Wikipedia

Allariz

conceyu gallegu de la provincia d'Ourense

Allariz ye un conceyu de la provincia d'Ourense, comunidá autónoma de Galicia, (España).

Allariz
Alministración
País España
Autonomía Galicia
ProvinciaBandera de Provincia d'Ourense provincia d'Ourense
Tipu d'entidá conceyu de Galicia[1]
Alcaldesa d'Allariz María Cristina Cid Fernández
Nome oficial Allariz (gl)[2]
Códigu postal 32660
Xeografía
Coordenaes 42°11′24″N 7°48′06″W / 42.1901°N 7.8018°O / 42.1901; -7.8018
Allariz alcuéntrase n'España
Allariz
Allariz
Allariz (España)
Superficie 86 km²
Altitú 434 m[3] y 132 m
Llenda con Paderne de Allariz, Xunqueira de Ambía, Sandiás, Vilar de Santos, Rairiz de Veiga, A Bola, A Merca y Taboadela
Demografía
Población 6378 hab. (2023)
- 3109 homes (2019)
- 3079 muyeres (2019)
Porcentaxe 2.09% de provincia d'Ourense
Densidá 74,16 hab/km²
Más información
Estaya horaria UTC+01:00
allariz.gal
Cambiar los datos en Wikidata

Situación

editar

El Conceyu d'Allariz allugar na metá occidental de la provincia d'Ourense, ocupando una estensión de 85,96 km². La so villa componer d'un conxuntu urbanu interesante dientro de Galicia, que mereció en 1971 la declaración de Conxuntu Históricu Artísticu.

Historia

editar
  • Orixe

La vida local tuvo'l so orixe nel castru qu'apodera l'escurrir del Arnoia, cruciáu per caminos estratéxicos. El topónimu d'Allariz remóntanos al sieglu VI cuando la presencia sueva na contorna crea la “Vila Aliaricii”.

  • Edá Media

Nel sieglu XI Alfonsu VI fai llevantar el Castiellu y les muralles. Nel sieglu XII Alfonsu VII concéde-y a la Villa'l famosu Fueru que la convierte en Villa Real. Sancho IV nomó a la villa d'Allariz como “Llave del Reinu de Galicia”, coles mesmes qu'en extramuros crecía una importante colonia xudía.

Equí educóse Alfonsu X el Sabiu; aprendió'l gallegu yá que'l so dialectu'l portugués falábase yá nel vecín reinu lusitanu dende la so evolución a partir del nietu del primer monarca portugués don Afonsso Henriques[4] que depués-y dexó utilizar en delles Cantigues compuestes na so scriptorium y, siquier diez d'elles, de xuru debíes al mesmu rei.[5]

La participación d'Allariz nes revueltes "Irmandiñas” y la fundación del Hospital son los fechos más destacaos del sieglu XV.

  • Sieglos XVI y XVII

Ente los sieglos XVI y XVII constrúyense numberoses cases fidalgues, asítiense los cuatro Cruceiros de la Villa, fúndase'l Pósito Agrícola y empieza una serie de guerres con Portugal que siguen nel sieglu XVIII pola cuestión socesoria. N'este mesmu sieglu, una quema destrúi parte del Conventu de les Clarises que se reedifica.

  • Sieglu XIX

El sieglu XIX empieza cola ocupación de les tropes napoleóniques y prosigue cola desamortización de mediaos de sieglu que supunxo l'esmantelamientu del Castiellu y que remata cola desapaición de la ponte de la “Zapateiría” y bona parte de los tramos cercaos. En 1900, la Villa vive momentos de prosperidá, llegando a tener 10.000 habitantes. El llinu yera la principal ocupación con más de 50 talleres. La decadencia d'esta actividá coincide cola puxanza del curtido del cueru, principal actividá hasta principios de los 60.

De magar, producióse una decadencia económico y demográfico de la cual Allariz resurdió nos últimos años.

Gobiernu y política

editar

Na actualidá, l'alcalde del concello d'Allariz ye Francisco García Suárez, del BNG, que gobierna revalidando la mayoría absoluta llograda tres les eleiciones municipales de xunu de 2007. Los partíos políticos más relevantes nel ámbitu llocal, amás del BNG, son el Partíu Popular de Galicia, que'l so actual voceru nel plenu ye Antonio Rodríguez Miranda, y el Partíu Socialista de Galicia.

