Carmena
Carmena ye un conceyu español de la provincia de Toledo, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha.
Carmena | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Castiella-La Mancha | ||||
Provincia | provincia de Toledo | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Carmena (es) | B Robles-Hernández | ||||
Nome oficial | Carmena (es)[1] | ||||
Códigu postal |
45531 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 39°57′28″N 4°24′04″W / 39.957777777778°N 4.4011111111111°O | ||||
Superficie | 47 km² | ||||
Altitú | 562 m | ||||
Llenda con | Alcabón, Santo Domingo-Caudilla, Escalonilla, La Puebla de Montalbán, El Carpio de Tajo, La Mata y Santa Olalla | ||||
Demografía | |||||
Población |
848 hab. (2023) - 376 homes (2019) - 367 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0% de provincia de Toledo | ||||
Densidá | 18,04 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
Toponimia
editarEl términu "Carmena" ye posible que proceda del llatín "Carminare", que significa cardar llana. Tamién podría derivase del baxu llatín chasma que significa ribayu, anque paez más probable que proceda del términu ligur carmo que quier dicir visu o monte.
Xeografía
editarEl conceyu asítiase nuna llomba na contorna de Torrijos y llenda coles poblaciones d'Alcabón, Santo Domingo-Caudilla, Escalonilla, La Puebla de Montalbán, El Carpio de Tajo, Carriches, Santa Olalla y La Mata, toes de Toledo.
Historia
editarPiénsase que la población foi fundada polos celtes. Na dómina del emperador Diocleciano, sufrió la persecución anticristiana del prefeutu Daciano, siendo víctima de la mesma, Justina de Padua.
En 1204 nomar a Carmena por cuenta de la división d'una heredá ente la Orde de Calatrava y l'Abadía de San Vicente de la Sierra.
A mediaos del sieglu XIX la so industria taba compuesta por seis molinos d'aceite y una masera. El presupuestu municipal xubía a los 25 193 reales de los cualos 3000 yeren pa pagar al secretariu.
La Guerra Civil
editarCarmena como tantos otros pueblos de la provincia de Toledo tuvo afeutada pol golpe d'estáu del 18 de xunetu de 1936, y anque quedó en zona lleal republicana la meyora de les tropes rebalbes escontra Toledo y Madrid, fixo que'l pueblu llueu quedara so control de les fuercies sublevaes.
De xunetu a setiembre de 1936, meses de mieu ya incertidume poles noticies que diben llegando de la meyora de la guerra, producir nel pueblu por pequeñu grupos d'incontrolaos actos de pillaje, tropelías, y dos asesinatos, según los informes de la Causa Xeneral. Asesinaron al médicu municipal na carretera de Santa Olalla, y a un llabrador na paraxa conocida como cuetu del Palu. Otros trés vecinos tuvieron la mesma suerte fora de Carmena según la Causa Xeneral.
Per otra parte hasta finales d'agostu de 1936 la ilesia municipal convertir en tenada pa usu común de los vecinos y el so retablu, xunto col vestuariu relixosu, foi quemáu na puerta del edificiu, actu al qu'allegaron bien pocos vecinos, según la Causa Xeneral.
Mentanto, les tropes militares, paramilitares falanxistes y mercenarios marroquinos avanzaron escontra'l centru peninsular, dende Estremadura y Talavera con direición Toledo y Madrid, bombardiando tolos pueblos de camín, incluyíu Carmena, onde malapenes esistíen guarniciones militares, solamente población civil. Los bombardeos causaron numberoses muertes, y amás destruyeron colleches, cases, y granxes.
En Carmena instalar pal so defensa un grupu de muyeres milicianes encargaes d'un puestu d'ametralladores, que de nada sirvió por que'l pueblu cayera en dos meses en manes de les tropes sublevaes.
Nestos meses de guerra, atendiendo a dellos datos del censu de población puede sabese lo que supunxo al pueblu: Carmena tenía 2070 habitantes a empiezos de 1936, tres los informes del procesu de la Causa Xeneral lleváu a cabu pol franquismu, el 26 de setiembre de 1936 escapara'l 40 % de la población (800 vecinos) y nesi informe destaca que “na so mayoría estremistes y persones medroses de l'acción de la xusticia pola so actuación mientres la dominación colorada”, sobra dicir qu'estos "estremistes" yeren families enteres, neños, y vieyos que fuxíen de los bombardeos, que provocaren nel pueblu seis víctimes.[2]
Los bombardeos en Carmena producir de forma destacada na cai Alonso Rápida, Camín de los Artos, calle Barriu Nuevu, y Xeneral Mola, dalgunos de los vecinos abellugar en distintes cueves del conceyu pa protexese.
