Constantina (Sevilla)
Constantina ye un conceyu español de la provincia de Sevilla, Andalucía. Ta alcontráu na Sierra Morena, pertenez al partíu xudicial de Cazalla de la Sierra y forma parte del Parque Natural de la Sierra Norte de Sevilla. Nel añu 2016 cuntaba con 6119 habitantes. La so estensión superficial ye de 483 km² y tien una densidá de 13,74 hab/km². Les sos coordenaes xeográfiques son 37º 52' N, 5º 37' O. Asítiase a una altitú de 555 metros y a 87 quilómetros de la capital de provincia, Sevilla.
 Constantina | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Andalucía | ||
| Provincia |  provincia de Sevilla | ||
| Partíu xudicial | Cazalla de la Sierra | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de Constantina (es)  | Mario Martínez Pérez | ||
| Nome oficial | Constantina (es)[1] | ||
| Códigu postal |
41450 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 37°52′39″N 5°37′18″W / 37.8776°N 5.6218°O | ||
  Constantina Constantina (España) | |||
| Superficie | 481.31 km² | ||
| Altitú | 555 m | ||
| Llenda con | |||
| Demografía | |||
| Población |
5742 hab. (2023) - 2916 homes (2019) - 2980 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe | 0.29% de provincia de Sevilla | ||
| Densidá | 11,93 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| constantina.org | |||
 | |||
.svg)
Historia
editarEdá Antigua
editarLes muertes arqueolóxiques más remotos topaos en cueves cercanes a la llende de l'actual población de Constantina son muestres d'ocupación de dómina calcolítica. L'asentamientu de dómina céltica foi llamáu Laconimurgi por Plineo, topónimu que ye anováu mientres los años de la colonización romana pol de Constancia Iulia, que los sos restos arqueolóxicos #atopar nel llamáu Cuetu del Almendro, resultando pos, un enclave que la so importancia aniciaba básicamente na so situación estratéxica tantu en rellación col trazáu de les víes que comunicaben el Valle del Guadalquivir y Lusitania como pal aprovechamientu de los recursos naturales rellacionaos cola minería del cobre y la plata.
Edá Media
editarEn dómina islámica la ciudá empieza a configurar la so fisonomía como nucleu de población compactu. El primer desenvolvimientu urbanu #crear nel entá esistente Barriu de la Morería, allugáu como arrabalde na fastera meridional del cuetu del castiellu. Esta cortil principal cuntó nes sos proximidaes con otros enclaves fortificaos como l'esistente nel llamáu Cuetu del Almendro, el baluarte de la Ermita d'Hedra, el castiellu de l'Armada y delles torres almenaras creaes pa reforzar el control territorial d'esti pasu natural de comunicación.
La Constantina musulmana foi apurrida en 1247 al rei Fernandu III de Castiella, quien la amiesta al términu de Córdoba. En 1258 se anexona al reinu de Sevilla por privilexu d'Alfonso X, faciendo donación de la villa y el castiellu al preláu hispalense.
Edá Moderna
editarDarréu, pasa a ser rexida pol Conceyu de Sevilla por cuenta de la so importancia estratéxica na Banda Gallega pa la defensa del reinu cristianu, aportando a villa de realengu donada pola Casa de Medina-Sidonia a los Reis Católicos en 1478. Mientres estos años desenvolvióse un paulatín ascensu de la población que produció la meyora de les llendes del caserío. Esta espansión #desenvolver escontra les zones central y septentrional, xenerando dos collaciones nueves, la de San Jorge y la de Santiago que, al pie de la de Santa Constanza, taríen allugaes na fastera del puexu que baxa al ríu.
En 1594 formaba parte del reinu de Sevilla na Sierra de Constantina y cuntaba con 1047 vecinos pecheros.[2]
Paralelamente a esti procesu d'espansión, xéstase un nuevu nucleu na vera opuesta del llamáu Ríu de la Villa, nel que se funda la parroquia de la Ilesia de La nuesa Señora de la Concepción, favoreciendo un desenvolvimientu bipolarizado del suelu urbanu que dexa la redoma del calce ensin ocupar, quedando colmatadas pasu ente pasu mientres el sieglu XVI pol nuevu caserío y edificios representativos, afaciendo'l trazáu de les cais a les llinies de nivel y al camín de l'antigua vía romana. Al oeste, nesti ámbitu central créase una nueva colación, unificando los trés antigües colindantes, que taría presidida pola Ilesia de Santa María de la Encarnación. Tamién se llevanten l'edificiu del Conceyu y les Carniceríes, según el conventu de Santa Clara, la Ermita de Santa Ana y l'Hospital de la Caridá. La colmatación d'esti espaciu central #realizar mientres los sieglos XVII y XVIII. Nesti procesu d'urbanización foi configurándose un planu parcelario qu'entiende divisiones bien allargaes de resultes de l'alliniación de les cases a les márxenes del ríu. La paulatina construcción de pontes sobre'l ríu, aportó nun sistemáticu enclín a la canalización del so cursu, concluyendo nel enriamientu soterrañu de tola so trayeutoria nel interior del cascu urbanu.