Eleiciones municipales, 27 de mayu de 2007[6]
Partíu Votos % Concelleiros
BNG 2.492 66,45 % 9
PPdG 938 25,01 % 3
PSdeG 252 6,72 % 1
Eleiciones municipales del 22 de mayu de 2011[7]
Partíu Votos % Concelleiros
BNG 2.298 60,87 % 9
PPdG 1.167 30,91 % 4
PSdeG 160 4,24 % 0

Patrimoniu históricu

editar
  • El so Cascu Históricu, ufierta un bon estáu de caltenimientu, gracies al esfuerciu rehabilitador de los últimos años, trabayu que se vio compensáu col Premiu Européu d'Urbanismu pol proyeutu de Recuperación Integral del Conxuntu Históricu-Artísticu d'Allariz y del so ríu Arnoia, en 1994.
  • Ilesia de Santiago
Empecipiada escontra'l 1119 ye un exemplar arquetipu del románicu popular gallegu. Atópase na Praza Maior (Plaza Mayor). De nave única, con presbiteriu de tramu únicu y ábside semicircular, conserva la so estructura primitiva dafechu. El famosu tramu semicircular del ábside ye un trunfu de la decoración figurativa románica con arquería ciega, llevantáu nel sieglu XIII. La portada norte de la ilesia ye del sieglu XII. la nave ta cubierta d'una cubrición de madera. Caltién un arcu triunfal apuntáu sofitáu en columnes. La zona del presbiteriu tien cubierta de bóveda de cañón y l'ábside de cuartu d'esfera.
  • A Paneira
Antiguu monte de piedá, yera una institución de creitu agrícola que tuvo en funcionamientu ente'l sieglu XV y el sieglu XVIII.
  • Casa-Torre de Castru Ojea
Tien tres cuerpos alredor de la torre que data de principios del sieglu XVI. La fachada de la Cai de la Cruz ye del 1748, d'estilu barrocu.
  • Palaciu del Xulgáu
Agora convertíu en Centru Social. Con aire de Palaciu tien dos plantes y ye un exemplar d'estilu colonial incongruente en Galicia. Nél allúgase'l “Muséu Galego do Xoguete.”
  • Restos de la muralla
Nel so trazáu definitivu (finales del sieglu XV) algama un llargor d'un quilómetru, con un anchor medio de 2 m, y 11 m d'altor per permediu, llegando en dalgún puntu a los 20 metros.
  • Barriu Xudíu
Dempués de dellos asentamientos en San Pedro, Arroleiro y Vilanova, los xudíos d'Allariz asitiáronse extramuros nel s. XIII nel barriu del Socastelo. La so presencia guarda rellación direuta cola tradición y lleenda del fidalgu Xan d'Arzúa y la “Festa do Boi” de Corpus.
  • Conventu de Santa Clara y Muséu d'Arte Sacro
Fundáu en 1268 pola reina Violante, esposa d'Alfonsu X el Sabiu. El templu foi construyíu nel sieglu XIII pero l'actual reconstrucción ye del sieglu XVIII. Tien el claustru barrocu más grande d'España. Equí moren monxes n'estricta clausura polo que nun ye posible aportar más qu'a la ilesia y al muséu que contién dos pieces de máximu interés: "A virxe abrideira", rellacionada colos modelos compostelanos del s.XIII y "A cruz de cristal". A los so derecha atopa la Ilesia de San Benitu.
  • Campu da Barreira
Delimitado al este pola fachada del Real Monesteriu de Santa Clara, tien nel centru la Fonte circular de Ferro Caaveiro del añu 1783 con árbol fasciculado.
  • Ilesia de San Bieito
Atópase na parte sur del Campu da Barreira. La so construcción empezó nel añu 1770. Ye un modelu barrocu, pola proporción de los sos elementos, la llinterna y campanariu.
  • Ilesia Parroquial de Santo Estevo
Románica, del primer terciu del XII, foi modificada en 1581, que ye cuando se constrúi la torre. Na fachada sur, hai tres sepulcros encaxaos n'arcos de descarga. La obra del sieglu XVI en San Esteban ta fecha colos sillares del “Campo dos Brancos”, colos cualos empecípiase una correllación ente la reconstrucción das ilesies romániques y la destrucción de les fortificaciones.
  • Penedo da Vela y Castiellu
Talaya natural nel antiguu asentamientu del Castiellu. Vista panorámica. Empezó la so construcción ente 1072 y 1078 con Alfonsu VI. Ente finales del XIV y principios del XV sufrió una considerable reconstrucción. Tenía planta rectangular, división interior en dos cuadros, correspondientes posiblemente colos dos plataformes actuales. Cuatro torres circulares, una en cada esquina. Yá en bien mala traza dende tiempu tras, el Castiellu sume a mediaos del XIX por efeutu de la desamortización de Madoz.
  • Parque Etnográficu del Arnoia
Formáu por dellos edificios rellacionaos con antigües actividaes industriales: Muíño do Burato, Fábrica de Curtidos dos Nogueira; Museo do Tecido. Hai una entrada ye combinada pa toos ellos, según pal Muséu Galego do Xoguete.
  • Lleenda del home llobu o sacamantecas
Manuel Blanco Romasanta (1809-1863) asesín finalmente prindáu en Nombela (Toledo) y xulgáu en Allariz, por una socesión de crímenes acaecíos mayormente en Argostios y Redondela. Acusóse-y d'asesinar a les sos víctimes y saca-yos el sebu o unto pa vendelo, naciendo asina la lleenda del Sacamantecas.[8]

CONTORNA

 
Ilesia de Santa Mariña
  • Eco-espazo do Rexo (en Requeixo, a 3,5 km al este d'Allariz)
Espaciu diseñáu pol artista vascu Agustín Ibarrola, que decoró delles piedres y árboles a veres del Arnoya, formando delles figures. Equí tamién s'atopa la fábrica de quesu d'O Rexo, única en Galicia que produz quesos con lleche d'oveya según una "poldra" o ponte de piedra pa cruciar el ríu.

