El Choy Li Fut (cantonés) o Cai Li Fo (mandarín) ye un arte marcial chinu fundáu en 1836 por Chan Heung.[1]

Choy Li Fut
蔡 李 佛
Tamién Choy Li Fat, Choy Lee Fut, Choy Lay Fut, Cailifo
Fecha de fundación 1836
País d'orixe  China
Fundador Chan Heung
Artes enseñaes Munches formes a mano vacía y mui bien d'armes. Combate
Métodos téunicos Híbridu (llaves, valtos, pataes, puñaes); golpes rápidos, relaxaos y potentes
Ancestros Choy Gar, Li Gar, Fat Gar
Deporte olímpicu Non

El sistema combina téuniques d'artes marciales de dellos sistemes de kung fu del Norte y del Sur;[2] les téuniques potentes de mano y brazu de les formes d'animales de Shaolin[3] del Sur, combinaes colos movimientos llargos y circulares, xiros corporales y pasos áxiles que carautericen les artes marciales del Norte de China. Considérase un estilu esternu, que combina téuniques dures y suaves y que tamién incorpora al currículu mui bien delles armes.[4] El Choy Li Fut ye un sistema eficaz de defensa personal,[5] sobre too poles sos defenses contra dellos atacantes.[6] Tien una farracada téuniques, como puñetazos en llargo y en curtio, pates, barríos y valtos, ataques a puntos de presión, llaves articulares y agarres.[7]

Aniciu editar

El creador del Choy Li Fut foi Chan Heung (1806-1875), nacíu nel pueblu de Jing Mei (King Mui), nel área alministrativa de Xin Hui, provincia de Guangdong (Cantón). Chan Heung tuvo de los siete a los quince años siguiendo les enseñances d'un tíu suyu, Chan Yuen-wu, discípulu llaicu de Shaolin espertu en Fut Gar (estilu especializáu en golpes de palma). A los quince años Chan Yuen-wuy mandólu con Li Yau-san, renomáu espertu de Li Gar (famosu poles téuniques de pierna y el palu llargu) en Cantón. Dempués de cuatro años, y col preste del maestru Li, Chan foi prauticar Choy Gar (posiciones baxes, pasos cambiantes y boxéu llargu) col maestru Choy Fook a Baiheguan, nel monte Lau Fu.

Choy Fook (Cai Fu) vivía d'ermitañu nel monte Lau Fu y nun quería volver enseñar artes marciales. Chan Heung marchó a Lau Fu a la gueta d'él. Cuando Choy Fook taba nel templu Shaolin, quemárase gravemente y quedáren-y bien de repulgos pela cabeza; por eso-y dieron l'alcuñu del "Monxu cola Cabeza Mancada". Esta descripción ye lo que-y valió a Chan Heung p'atopar al monxu y apurri-y una carta de recomendación de Li Yau-san. Pero Chan Heung voló deceicionáu darréu que Choy Fook mandólu colar. Dempués de munchu rogar, Choy Fook almitiólu como estudiante, pero sólo pa deprende-y Budismu.[8]

 
Chan Heung

Una mañana, cuando Chan Heung taba prauticando les sos artes marciales, Choy Fook señaló un peñéu y mandó-y que lu aventara d'una patada. Chan Heung axuntó tola brenga n’esfronando’l pie contra’l peñéu, y arrefundiólu cuasi a cuatro metros. En cuenta de felicitalu, Choy Fook metió’l so propiu pie embaxo’l peñéu y arrefundiólu pel aire como si nada. Chan Heung plasmó con esta demostración. Tornó otra vuelta a roga-y a Choy Fook que-y deprendiera les sos artes marciales, pero esta vez el monxu apautó. Choy Fook enseñó nueve años a Chan Heung tanto la vía del Budismu como la de les artes marciales.[9]

En 1834, a los ventiocho años, Chan Heung dexó a Choy Fook y volvió pal pueblu de Jing Mei, onde refixo y afinó lo qu'aprendiera. En 1835 Choy Fook aconseyólu na forma d'un poema especial en empareyáu doble:

龍虎風雲會, El dragón y el tigre alcuéntrense como l'aire y la nube.
徒兒好自爲, Discípulu mio, has curiar bien del to futuru.
重光少林術, Al envís de qu'aliquen les artes de Shaolin,
世代毋相遺. Nun dexes que les xeneraciones vinientes escaezan esta enseñanza.

