Diadema de Moñes

La diadema de Moñes ye una de les obres d'orfebrería más importantes de l'Asturies prerromana. Foi atopada a mediaos del sieglu XIX nel pueblu de Moñes, asitiáu nel conceyu de Piloña (Asturies). Por cuenta de los avatares sufiertos pola pieza llegar a conocer col nome de diadema de Ribadeo, magar anguaño recuperó la so denominación orixinal. Na actualidá los sos fragmentos atópense distribuyíos ente'l Muséu Arqueolóxicu Nacional de Madrid y el Muséu de Saint Germain-en-Laye (Francia).

En dicha pieza repara una procesión de guerreros tricornes qu'avancen a cuerpu o a caballu percima de l'agua. Les figures humanes vienen acompañaes por aves acuátiques y peces que probablemente sían salmones de ríu. Delles figures, que seique sían divinidaes cornudas, sostienen dos calderos, en clara analoxía col calderu de Gundestrup, na que puede reparase a una divinidá introduciendo guerreros muertos nel calderu que, en siendo resucitaos, salen d'él.

La diadema de Moñes foi oxetu d'ensame d'interpretaciones. Dellos autores consideren que se trata d'una escena de sacrificiu (Blázquez y García Bellido) o d'un cultu acuáticu (Jordá), magar otros autores, como Marco Simón, cunten que trátase más bien del reflexu de les creencies céltiques rellacionaes col Otru Mundu.

A esti respectu ye de resaltar la gran cantidá de reminiscencies de mitos célticos que presenta la diadema: La figura humana cornuda sosteniendo dos grandes calderos ye bien similar a aquélla del calderu de Gundestrup na que puede reparase a una divinidá introduciendo guerreros muertos nel calderu que darréu salen d'él. En realidá, dambes escenes son reflexu del arquetipu célticu del calderu de la rexeneración, qu'apaez n'ensame de rellatos tantu de la mitoloxía irlandesa como de la galesa. Nesti sentíu, unu de los dioses más importantes del panteón d'Irlanda, el Dagda, tenía un calderu que tenía la propiedá d'apurrir comida perenal y de restaurar la vida, y que foi traíu polos Tuatha Dea Danann de la ciudá de Murias. El caudiellu británicu Bran el Benditu tenía nel so poder un calderu similar que dexaba resucitar la los guerreros muertos na batalla cola particularidá de qu'una vegada vueltos a la vida, los homes quedaben privaos del poder de la fala. Nel poema Preiddeu Annwfn, unu de los más antiguos del ciclu artúrico, nárrase'l descensu d'Arturo y los sos compañeros a Annwn, el inframundu galés, en busca del calderu de la bayura, que per otra parte ye l'antecedente paganu del Grial de les lleendes artúricas.

Nesti sentíu, na mitoloxía galesa recuéyese'l mitu del calderu de Cerridwen. Ésta yera una bruxa galesa, que tenía un fíu, Morfran, d'aspeutu desagradable al que quería otorgar el don del arwen, la inspiración universal. Pa ello preparó una pócima y ordenó al neñu Gwyon Bach que lo cocinara mientres un añu. La mano d'ésti foi chiscada por trés gotes hirvientes del líquidu máxico, y en llambiéndose la mano adquirió la conocencia plena. Cerridwen, furiosa, escorrió a Gwyon mientres una entamanada cacería na que'l neñu asumió diverses formes. Finalmente Cerridwen dio caza a Gwyon y taramiar, dempués de lo que allugar nel so banduyu mientres nueve meses hasta que dio a lluz a un formosu neñu, el futuru bardu Taliesin.

