Batalla de les Termópiles
La Batalla de les Termópiles ("Puertes Termales", polos priales d'agua calecía de la rodiada) foi un importante escenariu del conflictu ente les polis griegues, con Esparta y Atenes al frente, escontra l'Imperiu Persa nel añu 480 e.C.. Ta inxerta dientro de les Guerres Médiques (los griegos nomaben "Medo", sinónimu de "Persa" a los habitantes de Media (Oriente Mediu), magar que Media yera una rexón qu'encontaba con Persia y taba sometida al so Imperiu.
| Batalla de les Termópiles | ||||
|---|---|---|---|---|
Parte de Segunda Guerra Médica (es)  | ||||
 | ||||
| Fecha | 11 agostu 480 edC | |||
| Llugar | Termópiles | |||
| Coordenaes | 38°47′45″N 22°32′13″E / 38.7958°N 22.5369°E | |||
| Resultáu | Victoria del emperiu Persa | |||
| Belixerantes | ||||
| ||||
| Comandantes | ||||
| ||||
| Fuercies en combate | ||||
| ||||
| Baxes | ||||
| ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Preentamu
editarL'espardimientu constante de los griegos pel Mediterraneu, fizo dable l'espoxigue de les sos colonies nes costes d'Asia Menor. Estes colonies taben embaxo'l poder del Imperiu persa (Daríu I El Grande), que siempres-yos diera ciertu grau d'autonomía; pero los colonos helenos siempres quixeron la llibertá dafechu. Enfrentáronse a los perses, pidiéron-yos aida a los griegos continentales. Nun entamu, los Espartanos negárense, pero los Atenienses sí sofitaren a los colonos, dando empiezu a les Guerres Médiques.
Énte l'aportada de los perses, (baxo'l mandu de Datis, noble persa) a territoriu européu, les reaiciones fueren variaes. Atenes quería torgar la invasión dafechu y pidió-yos aida a los espartanos pa lluchar na Batalla de Maratón (sept. 490 e.C..). Sicasí, l'orixe del problema taba nes colonies griegues d'Asia y como Esparta nun fundara denguna nin tampoco-yos aidara o sofitara enantes, los lacedemonios (espartanos) nun atalantaben el problema como de so, y magar que prometieren l'unvíu de fuercies seis díes dempués de la Lluna llena,(yá que taben celebrando unos xuegos sagraos), nun entraren na batalla, aportando al llugar trés díes dempués de finar la mesma.
Les tropes perses, tornaren p'Asia derrengaes, pero esto nun yera la fin de la triya: Tres la muerte de Daríu I nel añu 485 e.C., xubió al tronu'l so fíu Xerxes I, col envís de desaniciar les trefulques ya revueltes de les colonies, tayando pol raigón el sofitu que-yos daben les ciudaes-estáu de Grecia.
Nel añu 481 e.C. los representantes de les estremaes polis, encabezaos por Atenes y Esparta, firmaren un pautu militar (symmaquia) pa protexese d'un ataque del Imperiu Persa. Esti pautu, afitaba que, en casu d'invasión, diba ser Esparta, baxo'l mandu de Leónides I la que caltuviera la xera de dirixir l'exércitu helénicu. D'esta xuntanza, na que les ciudaes qu'enantes taben enfrentaes, agora lluchaben al delláu, surdió la fras: «Los homes podrán fartucase de xintar, beber y de facer l'amor, pero non de guerriar»
«Tomái tola tierra y l'agua que vos pruya»
editar
Los primeros años de reináu Xerxes I dedicólos a desaniciar trefulques n'Exiptu y Babilonia, mentanto diba iguando l'ataque griegu. Enantes, unviara a Grecia embaxadores a toles ciudaes pidiéndo-yos tierra y agua, símbolos de sumisión. Delles islles y ciudaes aceutaron, pero non Atenes y Esparta. Dizse que los espartanos retrucaron a los embaxadores:
«Tomái tola tierra y l'agua que vos pruya»
... y allanciáronlos a un pozu, nun xestu d'intenciones hostil dafechu.