En 1836 Chan estableció formalmente’l sistema Choy Li Fut, nomáu pa honrar al monxu budista Choy Fook, que-y deprendió Choy Gar; a Li Yau-san, que-y deprendió Li Gar, y al so tíu Chan Yuen-wu, que-y enseñó Fut Gar.[10]

La tresmisión del estilu editar

Chan Heung abrió la primer escuela del Choy Li Fut nel templu familiar llocal del so pueblu. Al esporpollar la so reputación, cientos de persones de los pueblos cercanos foron a aprender Choy Li Fut. Acabante establecer Chan Heung la so nueva escuela, españó en China la Guerra del Opiu y Chan Heung xuntóse al exércitu en Cantón pa lluchar contra los invasores británicos. Tres la derrota de China en 1842, tornó pa casa.

A mediaos de sieglu Chan Heung coló de Jing Mei cola muyer y los dos fíos, y aprovechó la oportunidá d'abrir munches escueles de Choy Li Fut pel sur de China, aidando a esparder les idees revolucionaries contra’l gobiernu manchú corruptu de los Qing, a los que munchos chinos de la etnia mayoritaria Han y delles sociedaes secretes achacaben la decadencia y males de China.

Chan Heung tuvo dieciocho discípulos orixinales conocíos como los 18 Lohan (十八羅漢), llamaos asina n’honor de Bodhidharma, del que tradicionalmente se dicía que deprendiera a los monxos de Shaolin la versión primera de les Dieciocho Manes de Lohan nel sieglu VI,[11] que dalgunos consideren la predecesora de les artes marciales de Shaolin.[12]

En 1848 los dieciocho discípulos orixinales dixebráronse pa enseñar Choy Li Fut per tol sur de China. El primeru n’enseñalu fuera de Jing Mei foi Lung Ji-choi, qu'abrió una escuela na ciudá de Xunzhou, provincia de Guangxi. Al poco Chan Din Fun entamó la primer escuela d'Hung Sing Choy Li Fut en Fut San (Foshan).

Dellos de los otros dieciocho discípulos orixinales qu'ensamaron el nuevu sistema de kung fu foron: Chan Din-yao en Nan Hai; Chan Dai-yup en Guangzhou; Chan Din-sing en Zhongshan; Chan Mau-jong en Panyu; Chan Din-bong en Dong Guan; Chan Din-wai en Kaiping; Chan Din-jen en Taishan; Chan Sun-dong n’Enping; Chan Din-dak n’Heshan; Chan Dai-wai en Zhaoqing; Chan Sing-hin en Xinhuicheng; Chan Yin-yu en Jiangmen. Y entamaron xeres descomanaes Chan Dai-sing, Chan Din-seng, Chan Mau-wing y Chan Din-gung, qu'enseñaron el Choy Li Fut en ventiséis pueblos del área de Jing Mei.

Históricamente toles escueles de Choy Li Fut tienen al fin y al cabu los mesmos oríxenes, pero por mor de les revueltes contra’l gobiernu manchú de mediaos del sieglu XX, y, en resultancia, de les situaciones polítiques caótiques qu'hubo en China, los cambeos de nome y de lideralgu forciaron la creyencia de qu'había dos escueles d'Hung Sing Choy Li Fut estremaes dafechu.

El partíu políticu Hung Men (洪門)[13] representaba toles faiciones revolucionaries, incluyendo a los representantes del Choy Li Fut. Les escueles de Choy Li Fut escomenzaron a escribir el nome respeutivu de formes estremaes al envís d'atapar la so afiliación al partíu clandestín Hung Men y de protexese de la persecución gubernamental.

