Cañaveras

Cañaveras ye un conceyu español de la provincia de Cuenca, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha, allugáu na contorna de l'Alcarria.

Cañaveras
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Cuenca
Conceyu	Cuenca
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Cañaveras (es)	Isaías Juan Pérez
Nome oficial	Cañaveras (es)
Xeografía
Coordenaes	40°22′35″N 2°23′55″W
Cañaveras Cañaveras (España)
Superficie	73.63 km²
Altitú	866 m
Llenda con	Albalate de las Nogueras, Villaconejos de Trabaque, Buciegas y Canalejas del Arroyo
Demografía
Población	229 hab. (2023) - 127 homes (2019) - 131 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.43% de Cuenca
Densidá	3,11 hab/km²
ayuntamientocanaveras.com

Xeografía

Cañaveras ta a 45 quilómetros de la capital, Cuenca. Les poblaciones más cercanes son Buciegas y Canalejas del Arroyo, a unos siete quilómetros, pocu más lloñe tán Olmeda de la Cuesta , Villaconejos de Trabaque y a unos cuatro quilómetros, Arrancacepas. Atopar nun nuedu de carreteres la N-320 (Guadalaxara-Cuenca-Albacete) y la CM-310 (Carrascosa del Campo-Molina de Aragón).

Topografía

Nel so términu naz el ríu Merdanchel, afluente del Guadiela, que de la mesma desagua nel Tajo. Dos de les sos principales elevaciones llámense La Muela y La Muelecilla, d'altitú cercana a los 950 m d'altitú. Tien una superficie de 73,67 km cuadraos. El terrén ye'l típicu de l'alta alcarria con cuetos que nun superen los mil metros d'altitú y valles ente ellos.

Monumentos

• El principal monumentu ye la ilesia parroquial dedicada a San Martín obispu de Tours. Construyir a partir de 1550 y rematóse sobre'l 1620. Ye de planta rectangular, de bien belles proporciones, la primer metá de les bóvedes son de crucería.

La ermita de la Virxe del Pinar que s'atopa asitiada nel monte del mesmu nome a unos 950 m d'altitú y arrodiada de pinares, la so construcción orixinal ye del sieglu XVI de planta única y bella cúpula.

Darréu fuéron-ylo añadiendo zones pa la casa del freru y pa sales, habitaciones etc de los pelegrinos que llegaben de tola provincia.

La ermita de San Antón, construyida polos sos devotos nel 1846, ye pequeña, foi restaurada va unos años.

Anque nun ye monumentu puramente dichu ta'l cuetu del castiellu, onde esistió un pobláu de la edá del fierro onde se caltienen ruines d'un castiellu posterior, amás dende lo alto del morru del mesmu hai unes guapes vistes de la redolada.

• Campusantu parroquial del sieglu XIX.

Historia

Cañaveras como cuasi tolos pueblos de la nuesa contorna tienen una gran hestoria, la mayor de les vegaes escaecida. Ensin dala dulda, nel cuetu del Castillo hubo un asentamientu humanu de la edá del fierro. Predominando sobre'l pueblu, reparar un cuetu onde tuvo emplazado el primitivu castiellu. D'esti castiellu nun se caltién práuticamente nenguna muerte salva dellos pequeños restos de cimientos construyíos n'argamasa. Na parte inferior del cuetu esisten entá delles cueves que yeren utilizaes como viviendes hacia 1950. Otres usábense pa ellaborar el vinu de la zona y síguense usando para tal fin, anque munches tán en desusu.

Educación

CRA LOS OLIVOS C/San Antón, e/n. 16850 Cañaveras

Turismu

Cañaveras, anque ye un pueblu pequeñu tien una gran cantidá d'ufierta d'agospiamientos. Esisten nel pueblu 3 bares tres cases rurales, un hostal.

Amás ta bien comunicáu per carretera con Madrid y otres ciudaes y cuenta colos servicios necesarios tales como'l centru de salú comarcal, farmacia, dos oficines bancaries, centru de mozos, centru pa los xubilaos, cuartel de la Guardia Civil.

Tamién cunta con un supermercáu, panadería con postres y bollos típicos del pueblu, carnicería, taller d'automóviles farmacia y otros servicios

El terrén ye aptu pa faer rutes a cuerpu o en bici y afayar paraxes bien guapes de la Alcarria alta.

A una curtia distancia del pueblu puede practicase la pesca nel ríu Escabas, nel Guadiela o nel banzáu de Buendía.

