Drimys winteri
El canelu mapuche (Drimys winteri), foike o foye en mapudungun,[2] ye un árbol siempreverde qu'habita en gran parte del territoriu de Chile y zones vecines d'Arxentina. Ye l'árbol sagráu del pueblu mapuche.[2]
Distribución
editar_IMG_2288.JPG)
En Chile habita dende la Rexón de Coquimbo, onde ta presente nel Parque Nacional Monte Frai Jorge a 30° S, hasta l'estremu sur de Tierra del Fueu na Rexón de Magallanes a 56° S.
Ye una de les especies colonizadores de los terrenales deforestaos nel sur del país, formando los renovales o montes nuevos dempués d'un quema forestal o una balta.
Afacer con facilidá a una gran variedá de condiciones climátiques y edáficas: tolera bien l'hinchente y los suelos acedos.
Nel so más austral rangu natural de distribución tolera temperatures de −20 °C. Desenvuélvese bien nel sur d'Inglaterra, pero nes Islles Feroe, que les sos procedencies fueron direutamente traíes de los montes más australes de Tierra del Fueu probó ser especialmente resistente al fríu.[3] Esiste un espécime en bon estáu en Northumberland, nel nordeste d'Inglaterra.[4] Foi llantáu na mariña norte del Pacíficu d'Estaos Xuníos.[5]
Na cultura mapuche
editarNa cultura mapuche esti árbol tien calter sagráu y ye'l símbolu de la machi.[2] Suel haber unu plantáu xunto al rehue mientres les ceremonies llamaes guillatún y machitún, onde s'utiliza una de les sos cañes pa llanzar parte de les ufriendes líquides. Otra manera, na cultura tradicional huilliche, l'árbol sagráu ye'l lloréu yá que el canelu ye acomuñáu cola bruxería.
Nel sieglu XVI, los loncos o boigues usaben un cayáu de canelu como símbolu de la so autoridá en tiempos de paz y por eso dábase-yos el nome de nge<o>n</o> foye, «dueños del canelu» en mapudungun, que derivó nel términu acastellanáu boigue.
Drimys winteri como planta hospedadora
editarEsta especie ye la única planta hospedadora del lepidópteru Ithutomus valdivianus de la familia Yponomeutidae.[6]
Usos
editarLa so corteza ye rica en taníns, que repelen a los inseutos consumidores de madera, y tamién contién grandes cantidaes de vitamina C, lo que convirtió al canelu na primer fonte comercial d'esti remediu contra l'escorbutu.
La so madera, de color acoloratáu y pesada, tien formosos grabaos. Usar en mueblaría y preseos musicales. Nun ye durable al esterior porque l'agua continuo estropialo. Nun s'utiliza enforma como lleña pola mor del fumu picante que despide, pero sí tien usos madereros na confección de tables de bona calidá o como reemplazante de baxu costu del alerce nel llogru de tejuelas de durabilidá inferior.
Carauterístiques
editar _IMG_2292.JPG)
Morfoloxía
editarEl canelu ye un árbol de tueru buxu pocu ramificáu que puede algamar unos 20 m d'altor.
- Corteza. La so corteza usóse pa combatir l'escorbutu pol so altu conteníu de vitamina C.
- Madera. La so madera ye de color acoloratáu y de fibra curtia, como la de les coníferes.
- Fueyes. Les sos fueyes son llanceolaes y pueden llegar a midir unos 20 cm, de color verde brillante pol fai y ablancazaes pol viesu.
- Flor. El so flor ye blanca col centru mariellu y ta compuesta d'un gran númberu de pétalos y estames.
- Frutu. El so frutu ye una baga azulada.
Taxonomía
editarDrimys winteri describióse por J.R.Forst. & G.Forst. y espublizóse en Characteres Generum Plantarum 84, t. 42, nel añu 1775. (29 Nov 1775)[7]
- Variedaes aceptaes
- Cortex winteranus Garsault
- Drimys aromatica Descourt. ex Baill.
- Drimys aromatique Descourt.
- Drimys chilensis DC.
- Drimys chilensis var. latifolia Miers
- Drimys granatensis Mutis ex L.f.
- Drimys magnoliaefolia Kunth ex Eichler
- Drimys paniculata Steud.
- Drimys polymorpha Spach ex Baill.
- Drimys punctata Lam.
- Drimys winterana Thell.
- Wintera aromatica Murray
- Winterana aromatica Sol. ex Foth.
- Winterana cortex Daléchamps[8][9]
Referencies
editar- ↑ García, N., y C. Ormazábal (2008). Árboles Nativos de Chile. Santiago: Enersis S.A, páx. 196. Consultáu'l 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 de Mösbach, Ernesto Wilhelm (1992). «Foique, Foye», Botánica indíxena de Chile (PDF), 1ª, Santiago, Chile: Editorial Andrés Bello, páx. 78-79. ISBN 956-13-0970-9.
- ↑ Højgaard, A., J. Jóhansen, and S. Ødum (eds) 1989. A century of tree planting in the Faroe Islands. Føruque Frodskaparfelag, Torshavn.
- ↑ «Half-hardy trees in Britain and Ireland - part two». Royal Horticultural Society. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-03-03. Consultáu'l 27 de xunu de 2009.
- ↑ «Drimys winteri en Washington Park Arboretum». Seattle Government. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-03-24. Consultáu'l 27 de xunu de 2009.
- ↑ Graciela Dapoto y Humberto Giganti (2005). Muséu Lillo (ed.): «Primer cita de Ithutomus formosus Butler, 1883 (Lepidoptera: Yponomeutidae) n'Arxentina» (castellanu). Acta Zoolóxica Lilloana, volume 49 (1-2). Consultáu'l 12 de marzu de 2012. «páx. 127 a 130»
- ↑ Drimys winteri en Trópicos
- ↑ Sinónimos en Tropicos
- ↑ Drimys winteri en PlantList
Bibliografía
editar- «Drimys winteri nos xardinos de Crarae, Escocia». Dendrological Plant Image Gallery. Consultáu'l 27 de xunu de 2009.
- Hoffmann, Adriana (1997). Flora montés de Chile zona araucana: Una guía ilustrada pa la identificación de les especies de plantes maderices del sur de Chile (ente'l ríu Maule y el senu de Reloncaví).. Santiago: El Mercurio. ISBN 956-7743-01-0.
- Hokche, O., P. E. Berry & O. Huber. 2008. Nuev. Cat. Fl. Vas. Venezuela 1–860. Fundación Instituto Botánicu de Venezuela, Caracas, Venezuela.
- Macbride, J. F. 1938. Winteraceae, Flora of Peru. Publ. Field Mus. Nat. Hist., Bot. Ser. 13(2/3): 699–700.
- Smith, A. C. 1943. The American species of Drimys. J. Arnold Arbor. 24(1): 1–33.
- Zuloaga, F. O. 1997. Catálogu de les plantes vasculares de l'Arxentina. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 74(1–2): 1–1331.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Drimys winteri.
| Wikispecies tien un artículu sobre Drimys winteri. |
Wikcionariu tien definiciones y otra información tocante a canelu.- J.R.Forst. & G.Forst. 1776. Char. Xen. Pl., ed. 2. 84.
- Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. 02 Jan 2011 [1]
Datos: Q775529- Multimedia: Drimys winteri
Especies: Drimys winteri