Munches escueles de Choy Li Fut teníen daquella una fras secreta: "Hung 洪 Ying 英 Ji 至 Sing 聖 ; Ying英 Hung 雄 Wing 永 Sing 勝." Esto tórnase a: "Los Héroes del Partíu Hung son superiores; Los Héroes ganen siempre." Los acérrimes de Chan Heung adoptaron dos pallabres de la fras como contraseña secreta: “Hung Sing 洪勝”, o seya "El Partíu Hung gana", pero como esto taba mui cerca del nome del persiguíu Partíu Hung Men, cambiaron los caráuteres chinos por otros homófonos pero que, al escribise distinto, signifiquen "gansu vencedor".

El fíu de Chan Heung, Koon Pak, cambió’l caráuter chinu Hung 鴻 a Hung 雄, que significa "fuerte." Dende entós les escueles de Choy Li Fut del dominiu de Koon Pak nel área de Jing Mei denómense cola fras Hung Sing 雄勝, que significa "victoria fuerte," mientres que les escueles de Fut San caltienen la fras Hung Sing 鴻勝, "gansu vencedor".

Fut San yera un fogueru d'actividaes polítiques.[14] Había ellí una gran presencia manchú, y les amarraces ente’l gobiernu manchú y los miembros del Hung Men yeren sangrientes y frecuentes. La escuela Fut San Choy Li Fut abrióla en 1848 Chan Din-fun, qu'usó’l nome "Hung Sing Kwoon 鴻勝舘" (usando’l caráuter "Hung 鴻" que significa gansu) pa evitar que los asociaren col partíu políticu Hung Men 洪門 y refugar la persecución del gobiernu.

En 1850 los rebeldes de la organización secreta “Tríada”, con Hong Xiu Quan de cabezaleru, rebalbiaron (Rebelión Taiping) contra les fuercies imperiales en Guangxi. Los rebeldes d'Hong vencieron a les tropes imperiales y nes dos décades siguientes esti reinu Taiping (Tai Ping Tian Guo, “El Reinu Celestial de la Gran Paz”) gobernó a los chinos Han dende Nanjing. Cuando cayó esti gobiernu en 1864, los manchúes volvieron al poder.

La rama Fut San Hung Sing del Choy Li Fut foi mui popular, lo qu'esmoleció a los acérrimes del gobiernu manchú arriendes de crear fuertes rivalidaes con otres escueles d'artes marciales. Los boreos y bilordios sobre que la escuela taba afiliada a la faición Hung Men agafaron tovía más la tensión ente’l gobiernu llocal controláu polos manchúes y la escuela. Creada por Chan Din-fun al rodiu de 1848, ésta espoxigó hasta los díes de la so muerte.

En 1867 Chan Heung atalantó que Jeong Yim yera l'estudiante más capaz pa sustituyir a Chan Din-fun, y que yera’l momentu afayadizu pa reconstruyir la rama Fut San (Foshan) Hung Sing. Ensamaron aína rumores y bilordios de qu'un héroe llamáu Jeong Yimn volvía abrir la rama Fut San Hung Sing.

El gobiernu manchú entainó a mandar soldaos pa tentar de pesllar la escuela. Como la sobrevivencia de la escuela Fut San Hung Sing Choy Li Fut dependía de formar lluchadores rápida y eficazmente, de mano Jeong Yim dexó namái que nuna mozada’l númberu de formes qu'enseñaba. Yera abondo pa da-yos a los estudiantes toles téuniques afechisques, inclusive unes cuantes formes d'armes. Esto aseguraba la sobrevivencia de la escuela. Como Jeong Yim se centraba n’enseñar habilidaes pal combate, vinieron de la rama Fut San Hung Sing dalgunos de los meyores lluchadores de Choy Li Fut. Cuando la escuela taba más fita, Jeong Yim arreblagó a educar a los sos estudiantes con téuniques y formes más avanzaes. Por mor del entrenamientu tempranu pal combate y la sonadía que Jeong Yim ganó por reabrir la escuela, la Fut San Hung Sing Choy Li Fut principió ceo a ser conocida como la escuela Jeong Hung Sing de Choy Li Fut.