Lleenda de Santa Mariña

editar

La tradición naz venceyada a la esistencia y martiriu de Mariña, que s'aguanta al los deseos d'un prefeutu na ciudá d'Armeá llamáu Olibrio, quien utilizó tou tipu d'estratexes pa vencer a la so resistencia, incluyíes les cadenes, el xuiciu y les tortures. Pero nada dio resultáu ante la ferrial voluntá de la moza, nin el llátigu, nin el diañu en forma de dragón Condergada a morrer amburada nun fornu próximu, va salir viva gracies a la intercesión de San Pedro, que la dexó al llau d'un estanque. Finalmente, el prefeutu ordenó que-y cortaren la cabeza, que-y foi seccionada d'un golpe y rebotó tres veces, brotando una fonte en cada unu d'esos puntos. Nel llugar nel que foi soterrada surdió un templu, nel que naide más foi soterráu.

La presencia de los restos castreños y romanos na zona foi aprovechada pola tradición pa venceyalos al martiriu de la Santa, añader darréu otros elementos como la Santa de Piedra (del sieglu XVIII) o'l Carbayu de la Santa (yá desapaecíu) y trescalando tol so conxuntu d'un sentíu cristianu.

Gastronomía

editar
Ver tamién: Gastronomía de la provincia d'Ourense
 
Almendrados d'Allariz (amendoados n'idioma gallegu).

Los almendrados d'Allariz o (amendoados), son unu de los postres más famosos dientro de la provincia d'Ourense. Los almendrados son un amiestu d'almendra molida, entemecida con azucre y clara de güevu. Cuando ta sólida la masa resultante asítiase estazada enriba d'unes oblees y llévase al fornu. Este ye'l postre más inequívocu del conceyu, que n'otru tiempu tuvo munchos almendrales.

Fiestes

editar
  • Festa da Empanada El tercer fin de selmana d'agostu suel tener llugar esta fiesta pensada sobremanera pa los emigrantes alaricanos y de zones próximes, y na que la empanada tien el so protagonismu.
  • Festa do Boi (Fiesta del güe) Celebrar mientres la selmana de Corpus, dende'l fin de selmana anterior nel que tien llugar la denomada "proba do boi".
  • Festa de San Bieito Son les fiestes patronales que se tien llugar el fin de selmana más próximu a la festividá del santu (11 de xunetu)
  • Feira do Doce e do Amendoado Acostuma a ser el primer fin de selmana de setiembre y nella puédense tastiar y mercar los dulces típicos d'Allariz y d'otres zones de Galicia o de rexones próximes.

Parroquies

editar
  • Allariz (Santiago)
  • Allariz (Santu Estevo)
  • Augas Santas (Santa Mariña)
  • Coedo (Santiago)
  • Os Espiñeiros (San Breixo)
  • Folgoso (Santiago)
  • Meire (Santa María)
  • Queiroás (San Breixo)
  • Requeixo de Valverde (Santa María)
  • San Mamede de Urrós (San Mamede)
  • San Martiño de Pazó (San Martiño)
  • San Trocado (San Trocado)
  • San Vitoiro da Mezquita (San Vitoiro)
  • Santa Baia de Urrós (Santa Baia)
  • Seoane (San Xoán)
  • Torneiros (San Miguel)

Personaxes pernomaos

editar

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Afirmao en: Nomenclátor de Galicia. Data d'espublización: 30 abril 2013. Editorial: Llista de presidentes de Galicia.
  2. ↑ Afirmao en: Nomenclátor de Galicia. Llingua de la obra o nome: gallegu.
  3. ↑ Afirmao en: Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población. Autor: Institutu Xeográficu Nacional d'España. Editorial: Institutu Xeográficu Nacional d'España. Llingua de la obra o nome: gallegu. Data d'espublización: 22 mayu 2019.
  4. ↑ [«Introducción»] a la so ed. d'Alfonsu X el Sabiu,los testos en gallegu compuestos poles Cantigues de Santa Maria: códiz ricu d'El Escorial Ms. escurialense T.I.1, Madrid, Castalia (Fudres Nuevos), 1985, páx. XI. ISBN 978-84-7039-446-1.
  5. ↑ Walter Mettmann,«Introducción» a la so ed. de Cantigues de Santa María, vol. 1 (1-100), Madrid, Castalia (Clásicos Castalia), 1986, páxs. 17-20. ISBN 978-84-7039-441-6.
  6. ↑ Eleiciones municipales de 2007
  7. ↑ «Eleiciones municipales de 2011». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-10-31.
  8. ↑ Manuel Blanco Romasanta

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Allariz&oldid=4237907»