Les carauterístiques orográfiques del terrenal sobre'l que s'asitia la llocalidá xeneren un trazáu del viario condicionáu peles #llinia de nivel, configurando cais de llargu percorríu dispuestes con orientación norte-sur, paraleles al cursu del ríu, nes que la diferencia de cota esistente ente dambes llinies de fachada obliga na mayoría de la so trayeutoria a la esistencia d'andenes que salven los distintos niveles. Estes víes llonxitudinales tán cruciaes por otres perpendiculares que s'afaen a la fastera por aciu ramples y escaleres, xenerando unes mazanes irregulares ocupaes por viviendes de calter unifamiliar de tipoloxía doméstica, de planta bien irregular con patiu traseru, planta baxa y alta o soberado y cubierta de texa.
Edá Contemporánea
editar
Mientres la primer metá del sieglu XIX y parte del sieglu XX Constantina destacó pol so treme industrial, #destacar delles fábriques de xelu, destileríes, fábriques de corchu, almazaras d'aceite, etc. Col procesu xeneralizáu de desindustrialización que tuvo llugar n'Andalucía la industria decayó provocando un éxodu poblacional. Na actualidá entá persite una fábrica de anisados, especializada na producción de la crema de guinda.
Mientres la Guerra Civil se produjó en Constantina una de les mayores carniceríes de toa España, el pueblu foi "abrasáu" lliteralmente. En cayendo sol control de les milicies del Frente Popular al entamu de la sulevación produciéronse 92 asesinatos, munchos d'ellos acompañaos de tortures y vejámenes públicos.[2] Amás de les perdes personales fueron destruyíes 36 obres relixoses de los sieglos XVI al XVIII. El 9 d'agostu Constantina foi prindada polos sulevaos, que se tomaron la revancha fusilando a 990 persones, el mayor númberu de tola provincia de Sevilla amás de la capital.[3]
Monumentos
editarNa trama urbana perdura una tipoloxía d'inmuebles rellacionaos cola arquiteutura de traces señoriales o burgueses, según edificios notables como la Ilesia Parroquial de La nuesa Señora de la Encarnación, templu mudéxar perteneciente al sieglu XIV sobre'l qu'intervieno nel sieglu XVI Hernán Ruiz II, construyendo la so magnífica torre-fachada que la so imaxe entá caracteriza'l perfil de la población.
Destaquen tamién la Ilesia d'El nuesu Padre Jesús, edificiu del sieglu XVIII con una sola nave abovedada y presbiteriu cubiertu con cúpula semiesférica, la Ilesia de la Concepción y el Conventu de Santa Clara, que caltienen les sos portaes y l'antiguu Conventu del Tardón, convertíu anguaño en casa de vecinos. De dómina más recién, cuenta con exemplos d'edificios importantes ente los que destaca'l Conceyu, de corte neoclásicu. Nuna apreciación global, esta población constitúi, nel so conxuntu, un marcu compacto y homoxéneo con calidaes estétiques de gran valor.
Nel sieglu XIX ocupa un área al sur y una segunda zona al norte sobre los terrenes del Conventu de San Francisco. Ente'l tipu de caserío predominante, esisten muestres de viviendes de calter señorial. Principalmente centraes en redol a los espacios más representativos del cascu históricu, destaquen les calteníes en redol a les places del Padre Félix, de Blas Infante, del Llanu del Sol y d'España, según nel trayeutu de #callar Mesones, Carniceríes, del Santu Cristu y del Pesu. Tán configuraes en redol a un patiu central y cunten con fachaes d'estilos neoclásicu y rexonalista. Incluyíes nesta parte del texíu urbano caltiénense instalaciones d'industries destinaes al tresformamientu de recursos naturales, básicamente los rellacionaos col vinu, el olivo y cárnicas, destacando fábriques de anisados y bodegues familiares que caltienen llagares y prenses.
Otros monumentos destacaos son la torre del reló y el barriu de la morería.