Carauterístiques editar

 

Chan Heung revisó y afinó tolo que deprendiera de los sos maestros y xuntamente colos sos discípulos creó téuniques estándar de mano y de pierna.[15][16]

Les téuniques de mano del Choy Li Fut tienen 10 elementos: Kum 擒, esviar palmiando o primiendo cola palma; Na 拿, cutir col brazu ponte; Gwa 掛, puñu del revés; So 掃, moquetón; Chop 插 golpe yin/yang de nudiellos; Pow 拋, cutir con puxu ascendente; Jong 撞, cutir en curtio con puxu ascendente; Chaw 爪, garra; Bin 鞭, cutir con puxu banciáu; Pei 劈, tayada; y Lui Yin 擂陰, puñu yin/yang.[17] Les téuniques de pierna del Choy Li Fut's tienen 6 elementos: Chan 撐, furar; Ding 釘, clavar; Liu Tat 撩踢, patiar; So 掃, barrer; Jet 截, bloquiar; Au 勾, enganchar; y Dan 彈, blincar. Hai 8 formes d'aplicar les téuniques de mano y pierna. Son: Yin 陰, negativa; Yang 陽, positiva; Kong 剛, dura; Yau 柔 , suave; Hui 虛, falsa; Shi 實, verdadera; Tou 偷, silenciosa; y Lau 溜, dafurto.[1][18]

Les postures del Choy Li Fut son asemeyaes en cuantes al altor a les d'otros estilos d'artes marciales como’l Hung Gar, pero non tan altes como les del Wing Chun. Esto facilita que’l prauticante se mueva rápido en combate ensin sacrificar la estabilidá y la xeneración de potencia. Lo que ye único del estilu Choy Li Fut llámase dacuando "azotar", que ye cuando’l troncu del prauticante xira pa xenerar más puxu al executar les téuniques de mano y brazu. N’otres artes marciales la parte cimera del cuerpu ye menos dinámica, dándo-y más énfasis a la estabilidá y xeneración estática de potencia.[18] Otres diferencies inclúin cómo tien que ser la postura del prauticante cuando ta énte l'oponente. Nos estilos Hung Gar y Wing Chun los prauticantes coloquen el troncu perpendicular al oponente, pa permitir l´emplegu completu d'entrambos brazos. Antigual, el Choy Li Fut coloca’l troncu n’ángulu col oponente p'amenorgar l'área oxetivu que s’espón, y pa permitir al prauticante más algame. Les postures frontales nel Choy Li Fut dexen la pierna adelantrada doblada n’ángulu pa protexer los xenitales, mientres qu'otros sistemes d'artes marciales dexen la pierna adelantrada doblada apuntando p'alantre.[18]

Cuando les refrontaes revolucionaries del tercer cuartu de sieglu ente les fuercies anti-Qing y les del gobiernu, los que prauticaben Choy Li Fut identificábense ente ellos glayando "yak" cuando golpiaben cola palma, "wak" cuando cutíen con una mano de garra de tigre, "ha" cuando daben col puñu, "hok" cuando usaben un golpe de picu de grulla, y "dik" cuando patiaben.[1][19] Estos soníos tienlos namái’l sistema Choy Li Fut.

Chan Heung rexistró en papel los sos descubrimientos y conocimientos pa que pudieren siguilos los estudiantes futuros, llegando a rexistrar más de 250 formes y téuniques..

Formes editar

El sistema Choy Li Fut tien más de 250 formes estremaes individuales, en grupu, d'armes y de preseos d'entrenamientu[20] como’l Muk Yan Jong (Moñecu de Madera), el Sui Sau Jong o’l Ma Jong.[21] Al ser Chan Heung discípulu de tres maestros de Shaolin peramañosos, caún d'ellos posiaba munches formes tradicionales. Chan Heung tamién desendolcó mui bien delles dende la so propia esperiencia y años de práutica. Hai inclusive formes especializaes pa estudiantes que tienen estremaes habilidaes y condiciones físiques. Estes formes rexistráronse en documentos que vinieron remanándose ente los estudiantes internos.

