum | hingegen | otra manera, sicasí |
| im Handkehrum | flugs, im Handumdrehen | aína, nun bisboléu |
| die Are, die Hektare (sing.), die Aren, die Hektaren (pl.) | das (der) Ar, Hektar (sing. y pl.) | l'área, la hectárea |
| die Spargel (sing.), die Spargeln (pl.) | der Spargel (sing.), die Spargel (pl.) | l'espárragu, los espárragos |
| die Pärke | die Parks | los parques |
| gespiesen (esp. en sentíu figuráu) | gespeist | alimentáu (suministráu) |
| gewoben (tamién en sentíu lliteral) | gewebt | texíu |
L'alemán estándar suizu incorporó munches pallabres y espresiones del francés, un fenómenu que tamién esperimentó la llingua alemana nel so conxuntu mientres sieglos y especialmente nos sieglos XVII, XVIII y XIX, por cuenta de la influyencia cultural qu'exercía Francia n'Europa y el mundu (el francés yera la llingua de les élites intelectuales y la nobleza).[8] Polo xeneral, los préstamos caltuvieron la ortografía francesa, anque la pronunciación y l'acentuación afixéronse en munchos casos al alemán suizu (p.ej. Fondue: con acentu na primera sílaba; Billett: pronúnciase la "t").
| Alemán estándar de Suiza | Alemán estándar d'Alemaña | Asturianu |
|---|---|---|
| Camion | Lastwagen | camión |
| Cheminée | Kamin | chimenea |
| Coiffeur | Friseur/Frisör | peluqueru |
| Garage | Werkstatt | taller mecánicu |
| Gilet | Weste | chalecu |
| Glace, Glacé | Speiseeis | xeláu |
| Jupe | Rock | falda |
| Kondukteur, Billetteur | Schaffner | revisor |
| Panaché, Panache | Radler | amiestu de cerveza y llimonada |
| Perron | Bahnsteig | andén |
| Pneu | Auto-, Motorrad-, Fahrradreifen | neumáticu |
| Thon | Thunfisch | atún |
| Trottoir | Gehsteig | cera |
Referencies editar
- ↑ Diversité des langues et compétences linguistiques en Suisse
- ↑ «Empfehlungen zur Schreibweise der Gemeinde- und Ortschaftsnamen, Richtlinien zur Schreibweise der Stationsnamen» (alemán) páx. 20. Bundesamt für Landestopografie, Bundesamt für Verkehr, Bundesamt für Statistik (20 de xineru de 2010).
- ↑ «Empfehlung: Gebäudeadressierung und Schreibweise von Strassennamen für die deutschsprachige Schweiz, Mai 2005» (alemán) páx. 19. Eidgenössische Vermessungsdirektion, Bundesamt für Landestopografie (3 de mayu de 2005). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de mayu de 2014.
- ↑ Ferguson, C. A. (1972) [orig. 1959-60) 'Diglossia', in Giglioli, P. P. (ed.) (1972) Language and Social Context. Harmondsworth: Penguin, páxs. 232-51.
- ↑ Barbour, S., and Stevenson, P. (1990) Variation in German. Cambridge: Cambridge University Press, p. 212.
- ↑ Barbour, S., and Stevenson, P. (1990) Variation in German. Cambridge: Cambridge University Press, p. 213.
- ↑ Vgl. Hans Bickel, Christoph Landolt: Dulden. Schweizerhochdeutsch. Wörterbuch der Standardsprache in der deutschen Schweiz. Hrsg. vom Schweizerischen Verein für die deutsche Sprache. Dudenverlag, Mannheim/Zürich 2012.
- ↑ «Das Fremdwort – Lesenswertes und Interessantes». Dulden – Das Fremdwörterbuch. Dulden.
Datos: Q1366643
Multimedia: Swiss German language