Con tomar del pueblu pol exércitu franquista, grupos de falanxistes foresteros y locales xunto con tropes mores empecipiaron un procesu sistemáticu de depuración, imponiendo'l toque de queda y exerciendo l'autoridá de forma desafranada.
Les tropes mores, asitiaes ente los caminos d'El Carpio y de La Mata cometieron de forma consentida tou tipu d'abusos y violaciones cola población civil, siendo víctimes dellos neños del pueblu.
Que se sepa, hasta la fecha, los asesinaos de forma antemanada a partir d'esti periodu polos siguidores del movimientu fascista fueron cinco persones, soterraes en distintos llugares (Patiu 42 del campusantu municipal de Toledo, Campusantu del Este, cunetes...). Puede destacar el maestru de Carmena, Salustiano de la Fuente destináu en Pulgar y asesináu aviltadamente nel Campusantu de Madrid.[3]
Tamién y non menos espeluznante atópase'l casu de los cinco carmeneros llevaos a encomalo, pa ser esclavizados y torturaos al Campu de concentración de Mauthausen-Gusen (Austria).
Amás d'estes muertes primeramente planiaes, hai que contabilizar el númberu de vecinos que morrieron nel frente de guerra por obedecer y defender el réxime democráticu establecíu, cifráu en redol a 12 persones.
Con al respective de los carmeneros que combatieron nel exércitu franquista y morrieron n'actos de combate, esiste un monolitu que recuerda a estes persones na ilesia del pueblu.
Alministración
editarLlexislatura | Nome | Partíu |
---|---|---|
1979-1983 | Eulogio Díaz Fernández | UCD |
1983-1987 | Eulogio Díaz Fernández | AP |
1987-1991 | Eulogio Díaz Fernández | PP |
1991-1995 | Juan M. Rodríguez Gala | PSOE |
1995-1999 | Daniel Fernández Moreno | PSOE |
1999-2003 | Daniel Fernández Moreno | PSOE |
2003-2007 | Daniel Fernández Moreno | PSOE |
2007-2011 | Daniel Fernández Moreno | PSOE |
2011-2015 | Daniel Fernández Moreno | PSOE |
2015-2019 | Marcial García Fernández | PSOE |
2019-2023 | n/d | n/d |
2023- | n/d | n/d |
.
Demografía
editarGráfica d'evolución demográfica de Carmena ente 1900 y 2006 |
Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |
Na siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del INE.
1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
805 | 820 | 820 | 819 | 817 | 817 | 834 | 847 | 860 | 860 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE [Consultar]) |
Monumentos y llugares d'interés
editarA destacar la Ermita del Santu Sepulcru y la ilesia parroquial de Ntra. Sra. de l'Asunción.
Ilesia parroquial de l'Asunción de La nuesa Señora.
editarYe del sieglu XVI y d'estilu renacentista. Llevantada, al paecer, sobre los restos d'un antiguu castiellu del que formaría parte'l basamento de l'actual torre de campanes.
El templu formar d'una sola nave estremada en tres tramos y brazos del cruceru apenes desenvueltos. El so ábside ye de trazáu planu, emplazándose debaxo una cripta rectangular, y a la so izquierda, dos estancies que componen la sacristía.
La cubierta ye por aciu bóveda de lunetos, qu'escurre sobre una cornisa corrida, al igual que'l presbiteriu. Enriba del cruceru alza una cúpula rebaxada sobre pechinas.
El coru eleváu allugar nel hastial de los pies formando un cuerpu independiente de la nave y separáu por un arcu de mediu puntu. Fuelga en cuatro grandes ménsulas, ente les que nacen los lunetos. Una cornisa con decoración de dentículos percuerre'l cantu del coru, según una balaustrada de forxa.
Nel llau esquierdu allúgase una pequeña capiya con pilastres esquinales, ricamente decorada con temes barroques, a la que cubre una cúpula de media naranxa.
La torre de campanes ye de senciella fábrica, con basamento de tres cuerpos: los dos inferiores de planta cuadrada y el superior octogonal. Resolvióse con un vanu en cada unu de los dos primeros pisos y ocho buecos (unu por cara) nel terceru. La torre rematar con un chapitel octogonal de cayuela, con cuatro buecos y pináculo. Los vanos de los dos cuerpos baxos y el almohadillado de les dovelas de los arcos y esquines punxéronse en rellación estilística col Hospital Tavera de Toledo.
Tocantes a la fábrica y anque encalada pel interior, ye d'apareyu toledanu, a esceición del cuerpu del cimborrio que va executáu en lladriyu.