De primeres creáronse la Ng Lun Ma 五輪馬 (Forma de la Postura de Cinco Ruedes) y la Ng Lun Chui 五輪搥 (Forma de Golpiar de Cinco Ruedes) como formes d'entrenamientu básicu que teníen qu'aprender los principiantes p'algamar una base en posiciones, movimientos y téuniques de mano. Anguaño les escueles y rames pueden usar distintes formes de deprendimientu y entrenamientu, asina como’l so propiu currículu y métodos pa enseñar Choy Li Fut. Pola mor del númberu descomanáu de formes nel sistema completu del Choy Li Fut, nun s’esixe deprendeles toes pa completar el sistema. Como ésti va espolletando, les estremaes rames y escueles van amestando a otros maestros d'artes marciales al so currículu, añadiendo formes nueves o camudando dalgunes formes. Esti espollete y evolución del Choy Li Fut foi’l responsable de los cambeos de formes y práutiques que notamos ente escueles y rames.

Armes editar

El fechu de tener influyencies de los estilos nortizos y sureños dio al arsenal del Choy Li Fut una variedá pergrande d'armes. De mano había 40 armes nel sistema, pero al cabu de munchos años d'enseñanza dellos maestros antiguos añadieron formes nueves y otres armes. Anguaño hai 53 armes tradicionales.[22]

Un arma que ye esclusiva del Choy Li Fut ye la Traenta de los Nueve Dragones, creada pol fundador, Chan Heung. Esti arma ta diseñada pa desfacer cualesquier parte del oponente na que golpie. Los munchos ganchos y cuchielles pueden trabar l'arma del oponente y, con un xiru, arrampuñar con ella. La Traenta de los Nueve Dragones (Gau Lung Dai Chah, 九龍大叉) ta considerada’l "rei" de toles armes.[23][24]

