Arakaldo
L'anteiglesia d'Arakaldo (n'eusquera y oficialmente Arakaldo[2]) ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). Ye'l conceyu con menor población de tola provincia y tamién unu de los menos estensos. Tien 159 habitantes (INE 2017).
 Arakaldo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  País Vascu | ||
| Provincia |  Vizcaya | ||
Comarcas (es)  | Arratia-Nerbioi | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde d'Arakaldo | Victor Egia Larrakoetxea | ||
| Nome oficial | Arakaldo (eu)[1] | ||
| Códigu postal |
48498 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 43°09′11″N 2°56′07″W / 43.1531°N 2.9354°O | ||
  Arakaldo Arakaldo (España)  | |||
| Superficie | 2.65 km² | ||
| Altitú | 150 m | ||
| Llenda con | Arrankudiaga, Laudio y Orozko | ||
| Demografía | |||
| Población |
164 hab. (2023) - 79 homes (2019) - 80 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 100% de Arratia-Nerbioi | ||
| Densidá | 61,89 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| arakaldo.eus | |||
 | |||
Llocalización xeográfica
editarTa demarcado pel ríu Nervión al oeste y el monte Unzueta al Este, y llenda al norte, Este y Oeste con Arrankudiaga, al sur con Orozco y Laudio y al oeste con Laudio.
Topónimu
editarEl nome del pueblu escribióse tradicionalmente como Aracaldo hasta qu'en 1996 el conceyu adoptó la denominación oficial Arakaldo, que ye l'adaptación d'Aracaldo a les regles ortográfiques modernes de la llingua vasca.
El significáu etimolóxicu d'Arakaldo ye desconocíu. Cabo rellacionalo col de la non bien alloñada Barakaldo.
Comunicaciones
editar
Arakaldo ta bien comunicáu per carretera. L'autopista AP-68 que traviesa'l conceyu cunta con dos salíes próximes: al Norte y dende Bilbao la salida nᵘ 2, a aproximao 1 km, y al sur y dende Vitoria la salida nᵘ 3, a aproximao 2 km. Esta autopista dexa comunicar Arakaldo tantu con Bilbao como con Vitoria de forma rápida. La carretera N-625 (Burgos-Bilbao), que trescurre a lo llargo del valle del Nervión, dexa comunicar Arakaldo coles llocalidaes próximes, como Laudio o Ugao-Miraballes.
Arakaldo cunta con un apeaderu de tren con serviciu de Renfe Cercaníes Bilbao de la linea C-3, y dos paraes d'autobús con serviciu de Bizkaibus (llinies A3918 Orozco-Bilbao, A3919 Orozco-Hospital Galdakao y A3920 Orduña-Hospital Galdakao), asitiaes nel conceyu colindante d'Arrankudiaga pero a escasos metros del barriu La Islla d'Arakaldo.
Política y alministración
editar| Partíu políticu | 2015[3] | 2011[4] | 2007[5] | 2003[6] | 1999[7] | 1995[8] | 1991[9] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Euskal Herria Bildu (EH Bildu) / Bildu | 47,78% | 4 | 51,35% | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 40,00% | 1 | 44,59% | 3 | 70,31% | 1 | 79,17% | 1 | 40,58% | 0 | 57,65% | 4 | - | - |
| Partíu Popular (PP) | - | - | 0,00% | 0 | 0.00% | 0 | 8,33% | 0 | - | - | - | - | - | - |
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | - | - | 0,00% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Eusko Abertzale Ekintza - Aición Nacionalista Vasca (EAE-ANV) | - | - | - | - | 29,69% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Arakaldo Aukera (AA) | - | - | - | - | - | - | - | - | 56,52% | 1 | - | - | - | - |
| Herri Batasuna (HB) | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 37,65% | 1 | 51,09% | 1 |
| Independientes | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 48,01% | 0 |
En 2015, dos partíos presentaron candidatura a l'alcaldía nes eleiciones municipales; EAJ-PNV y Euskal Herria Bildu. Estos fueron los resultaos:[10]
- Euskal Herria Bildu: 43 votos (4 conceyales)
- Partíu Nacionalista Vascu: 36 votos (1 conceyal)
Esto dio como ganador con mayoría absoluta a EH Bildu. El Partíu Nacionalista Vascu llogró un conceyal.
Historia
editarDixebrar de la vecina anteiglesia d'Arrankudiaga en 1520 constituyéndose en parroquia y anteiglesia independiente. Sicasí, esta secesión debió de producise ensin permisu del Señoríu de Vizcaya, polo que Arakaldo nun dispunxo enxamás de representantes nes Xuntes Xenerales de Vizcaya y por tanto siguió dependiendo no político de la representación de la vecina llocalidá. Nel sieglu XIX Arakaldo adquirió la condición de conceyu arriendes de la reforma municipal y caltuvo esta condición hasta l'actualidá a pesar de la so escasa población.
Mientres les Guerres Carlistes foi amburada y nun quedaron de pies más que la ilesia y dos cases.
Na década de 1970 construyóse l'autopista AP-68 travesando'l so términu municipal, siendo ésta'l cambéu más importante realizada nel so paisaxe mientres les últimes décades.
Economía
editarSector primariu: Foi'l motor de la economía d'Arakaldo hasta va delles décades. La población d'Arakaldo dedicar a los llabores tradicionales de cultivu de les tierres –trigu, maíz, frutes, hortolices– y a la cría de dalgún ganáu, nos caseríos que componíen el conceyu. Sicasí, anque'l conceyu caltenga'l so aspeutu rural, según el censu de 2001 nun quedaba yá nengún vecín que se dedicara profesionalmente a l'agricultura. El sector primariu supunxo nel añu 2000 namái'l 2,77% del valor añadíu llográu nel conceyu.
En 1999 había 25 esplotaciones agrícola-ganaderes censaes nel conceyu qu'ocupen 230 hectárees. Cerca del 77% del términu municipal (unes 203 hectárees) tán ocupaes por plantíos de pinu Monterrey susceptibles de ser maderables.
Sector secundariu: En 1971 treslladó a Arakaldo la so fábrica la firma Postensa, denomada Norten PH dende l'añu 2000. Esta empresa dedicar a la fabricación de prefabricaos de formigón y emplega a más de 100 trabayadores. La mayor parte de los trabayadores d'esta empresa provién d'otros conceyos, yá que según los datos del censu de 2001 namái había 8 vecinos trabayando nel sector industrial.
Personaxes pernomaos
editar- Jenaro Pildain (1931-2004). Cocineru pernomáu. Contribuyó a espublizar el bacaláu al pil-pil dende'l restorán familiar Guria (Bilbao). Obituario nel diariu El País
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Ministeriu d'Alministraciones Públiques (ed.): «Variaciones de los conceyos d'España dende 1842.». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xunu de 2012. Consultáu'l 12 de marzu de 2012.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 2015». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 2011». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 2007». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 2003». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 1999». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 1995». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Arakaldo 1991». Consultáu'l 23 d'agostu de 2015.
- ↑ Eleiciones Llocales 2015 - Ministeriu del Interior
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Arakaldo.