Les portaes Norte y Sur componer de jambas y dintel monolíticos cenciellamente moldurados. Enriba del dintel, alcuéntrase una fornica de lladriyu que remata en frontón triangular.
El muriu norte del bautisteriu agospia una llábana funeraria romana, epigrafiada con lletres capitales y fechada escontra'l sieglu II.
Ermita del Santu Sepulcru
editarPequeña ermita del sieglu XIX, de planta rectangular, que s'alluga pela rodiada del pueblu. La fábrica ta constituyida por cal y cantar, anque, anguaño, blanquiada. Cubrir con un teyáu a cuatro faldones, siendo l'interior de techu planu.
Na paraxa onde d'esta ermita topa un Calvariu, que ye'l final del Via Crucis que parte del pueblu. D'antiguo había catorce estaciones formaes por columnes de piedra sobre les qu'asitiaben cruces de fierro. Anguaño hai pequeñes construcciones de lladriyu con una imaxe y una frase según la estación. Del Calvariu, la cruz central álzase, a diferencia del restu, sobre una gradería de planta cuadrada de tres peldaños de sillería.
Casa de los Quevedo
editarLa fecha d'esta casona ye de 1538 porque asina queda reflexáu nun panel de azulejería, nel arcu d'accesu; apaez tamién l'escudu d'armes de los Quevedo.
Ye un edificiu de planta rectangular y dos altures que se resolvió con fábrica de mampostería y lladriyu, esto ye, apareyu toledanu. Na fachada, nel pisu cimeru, pintáu a manera d'imitación de sillares, ábrense buecos bien pequeños, enrexaos y asitiaos inmediatos al bistechu, amás apaez l'escudu d'azulexos. El pisu baxu furar con cuatro baldíos con rejería de forxa y un gran portalón d'arcu de mediu puntu adovelado.
L'espaciu internu consta de zaguán ampliu nel que s'atopa otru escudu con una imaxe mariana del sieglu XVIII.
Conxuntu de cases solariegas
editarLa so cronoloxía bazcuya ente los sieglos XVII y XVIII ya identifíquense por una serie de carauterístiques comunes: tratar de grandes casones realizaes n'apareyu toledanu con dos altures, sólida rejería nes ventanes, escudos nobiliarios na fachada y cubierta con texa árabe.
Son viviendes aisllaes ente elles, allugaes en distintos llugares.
Conceyu
editarEdificiu modernu, del sieglu XX y de filiación historicista que cierra unu de los llaos de la plaza de Cristu Rei. Tien una planta regular y dos altures, formando un ángulu por unu de los llaos y medianera pol otru.
La fábrica ye d'apareyu toledanu, a base de filaes y machones de lladriyu perbién tratáu y rigorosamente dispuestu. Los dos altores del zarramientu queden definíes per una llinia de imposta resaltada por fileres de lladriyu.
La distribución de los buecos guarda una rigorosa simetría, yá que nel cuerpu central ábrense tres portales con dintel d'arcu rebaxáu y sobre éstos, balcones. Nos cuerpos llaterales, pela so parte, apaecen dos pares de baldíos geminados, tamién con dintel d'arcu rebaxáu y rejería. Na exa principal y atayando el bistechu, álzase una torre qu'alluga un reló, toa ella realizada en lladriyu y enmarcada por pilastres. Enriba del conxuntu, un templete de forxa agospia la campana. El zarru xeneral del edificiu resolver con texa árabe y a cuatro agües. Nel llau esquierdu de la fachada y nel pisu inferior tópase un azulexu protexíu por un tejaroz.
Restos arqueolóxicos de dómina romana
editarTamos falando d'un cercu funerariu del sieglu IV d. C. dedicada a Minia Ciae Chreste. Atópase empotrada nel muriu norte de la ilesia.
Fiestes
editar- Marzo-abril: Selmana Santa declarada d'interés turísticu rexonal.
- Última selmana d'agostu: selmana cultural.
- 14 de setiembre: Santísimu Cristu de la Cueva.
- 30 de payares: Santa Justina, virxe y mártir.
Referencies
editar- Diputación de Toledo.
- Celdrán, Pancracio (2006). Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios. Espasa. ISBN 84-670-0146-1.
- Madoz, Pascual (Madrid, 1846-1850). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Establecimientu tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti. Volume V páx. 569.
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Refuxaos y sacupaos de la provincia de Toledo al empiezu de la guerra civil (1936). Juan Carlos Collada». Consultáu'l 3 d'avientu de 2009.
- ↑ «[http://quieneseran.blogspot.com/2008/10/salustiano-de-la fonte-rodrguez-07-11.html Salustiano de la Fuente. Víctimes de la represión franquista en Madrid. fechaaccesu = 03-12-2009]».