Fiestes

Nel mes de xineru celebra San Antón , con hogeras nel barriu del so nome.

Nel mes de febreru celébrase Santa Agueda.

Nel mes de mayu celébrense, el día 15 San Isidro y l'últimu domingu la romería de la Virxe del Pinar.

La fiesta mayor ye n'honor a la patrona del pueblu la Virxe del Pinar, que se celebra'l primer fin de selmana de setiembre.

Nel mes de payares celebra la festividá del patrón del pueblu, San Martín obispu de Tours, el fin de selmana más cercanu al día 11.

Otros datos

Cañaveras ye anguaño un pequeñu y sele pueblu de l'alta alcarria conquense con apenes 300 vecinos, pero eso non siempres foi asina, tantu la contorna onde s'asitia como'l pueblu mesmu , sufrieron a lo llargo de la historia un cientu de tresformamientos que vamos empezar a afayar.

Adulces vamos dir dando cuenta del impresionante pasáu del nuesu pueblu y que por avatares de los tiempos dexó una contorna y unos pueblos, afaraos, ensin xente nuevo, ensin industries, cuasi ensin futuru.

Como tolos pueblos d'España, Cañaveras desenvolvió a lo llargo de la so historia una serie de fiestes, xuegos y tradiciones, munches d'elles bien similares a la d'otros pueblos de la contorna y otres más particulares, por desgracia y por cuenta de la dexadez y a la falta de xente nuevo munches d'elles va años que se dexaron de prauticar. He equí les mesmes.

Nel mes de xineru celebraba la festividá de San Antón, que tenía trés componentes, el primeru la celebración del barriu del mesmu nome de la fiesta con una foguera na plaza frente a la so ermita; otra yera la celebración pela mañana de la fiesta na que la xente daba trés vueltes a la ermita rezando'l padre nuesu, pela tarde afatábense les caballeríes colos meyores cobertores y faíense carreres ente los mozos. La otra tradición yera'l gorrino de San Antón que consistía en que se soltaba esi día un gorrino pequeñu y yera alimentáu mientres tol añu pol pueblu, al añu siguiente'l día del santu sortear ente tol pueblu y al que lu tocaba, soltaben ellos otru pequeñu pal añu siguiente.

Nel mes de febreru lo más destacao yera l'antroxu que según paez duraben 8 díes y tenía una participación importante nes mesmes la llamada Hermandá de les Ánimes de la cual va falase más palantre.

El primer día empezaben los “ guncheros” que yeren una especie de payasos con tambores y banderes los cualos diben pidiendo poles cases; a otru día, martes, se “ almonedaba “ na puerta de la ilesia. Faíase baille y aportunábase y apurríen perres pa ver que moza “ baillaba la Bandera”. El capitán de les ánimes, el miércoles, faía güevos na so casa y camudábase por otru miembru de la hermandá pal próximu añu. Tolos díes salía'l llamáu “ berrugo” que yera un home tapáu con traxe de colores y sombreru el cual sorprendía a les moces y menos moces, llevantar les faldes etc.

Na fiesta relixosa de Selmana Santa los mozos comprometíen l'añu anterior ante l'alcalde pa sacar al Cristu y a la Virxe. El vienres pela mañana faíase una Vía Crucis que pasaba poles cases de les persones enfermes. Los cuatro que llevaben la virxe faíen un ramu de la Virxe“ que yera como una corona de dulces del pueblu y enllazada con buje, esti ramu esponer la mañana del Domingu de Resurreición na puerta de la ilesia, tamién los cuatro mozos el sábadu pela nueche poníen buje a les moces de la so presto nos balcones. El Domingu pela mañana quemábase nel atriu el Judas.

Nel mes de mayu, los mayos empezaben la nueche los 30 d'abril que se cantaba'l mayu a les moces; percorría'l pueblu la rondalla parando na puerta de les moces. El día 1 de mayu salíen a pidir a les moces que se-y había cantáu y faíense una merienda.

El 15 de mayu, día de San Isidro, na viéspora cantábase-y el mayu a San Isidro.

L'últimu domingu de mayu “Romería de la Virxe del Pinar”, xubir a la virxe con pollinos, mules o andando y comíase nel pinar.

Nel mes de xunu celebra'l Corpus Christi qu'antes yera en xueves y sacábase la custodia so paliu peles cais y asitiábense meses bien afataes de flores y colchas.

Los meses de xunetu y agostu por cuenta de la gran xera que suponía'l sistema manual de recoyer el mies nun hai fiestes.

