Enna

Enna
Alministración
País	Italia
Rexón con estatutu especial	Sicilia
Libre consorcio municipal (es)	Free Municipal Consortium of Enna (en)
Tipu d'entidá	comuña d'Italia
Códigu postal	94100
Xeografía
Coordenaes	37°34′00″N 14°16′00″E / 37.5667°N 14.2667°E
	Enna Enna (Italia)
Superficie	358.75 km²
Altitú	936 m
Llenda con	Aidone (es) , Calascibetta (es) , Gangi (es) , Piazza Armerina (es) , Santa Caterina Villarmosa (es) , Valguarnera Caropepe (es) , Villarosa (es) , Agira (es) , Caltanissetta, Leonforte (es) , Assoro (es) , Pietraperzia (es) y Provincia de Caltanissetta
Demografía
Población	25 512 hab. (1r xineru 2023)
Porcentaxe	100% de Free Municipal Consortium of Enna (en)
Densidá	71,11 hab/km²
Más información
Prefixu telefónicu	0935
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar); UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Kastoria, Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch, Costa del Sol (es) , Għarb (es) y Ħaż-Żebbuġ (es)
	comune.enna.it

Enna (sicilianu: Castrujanni), l'antigua Ena, atopar nel centru de Sicilia. Recibió distintos llamatos como "belvedere" (poles sos maraviyoses panorámiques) o'l "ombelico" (embelicu) de Sicilia.

Taba nel cume d'un gran cuetu arrodiada de derribadorios que lu faíen cuasi imposible de conquistar pos los pocos accesos yeren fáciles de defender y tenía suministru propiu d'agua de fontes . El visu yera un altiplanu d'unos 5 km de perímetru. Tenía una cueva sagrada dedicada a Proserpina.

Nes monedes romanes apaez la lleenda ye Mun. Henna (Municipium Henna), y nes grieges apaez como Eennaion.

Anguaño ye la capital de la provincia d'Enna y tien unos trenta mil habitantes.

Evolución demográfica

Gráfica d'evolución demográfica d'Enna ente 1861 y 2001

Fonte ISTAT - Ellaboración gráfica per parte de Wikipedia

Historia

Mapa de la Sicilia arcaica col allugamientu d'Enna, na parte central de la isla.

La colonia de Ena foi fundada nel 664 e.C. por colonizadores procedentes de Gela deseosos d'esplotar los recursos agrarios de la rexón.

Esteban de Bizancio diz que foi colonia de Siracusa fundada'l 654 e.C. , ye dicir 80 años dempués d'esta ciudá, pero Tucídides, que menta les colonies de Siracusa, nun noma a Ena.

Lo cierto ye que cuando apaez na hestoria yera una ciudá de los sículos y non de los griegos.

El Castiellu de Lombardia d'Enna.

La contorna de la ciudá son conocíos na mitoloxía como'l llugar onde Proserpina foi raptada por Plutón; el llugar concretu ye una pequeña llaguna que Ovidio llama Pergos y Claudio Pergus, a unos 8 km d'Enna, con una cueva de la que salió'l rei del infiernu. Pero la llaguna nun ye mentada nin por Cicerón nin por Diodoro Sículo, que sí que menten la cueva.

Los restos d'un pequeñu llagu secu entá esisten, según la cueva. Esta lleenda provocó l'adoración peculiar na zona de Ceres y Proserpina. Cicerón diz qu'ellí había un templu de Ceres bien antiguu y veneráu, que foi escaláu por Verres, que se llevó la imaxe de bronce de la diosa, que yera la más venerada de la isla. Nun queden restos de l'antigua ciudá, que de xuru fueron destruyíos polos árabes, que construyeron el castiellu y otros edificios na parte alta de la ciudá moderna.

Nel 397 e.C. la ciudá cayó sol mandu de Dionisio I de Siracusa y permaneció sol poder de Siracusa hasta'l sieglu III e.C. , cuando entró na órbita de Roma.

Dionisio I de Siracusa intentó ocupala pola so importancia militar, primero por aciu un golpe d'estáu empobináu por Eimnestos, ciudadanu d'Enna, y cuando ésti nun la secundó, ayudó a los ciudadanos a lluchar contra'l tiranu, pero fracasó; pero más tarde, per medios desconocíos apoderar de la ciudá.

En tiempos d'Agatocles, pertenecía esti tiranu, pero cuando taba n'África y los agrigentinos empezaron a restaurar la independencia de les ciudaes, Enna foi de les primeres que se declaró independiente y abrió les sos puertes al xefe agrigentino Jenódico (309 e.C. ).

Na primer guerra púnica foi prindada polos cartaxineses empobinaos por Amílcar y reconquistada polos romanos, pero siempres por traición, non pola fuercia.

Na segunda guerra púnica, mientres Marcelo asediaba Siracusa (214 e.C. ) el gobernador d'Enna, Pinario, sollertáu pola defección de les ciudaes de la islla a favor de los cartaxineses, ordenó a la guarnición romana la matanza de los ciudadanos cuando taben axuntaos nel teatru, y matar a toos ensin distinción y dempués amburó la ciudá. Ochenta años dempués foi'l cuartel xeneral na Guerra de los esclavos (134-132 e.C. ), qu'españó ellí mesmu so la direición d'Eunoo, que se fixo l'amu de la ciudá y dende ellí estendióse pola islla y escalar y amburó; foi la última ciudá qu'aguantó al procónsul Rupilio, qu'a la fin la conquistó dempués de grandes esfuercios y foi severamente castigada, lo que foi l'empiezu de la so decadencia.^[2]

Foi conceyu romanu según menta Cicerón y el so territoriu yera fértil y producía moscatel, pero quedó bien afeutáu poles exacciones de Verres. Yá cuasi nun vuelve apaecer. Estrabón entá la menta como ciudá, onde alluga un templu de Deméter, pero con pocos habitantes,^[3] y Pliniu'l Vieyu facer figurar na llista de ciudaes sicilianes con rangu de conceyu, igual que Claudio Ptolomeo. Mentar en Itinerariu de Antonino y na Tabla de Peutinger.

Nel 859 llegó-y el vez a los sarracenos.

Na Edá Media ellí moró l'emperador Federico II Hohenstaufen (1296-1337). En 1307 empezar a construyir la catedral d'estilu góticu.

La ciudá llamóse Castro Ianni y depués Castrogiovanni (derivación de Fortaleza d'Enna), hasta 1927, cuando se volvió a conocela col nome d'Enna, a propuesta de Mussolini.

Anguaño, la ciudá entá ye importante pola so universidá y como centru agrícola.