Na mitoloxía asturiana esiste una hestoria similar, relativa a la mota que s'alluga na ilesia de Santiago d'Aguinu, en Somiedo. Orixinalmente, dichu mota pertenecía a una xana, que vivía nuna de les fontes de la parroquia. Un día, un pastor, atraíu pol rellumu del oru, arrampuñó-y el mota y escapó corriendo. La xana foi tres él y empezó a arrodialo d'una nube negra, trupa y máxica. Entós, cuando taba yá a puntu d'algamar el pastor encamentar a Santiago de Aguinu diciendo "¡Santiagu d'Aguinu valmi, que pa ti ye lo que quiero!". Nesi momentu la xana detúvose y esclamó: "Porque dixiste eso, sinón el mayor piazu que quedaría de ti nun sería más grande que la cabeza d'un anfiler". Según la interpretación que Constantino Cabal ya Ignacio Abella dan a esti mitu, nesta hestoria se trasluce, como na de la bruxa Cerridwen, l'espedazamientu y renacencia míticos del pastor na matriz representada pol senu del calderu, nun procedimientu que ye albortáu felizmente pola intervención del santu.

Amás del calderu, otru motivu bien común na mitoloxía celta qu'apaez na diadema de Moñes ye'l de los páxaros del Otru Mundu: dichos animales son de cutiu mensaxeros del Más allá y encarnación de criatures feéricas y apaecen n'ensame d'hestories como la Enfermedá de Cú Chuláinn, na que l'héroe dispara por fuercia a dos cisnes que resultaben ser sidhe (faes) amarutaes, o los viaxes de San Brandán y Mael Dúin a les Islles del Paraísu, nuna de les cualos atópense con páxaros que son encarnación d'ánxeles caídoso difuntos recién salíos del Purgatoriu. Nel folclor bretón y nel gallegu recueyen hestories de monxos (Yves, Ero de Armenteira) que, buscando algamar el Paraísu, entren en extasis al contemplar un paxarucu, y permanecen nesi estáu mientres sieglos. La vinculación ente los páxaros y el Más allá ta presente na mitoloxía asturiana, na que les cornejas y los cuervos son mensaxeros de la muerte, y les curuxes (coruxas) son aves nes que s'encarnen les bruxes.

Amás de los páxaros y los caballos, estremar na diadema la presencia de pexes de tamañu medianu que la mayoría de los especialistes identificaron con salmones de ríu. Dichu pez ye protagonista d'unu de los mitos más fascinantes conteníos nel Ciclu de Leinster: El del Salmón de la Conocencia. Según la tradición, nes fontes del ríu Boyne esistía un estanque máxicu que taba flanqueado por nueve ablanares que representaba al Árbol de la Conocencia. Un salmón aleteaba nel estanque, y dicíase qu'aquél que prindara'l salmón darréu dempués de qu'ésti comiera una de les ablanes máxiques facer cola conocencia universal. La druida Finneces esperó pacientemente mientres siete años hasta que tuvo llugar el feliz sucesu, pero cuando taba cocinando'l salmón, el mozu Fionn averar a él y comió por fuercia una porción de la so piel, lo que-y apurrió'l imbas forosnai, el don de la inspiración.

Ye de resaltar el fechu de que tola escena tien llugar nun ámbitu acuáticu, y nesti sentíu Procopio de Cesárea (IV, 48-57) narraba que yera creencia ente los galos que l'últimu viaxe realizábase al traviés de l'agua. Nes tradiciones paganes irlandeses, el destín de les almes los muertos yera travesar el mar hasta llegar a Tír na nÓg, la tierra de los bianaventurados, que'l so color yera'l verde, que na cultura celta ye'l color del inframundu. Na mitoloxía bretona recuéyese'l supuestu de la Bag Ann Noz, la barca de nueche, que tresportaba les almes de los difuntos hasta'l Más allá. En Galicia, les creencies qu'arrodien el santuariu de San Andrés de Teixido nun son más que reminiscencies de l'antigua cosmovisión céltica que consideraba'l Cabu Ortegal como'l llugar onde s'acababa la tierra y onde les almes embarcaben con destín al paraísu.

La diadema de Moñes tuvo cierta influencia nos círculos celtistes asturianos, y a manera d'exemplu mientres la presentación del discu Al otru llau del gaiteru José Ángel Hevia nel Teatru Campoamor n'Uviéu proyeutáronse imáxenes estrayíes de dichu oxeto..

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Diadema de Moñes.