Nel mes de setiembre celebra la fiesta de la nuesa patrona la Virxe del Pinar, rezar la tradicional novena a la Virxe na ilesia y báxase la Virxe, cosa qu'antes non se faía, antes asitiábase'l cuadru solu. El día de la salve sacábense veles d'un arcón y tolos hermanos de la Virxe encender pa rezar la Salve.

Nun sabemos cuantos años nin dende cuando se faía nel pinar la denomada “entrada de moros“ El domingu pela mañana, antes de la procesión representaba la escena de que'l pueblu cristianu yera atacáu polos moros y conquistáu por ellos el capitán de los cristianos llamábase Conde Oliveros, los cristianos yeren fechos prisioneros pero una mora namorar del conde y lliberar, de xacíu montábase a caballu, mules, tirábense cohetes y con armes simulaes. La última vegada que se fixo paez ser escontra'l 1950.

Na ermita siempres había un freru y la so familia'l cual ente otres misiones debía de caltener siempres encendida una gran llámpara d'aceite que taba nel altar. El freru salía a pidir polos pueblos de la contorna y pola sierra yá que la virxe del Pinar ye bien conocida polos pueblos de la contorna y ye bien milagrosa.

Otra tradición interesada ye que'l día de San Miguel, que ye'l 29 de setiembre, camudábense los pastores y los mozos de mules de casa ye dicir como en Cañaveras había cases grandes con muncho ganáu esi día afaíense los mozos y pastores pa tol añu. Esta fecha nun ye casual, sinón que tien el so antecedente na ganadería trashumante y los códigos de la Mesta que debieron de ser bien importantes per estes tierres.

Nel mes de payares celebraben los santos y mientres la viéspora de los mesmos los mozos xuntábense y faíen “puches“ y les moces "melaos". Tamién s'asitiaben nes ventanes y na torre de la ilesia calabaces con forma de calavera con veles dientro. Coles mesmes les campanes tocaben tol día del 1 al 2. San Martín, patrón del pueblu sacábase-y en procesión y había 2 o tres díes de fiesta con baille.

El barriu del Cantón celebraba la festividá de Santa Águeda que s'atopaba na ermita de Perales y diben hasta ellí de procesión.

En Nuechebona comíase un gallu que s'había cebáu tol añu pa la ocasión.

Amás faíense munches rogativas unes a Santa Ana y la mayoría d'elles y en dómines de seca a la Virxe del Pinar, baxar a la Virxe al pueblu en procesión, allegaba muncha xente d'otros llugares y dicen que siempres dempués llovía.

En Cañaveras esistíen dos hermandad, de les cualos solo pervive una d'éstes, yeren la Venerable Hermandá de la Virxe del Pinar y la Hermandá de les Ánimes. La hermandá de les Ánimes componer los mozos del pueblu; el xefe de la mesma yera'l llamáu “Capitán de les Ánimes“ que se camudaba tolos años el miércoles d'antroxu celebrando una comida na so casa con güevos y entraba el siguiente. Salíen a pidir con una campaniella poles cases y lo que recoyíen comer el día d'antroxu. La hermandá de la Virxe del Pinar componer la práutica totalidá de los nacíos en Cañaveras y xentes d'otros llugares, ta gobernada por 4 mayordomos qu'alministren los bienes de la Virxe (ermita, pinar, parceles, cuentes, etc.). Los mayordomos d'antiguo teníen que pagar n'aceite'l privilexu de selo y esti aceite usar pa caltener siempres encendida la llámpara qu'había nel altar de la ermita. Agora págase una cantidá amás de la pequeña cuota añal que paguen los hermanos. Otru privilexu de los mayordomos ye'l de sacar andar de la virxe, yá que pa meteles tantu na ilesia como na ermita puyar ente'l públicu.

Otra tradición del pueblu yá en desusu yera “la patente“, la mesma imponía que cualquier mozu d'otru pueblo que quixera salir con una moza de Cañaveras debía de pagar la patente ye dicir en convidar a los mozos por casu a una fartura, si negar a pagar les coses poníense fees y podía terminase n'engarradiella y col mozu na fonte o nel ríu.

El pueblu de Cañaveras saltó a les primeres páxines de los diarios cuando'l comandu Gaztelu de la banda terrorista ETA foi deteníu ellí en 2004 cuando diba camín de Madrid.

Ver tamién

• Llista de conceyos de Cuenca

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Cañaveras.

• Sitiu web oficial

• Cañaveras n'OpenStreetMap.

• Datos: Q1771178
• Multimedia: Cañaveras