Referencies editar

  1. 1,0 1,1 1,2 Title:The Dynamic Fighting Art Descended From the Monks of the Shaolin Temple Choy Li Fut Kung Fu, Author: Doc-Fai Wong and Jane Hallander, Pub:Unique Publications 1985., ISBN 0-86568-062-0, ISBN 978-0-86568-062-3
  2. Title: Chinese Gung Fu: The Philosophical Art of Self-Defense, Author: Bruce Lee, Paperback: 125 pages, Publisher: Black Belt Communications; 4 edition (February 1, 2008), Language: English, ISBN 0-89750-112-8, ISBN 978-0-89750-112-5
  3. Title: Shaolin Five Animals Kung Fu, Author: Doc-Fai Wong and Jane Hallander, Paperback: 130 pages, Publisher: Unique Publications, Inc., 1988. ISBN 0-86568-080-9
  4. Title: Kungfu Basics (Tuttle Martial Arts Basics), Author: Paul Eng, Paperback: 192 pages, Publisher: Tuttle Publishing (July 15, 2004), Language: English, ISBN 0-8048-3494-6, ISBN 978-0-8048-3494-0
  5. Title: Befriend and Betray: Infiltrating the Hells Angels, Bandidos and Other Criminal Brotherhoods, Author: Alex Caine, Hardcover: 304 pages, Publisher: Thomas Dunne Books; 1 edition (February 17, 2009), Language: English, ISBN 0-312-53719-0, ISBN 978-0-312-53719-7
  6. Title:The Art of Shaolin Kung Fu: The Secrets of Kung Fu for Self-Defense, Health, and Enlightenment, Author:Wong Kit-kiew, Pub:Tuttle Publishing (November 15, 2002) ISBN 0-8048-3439-3 ISBN 978-0-8048-3439-1
  7. Title: The Way of the Warrior: Martial Arts and Fighting Skills from Around the World, Author: Chris Crudell, Hardcover: 360 pages Publisher: Dorling Kindersley (1 Oct 2008) Language English. ISBN 1-4053-3095-3 ISBN 978-1-4053-3095-4
  8. Title: The Estáu of Gung Fu: A Study in the Way of Chinese Martial Art, Author(s): Bruce Lee and John Little, Page: 151, Paperback: 200 pages, Publisher: Tuttle Publishing; 1st edition (November 15, 1997), Language: English, ISBN 0-8048-3110-6, ISBN 978-0-8048-3110-9
  9. Title: Barefoot Zen: The Shaolin Roots of Kung Fu and Karate, Author: Nathan J. Johnson, Page: 239, Paperback: 265 pages, Publisher: Weiser Books (December 2000), Language: English, ISBN 1-57863-142-4, ISBN 978-1-57863-142-1
  10. Title: Choy Lay Fut Kung Fu: The Dynamic Art of Fighting, Author: Koon-hung Lee, Paperback: 190 pages, Publisher: Lee Koon-Hung Publishing, January 1, 1994, ISBN 962-7284-41-6, ISBN 978-962-7284-41-3
  11. Title: Complete Book of Zen, Author: Wong Kiew-kit, Paperback: 336 pages, Publisher: Tuttle Publishing (November 15, 2002), Language: English, ISBN 0-8048-3441-5, ISBN 978-0-8048-3441-4
  12. Title:Shaolin Lohan Kung-Fu, Author: P'ng Chye-khim, Paperback: 172 pages, Publisher: Tuttle Publishing (September 15, 1991), Language: English ISBN 0-8048-1698-0, ISBN 978-0-8048-1698-4
  13. Title: King Hui: The Man Who Owned All the Opium in Hong Kong, Author: Jonathan Chamberlain, Page: 255, Paperback: 348 pages, Publisher: Blacksmith Books (July 16, 2010), Language: English, ISBN 988-99799-8-5, ISBN 978-988-99799-8-0
  14. Title:The Diary of a Manchu Soldier in Seventeenth-Century China: "My Service in the Army", Author: Dzengseo, Page(s):11-12, Hardcover: 154 pages, Publisher: Routledge; annotated edition edition (September 15, 2006), Language: English, ISBN 0-7007-1611-4, ISBN 978-0-7007-1611-1
  15. Title: Pagration (Pan + Kratos): Confusions About Pagration (Greek Edition) (Volume 7), Author: Gregory Zorzos, Page: 74, Paperback: 120 pages, Publisher: CreateSpace (January 22, 2009), Language: Greek, ISBN 1-4414-5469-1, ISBN 978-1-4414-5469-0
  16. Title: The Essential Jackie Chan Source Book, Author: Jeff Rovin, Page: 237, Paperback: 304 pages, Publisher: Pocket (October 1, 1997), Language: English, ISBN 0-671-00843-9, ISBN 978-0-671-00843-7
  17. Title: Fighting Power: How To Develop Explosive Punches, Kicks, Blocks, And Grappling, Author:Loren W. Christensen, Paperback: 248 pages, Publisher: Paladin Press (November 1996), Language: English, ISBN 0-87364-901-X, ISBN 978-0-87364-901-8
  18. 18,0 18,1 18,2 Title: World Sports Encyclopedia, Author: Wojciech Liponski, page: 128, Hardcover: 600 pages, Publisher: MBI (August 2003), Language: English, ISBN 0-7603-1682-1, ISBN 978-0-7603-1682-5
  19. Title: The Way of the Warrior: Martial Arts and Fighting Styles from Around the World, Author: Chris Crudell, Hardcover: 360 pages, Publisher: DK ADULT; Ill edition (September 29, 2008), Language: English, ISBN 0-7566-3975-1, ISBN 978-0-7566-3975-4
  20. http://www.plumblossom.net/ChoyLiFut/formslist.html
  21. Title:Wing Chun Kung Fu: The Wooden Dummy, Author: Shaun Rawcliffe, Page:22, Paperback: 160 pages, Publisher: Crowood Press (November 1, 2008), Language: English, ISBN 1-84797-026-5, ISBN 978-1-84797-026-8
  22. http://www.plumblossom.net/ChoyLiFut/CLFweapons.html
  23. http://www.martialarm.com/weapons/kungfu-weapons.html
  24. http://goldeneaglemac.com/ninedragon.html

Enllaces esternos editar