El castiellu
editarMagar paez probáu que s'asitia sobre los restos d'un castrum romanu anterior y posiblemente otres estructures militares que se construyeron aprovechando'l dominiu que'l cuetu nel que s'alluga tien sobre'l Valle de la Osa, l'edificiu actual data de dómina árabe, yá que defendía la exa norte-sur con destín en Sevilla y reforzaba la llinia defensiva de la cora de Firrish. El conxuntu articúlase en redol a un gran patiu d'armes y un barcal semienterrado de grandes dimensiones; protexéndolos álzase un muriu con ocho torres. La entrada yera acoldada y taba protexida pola torre del homenaxe, de mayor tamañu que les demás y que controlaba la población al pie del cuetu.
Los últimos cambeos del edificiu fueron introducíes por Don Rodrigo Ponce de León mientres el sieglu XV, quien posiblemente mandó alzar un antemuro adelantráu.
El Castiellu foi declaráu Bien d'Interés Cultural en 1985 (BOE del 29 de xunu de 1985), y a partir de dicha declaración #llevar a cabu delles xeres de recuperación y reforma, que nun pudieron evitar continuos deterioros de la estructura debíu al estáu d'abandonu nel que s'atopaba.[3] Les últimes obres que se llevaron a cabu tuvieron llugar pel branu de 2009, magar les cualos mientres l'iviernu de 2009-2010 apaecieron resquiebros na torre del homenaxe, hasta que finalmente'l 9 de marzu de 2010, debilitada poles continues agües, dicha torre esbarrumbóse. El día 10 d'esi mesmu mes, cola torre yá cayida, la Comisión de Patrimoniu de la Xunta d'Andalucía, aprobó finalmente l'unvió d'un arquiteutu y d'ayudes pal caltenimientu del monumentu. N'ochobre del mesmu añu l'equipu de gobiernu municipal, consigue la asignación del 1 per cientu Cultural del Ministeriu de Fomentu, pal proyeutu de reconstrucción. Los trabayos de reconstrucción empezaron en febreru de 2013 y remataron en marzu del añu 2014. La inauguración oficial foi'l 25 de xunu de 2014,a la qu'asistieron l'entós alcalde de la llocalidá, Mario Martínez Pérez, representantes del ministeriu de fomentu y de la xunta d'Andalucía.
Patrimoniu Históricu Andaluz en Constantina, Bienes d'interés cultural
editar- Bienes Inmuebles
| Bien catalogáu | Otres denominaciones | Web del bien | Tipu | RP | EA | Fecha |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Castiellu de la Hedra | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 29-VI-1985 | ||
| Castillo del Cuetu del Almendro | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 25-VI-1985 | ||
| Castillo del Cuetu del Castillo | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 25-VI-1985 | ||
| Castillo del Cuetu del Fierro | Castiellu de l'Armada, Castiellu de la Ciudaleja | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 25-VI-1985 | |
| Castillo-Ermita de La nuesa Señora de la Hedra | Castiellu de la Hedra, Ermita de La nuesa Señora de la Hedra | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 02-III-1983 | |
| Centru Históricu de Constantina | Conxuntu Históricu | B.I.C | Declaráu | 01-VI-2004 | ||
| Ilesia de Santa María de la Encarnación | Ilesia Parroquial de Santa María de la Encarnación | Monumentu | B.I.C | Declaráu | 25-I-1983 |
Demografía
editarNúmberu d'habitantes nos últimos diez años.
| 1996 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2014 | 2016 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 7,390 | 7,246 | 7,246 | 7,145 | 7,055 | 6,928 | 6,889 | 6,818 | 6,826 | 6,264 | 6119 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE [Consultar]) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Galería d'imáxenes
editar-
Castiellu de Constantina -
-
-
Vista xeneral del pueblu de Constantina -
Portada de la Ilesia
.PNG)
Bibliografía
editar- Salas, Nicolás (2009). La Guerra Civil en Sevilla. Guadalturia. Salas, Nicolás (2009). La Guerra Civil en Sevilla. Guadalturia. ISBN 9788493686772. Salas, Nicolás (2009). La Guerra Civil en Sevilla. Guadalturia. ISBN 9788493686772.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Llibru de los Millones: Censu de población de les provincies y partíos de la Corona de Castiella nel sieglu XVI.
- ↑ «Consejería de cultura de la Junta d'Andalucía. Bienes culturales».
- Esti artículu ye una obra derivada de la disposición relativa al procesu de declaración o incoación d'un bien cultural o natural publicada nel BOE nᵘ 182 el 29 de xunetu de 2004, testu que ta llibre de restricciones conocíes en virtú del derechu d'autor de conformidá colo dispuesto nel artículu 13 de la Llei de Propiedá Intelectual española.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Constantina.
Datos: Q949381- Multimedia: Constantina
