Calendariu chinu

Calendariu chinu
	calendario lunisolar (es) y traditional calendar in China (en)

El calendariu chinu (en chinu tradicional 陰陽曆, en simplificáu 阴阳历, pinyin yīn-yáng lì) ye de tipu lunisolar, los meses son llunares, ye dicir que'l primer día ye'l de la lluna nueva y el día 15, el de lluna llena; como nun añu solar hai doce meses llunares y amás una decena de díes, entrepólense siete meses añadíos (闰月, rùnyuè) a lo llargo de diecinueve años, p'alcordalo col calendariu solar.

Orixe

Alredor del añu 2637 e.C. , introducióse'l calendariu de cinco ciclos de doce años rexíos por animales distintivos: Aguarón, Toru, Tigre, Llebre, Dragón, Culiebra, Caballu, Oveya, Signu del Monu Monu, Gallu, Signu del Perru Perru y Signu del Gochu Gochu.

Les cases llunares o shǔ son caúna de les 28 constelaciones del zodiacu llunar. Dependiendo del día y hora de nacencia de la persona, la lluna va tar en dalguna de les cases llunares, que, según l'astroloxía china, determina a cada persona.

Dalgunos atribúin l'orixe del calendariu chinu tradicional a la civilización Xia, qu'ocupaba la rexón mientres el sieglu XXII e.C. , ente qu'otros atribuyir direutamente al míticu Huangdi, unificador y primer emperador de la China, que vivió nel sieglu III e.C.

Los historiadores asitien los sos oríxenes escontra la metá de la dinastía Shang (1300 e.C. ), cuando se tien primer constancia documental del usu de les cuentes cícliques pa los díes.

El problema pa los sabios astrónomos chinos foi'l mesmu que pal restu de los pueblos antiguos: intentar combinar los movimientos de la lluna y del sol, ciclos siempres difíciles de congeniar. El calendariu chinu tradicional yera llunar, pero ello causaba graves problemes a los llabradores porque nun había forma d'afitar les estaciones nél.

Como pal restu de cultures, la busca d'un calendariu que reflexara correutamente les estaciones yera fundamental pa l'agricultura, polo cual los pueblos buscaron maneres de reparar el movimientu de los astros y reflexalo nun sistema cronolóxicu de díes completos.

Pasaron los sieglos y hacia l'añu 104 e.C. , per mediu de sistemes d'observación y de midida de les solombres proyeutaes por un palu vertical (gnomon), los antiguos astrónomos chinos llegaron a envalorar la duración del añu en 365,2509 díes, un aproximamientu escelente pa la dómina. Yá sobre l'añu 480 de nuesa yera, el gran sabiu Ju Chongzchi establecer en 365,2428 díes, con un escesu de tan solo 52 segundos sobre'l valor vixente (365,2422). Pero hai variaciones.

L'añu chinu ordinariu consta de 12 meses llunares, que la so duración bazcuya ente 353 y 355 díes. Cada trés años entrepólase un añu con un mes más, resultando un añu ente 383 y 385 díes; anguaño de trelce meses llámase añu embolismal.

Actualidá

La República de China (1912-1949) adoptó oficialmente'l calendariu gregorianu en 1912,^[1] pero por caltenese ciertu costumes populares y pola ocupación del norte de la China polos señores de la guerra, hasta'l 1 de xineru de 1929 nun s'aplicó en tol país. Tamién s'adoptó como hora oficial la de los primeros puertos abiertos a los occidentales, na mariña este (120° de llargor Esti), y non la de Beixín.

Día, hora, y selmana

Nel calendariu chinu, los díes empiecen a medianueche y terminen a la medianueche siguiente, pero les persones tienden a considerar que'l día empieza a l'amanecida. Na China antigua, el tiempu dividíase según el sistema shí-kè y Geng-diǎn. Por casu: Hai 12 shí y 100 kè o 10 Geng y 60 diǎn o 6000 FEN nun día.^[2]^[3]

Anguaño, los díes estremar col sistema. hora-minuto-segundu y arrexuntar en selmanes de 7 díes y los díes de la selmana marcar col númberu ordinal quitando'l domingu.^[2]

Díes de la selmana en chinu^[4]^[5]
Estilu Asturianu equivalente	Estilu 1			Estilu 2
Estilu Asturianu equivalente		漢字	Significáu	Pinyin	漢字	Significáu	読み Xaponés		한글 Coreanu
Lunes	星期一	Primer día de la selmana	Xīngqī/qí yī	月曜日	Día de la lluna	げつよぅび	Getsu yōbi	월 요일	Wol yoil
Martes	星期二	Segundo día de la selmana	Xīngqī/qí èr	火曜日	Día del fueu (Marte)	かよぅび	Ka yōbi	화 요일	Hwa yoil
Miércoles	星期三	Tercer día de la selmana	Xīngqī/qí sān	水曜日	Día de l'agua (Mercuriu)	すいよぅび	Sui yōbi	수 요일	Su yoil
Xueves	星期四	Cuartu día de la selmana	Xīngqī/qí sì	木曜日	Día de la madera (Xúpiter)	もくよぅび	Moku yōbi	목 요일	Mog yoil
Viernes	星期五	Quintu día de la selmana	Xīngqī/qí wǔ	金曜日	Día del metal (Venus)	きんよぅび	Kin yōbi	금 요일	Geum yoil
Sábadu	星期六	Sestu día de la selmana	Xīngqī/qí liù	土曜日	Día de la tierra (Saturnu)	どよぅび	Do yōbi	토 요일	To yoil
Domingu	星期日 O 星期天	Día icónicu de la selmana	Xīngqī/qí rì	日曜日	Día del sol	にちよぅび	Nichi yōbi	일 요일	Il yoil

Referencies

↑ La China del sieglu XX
↑ ^2,0 ^2,1 Needham, Joseph. (1959). Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Cambridge University Press., reprinted Taipei: Caves Books, Ltd.(1986), páxs. 109–110.
↑ Ho, Peng Yoke. (2000). Li, Qi, and Shu: An Introduction to Science and Civilization in China. Mineola: Dover Publications. ISBN 0-486-41445-0. p. 105.
↑ http://www.newsmth.net/bbsanc.php?path=/groups/sci.faq/Astronomy/bw/all2/bk37k/M.1275291864.z0&ap=353
↑ http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/calendar/ChineseNewYear1000.nb

Enllaces esternos

星期一星期三星期二星期五星期六星期四星期日 O 星期天漢字

[Calend-1] La China del sieglu XX

[Needham-2] 2,0 ^2,1 Needham, Joseph. (1959). Science and Civilization in China: Volume 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Cambridge University Press., reprinted Taipei: Caves Books, Ltd.(1986), páxs. 109–110.

[3] Ho, Peng Yoke. (2000). Li, Qi, and Shu: An Introduction to Science and Civilization in China. Mineola: Dover Publications. ISBN 0-486-41445-0. p. 105.

[astru-4] ttp://www.newsmth.net/bbsanc.php?path=/groups/sci.faq/Astronomy/bw/all2/bk37k/M.1275291864.z0&ap=353

[xi-5] ttp://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/calendar/ChineseNewYear1000.nb

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Calendariu chinu
calendario lunisolar ^(es) y traditional calendar in China ^(en)