Sicasí, n'Esparta l'aire arrecendía a cigua de los dioses, pola mor d'esti rabexín. Apellaren ente los ciudadanos espartanos pa pidir si dalgún yera a sacrificase p'amenorgar el noxu de los dioses. Spertias y Bulis, dos ricos espartanos, ufriéronse pa entregase al Rei persa, y empobinaron haza Susa. Cuando'l rei Xerxes los obligó a arrodiellase énte él, dixéron-y: «Rei de los medos, los lacedemonios unvíennos pa que vengues en nós la muerte dada a los tós embaxadores n'Esparta». Xerxes retrucó-yos que nun diba ser presu del mesmu crime, nin creyía que dándo-yos muerte diba llibralos de la deshonra.
Primeros movimientos
editarLos Perses partieren nel añu 480 e.C.., cruciaren l'Helespontu, y pela sienda de la costa adientrárense na península. Les tropes de Leónides fueren al alcuentru de los Medos a les Termópiles. Al empar, los Perses diben averándose al escobiu, metantu Xerxes I allugaba'l so campamentu nun cuetu cercanu, en Malia, au tamién punxo'l so tronu aureu, y dende ellí adicaba la griesca ente los sos homes y los Helenos.
Nel llugar xuntóse un exércitu formáu por 300 hoplites espartanos ( a los qu'hai que sumar otros 600 hilotes, darréu que cada espartanu diba con dos esclavos al so serviciu ), 500 de Texea, 500 de Mantinea, 120 d'Orcómenu y 1.000 hoplites del restu d'Arcadia: 400 de Corintu, 200 de Fliunte, 80 de Micenes, 700 tespios y 400 tebanos, arriendes de 1.000 focenses y tolos locros. Poro, los lacedemonios (o espartanos) yeren el grupu más pequeñu, pero yera tala la so sonadía y prestixu, por ser los únicos soldaos profesionales, que'l restu de los griegos delegaron nellos el mandu del continxente.
Según les fontes clásiques griegues, los soldaos perses formaben un exércitu que cimblaba ente los 250.000 y el millón d'efeutivos, Heródotu fala de varios millones de soldaos.
Los datos sobro los efeutivos griegos na historiografía d'anguaño tiénense por realistes, y por dellos años, la cifra d'Heródotu tampoco nun se punxo en dubia. Sicasí, a entamos del sieglu XX, l'historiador militar Hans Delbrück calculó que la llonxitú de les columnes pa caltener una fuercia de combate tan descomanada, tenía de ser tan llarga que los caberos xarrés taríen saliendo de Susa dela que los primeros perses aportaren a les Termópiles. Anguaño, la cifra de perses pescánciase que yera d'alrodiu 200.000 o 250.000, un exércitu fabulosu pa los medios lloxísticos na dómina.
Les fuercies enfrentaes yeren desproporcionaes, pero'l pasu de les Termópiles yera estrenchu y la formación en falanxe de los helenos dába-yos ventaya sobro los perses, que nun podíen usar la caballería y taben equipaos con una panoplia más llixera y menos proteutora:
- "Portaben na tiesta una mena de solombreru nomáu tiara, de fieltru de llana; alrodiu del cuerpu, túniques con mangues guarnecíes al mou d'escames; les cambes tapecíes con un pantalón llargu; n'arróu d'escudos de metal, llévenlos de blima; tienen llancies curties, arcos grandes, fleches de caña d'alxaba y puñales arreyaos na cintura." (Homeru)
Arriendes, les dollys (llances griegues pa lluchar en falanxe, non tan llargues como les sarisses, facíen dable ensartar al enemigu enantes qu'esti fuera quien a tocalos, del mesmu mou que na Batalla de Maratón. Leónides foi alvertíu sobro'l gran númberu d'arqueros de Xerxes. Heródotu d'Halicarnasu apunta que díxeren a los griegos que «les sos fleches tapecen el sol».
«Meyor -retrucó Dienekes, soldáu espartanu- si los Medos tapecen el sol, llucharemos na solombra.» Dienekes tenía al arcu como arma pocu honorable, darréu qu'evitaba l'embate cuerpu a cuerpu.
Según Plutarcu, dizse que Xerxes supunxo que los griegos colaríen namás ver la magnitú del so exércitu, ya intentó evitar l'embate con tolos medios, unviándo cartes al rei espartanu, nes que-y prometía'l gobiernu de la satrapia de Grecia si pasaba al llau Persa y dexaba les armes, a lo que Leónides retrucó: (Μολων λαβε, Molon labe.) «Ven por elles.». Esi foi l'entamu la batalla.
La Batalla
editar
Tres d'aguardar cinco díes, y decatándose de que los griegos nun s'acurallaben, los perses atacaren. Filera a filera, les tropes perses nun yeren a trespasar les defenses de los Helenos. Como yá se dixera, les llances yeren más curties que les de los lacedemonios, y lo estrecho de la foz de les Termópiles (unos 12m.) facía que tuviesen que pelear col mesmu númberu de guerreros en cada embate, siempres col mesmu resultáu. Peles nueches, Leónides dicía a los sos guerreros: «Xerxes tien munchos homes, pero dengún soldáu».
Arciliáu y frustráu, Xerxes unvió a los sos diez mil Inmortales, nomaos asina porque cada vegada qu'un Inmortal cayía, remplaciábalu otru, calteniéndose siempres la mesma cantidá fixa d'homes. Sicasí, los resultaos yeren los mesmos. Los perses morríen per centenes, la moral decayía y los griegos nun amosaben tar frayaos. Lloñe d'ello, los griegos facíen exercicios ximnásticos y peñábense les calleznes enantes cada embate. A los perses nun-yos quedó otru remediu que replegase dempués de dos díes, col conrotu golpe moral pa les tropes.
Foi entós cuando Xerxes alcontró l'aida que-y facía falta. Un traidor griegu, Efialtes (velea, pesadiella), ofreciose p'amosar a Xerxes un caleyu qu'arrodiaba'l llugar au s'afayaba Leónides y los sos homes. Ensin dubiar, unvió un númberu importante de les sos fuercies. Esti pasu taba defendíu polos focenses, qu'al vese sorprendíos de nueche polos perses, fuxeron de sutrucu, atenllando la balanza del llau persa y dexando solu a Leónides y los sos lacedemonios.
En cuantes que Leónides s'enteró, y sabiéndose arrodiáu, dexó partir a los que quixeren pa evitar una matanza. Dizse qu'esta decisión tomola Leónides remembrando l'oráculu y lo que-y dixera la Pitia enantes d'españar la guerra:
«Mirái, habitantes de la enancha Esparta,
o bien la vuesa poderosa ya rellumante ciudá
ye afarada polos fíos de Perseu, o nun lo ye;
pero nesi casu, la tierra de Lacedemón llarimará la muerte
d'un rei de la triba d'Heracles.
Yá qu'al foriatu nun lu acurallará la fuercia de los toros o de los lleones,
darréu que caltién el puxu de Zeus.
Proclamo, a la fin, que nun reculará
fasta tarmiar a ún u otru hasta los güesos.»
Arrodiaos per delantre y per darrera, Leónides afalagó ya aixó a los sos homes diciéndo-yos: «Espartanos, tomaí un bon almuerzu, darréu que güei vamos cenar nel Hades».
Los espartanos morrieren dempués de facer pagar a los perses un gran tributu en sangre. Postreramente, allevantaríen nel llugar la iscripción:
- ´Ω ξεíν´, ´αγγέλλειν Λακεδαιμονíοις ´οτι τηδε
κείμεθα τοîς κείνων ρήμασι πειθόμενοι.
- Ō xein', angellein Lakedaimoniois hoti tēide
- keimetha tois keinōn rhēmasi peithomenoi.
- Viaxeru, ve y dí a los espartanos
- qu'equí quedemos por complir les sos lleis.
El cuerpu de Leónides capturárenlu los perses, y Xerxes, enraxonáu, mandólu decapitar y crucificar al rei, aición que yera desavezu ente los perses, darréu que trataben con honor a los enemigos que lluchaben con rixu.
Al entrugar a dalgunos presos arcadios sobro por qué'l destacamentu griegu yera tan pequeñu nes Termópiles, los homes retrucáren que taben celebrando unos Xuegos Sagraos enforma importantes pa los griegos. Xerxes entrugó-yos cual yera'l premiu pal ganador, y cuando-y dixeren «una corona de lloréu», el xeneral Tritantaechmes, apiteláu, dixo: «¿Escontra qué mena d'homes vinimos a lluchar? Homes que nun lluchen por dineru, sinón por honor.»
Referencies
editarEnllaces esternos
editar- Presentación en Flash de la batalla de les Termópiles (diariu El País, n'español)
- Los 300 de Termópiles
Datos: Q131969
Multimedia: Battle of Thermopylae
