Les llingües dogón constitúin una familia d'unos venti llingües emparentaes falaes polos diversos pueblos dogón que usualmente clasifíquense como una caña diverxente de les familia Níxer-Congu, anque'l llugar precisu qu'ocupen les llingües dogón nel árbol filoxenéticu ye bien inseguru. Dacuando fálase d'un idioma dogón, pero la enorme diverxencia interna nun xustifica'l considerar que toles variedaes dogón como dialeutos d'una mesma llingua.

Llingües dogón
Distribución xeográfica El Sahel
Países Bandera de Malí Malí
 Burkina Fasu
Falantes ~600 mil
Filiación xenética

Nixero-congolesa

  llingües dogón
Subdivisiones Dogón occidental
Dogón oriental
Dogón norte
Códigu Glottolog dogo1299
Ver tamién
Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

Distribución

editar

Les llingües dogón fálense principalmente nel sur y este de Malí —na rexón sobre la ribera izquierda del ríu Níxer— y na rexón fronteriza de Burkina Fasu. Cuenta con unos 600.000 falantes.

Clasificación

editar

Nel pasáu, la llingua dogón clasificar na caña de les llingües gur, magar anguaño esa hipótesis foi refugada por falta de sustentu, daes les diferencies tanto léxiques como gramaticales y la meyor conocencia que se tien de dambos grupos de llingües.

Clasificación interna

editar

Suxiriéronse diverses agrupaciones sobre la base del porcentaxe de cognaos compartíos, sobre esa base Pokhorov (2010) considera la siguiente división, pa 14 de llingües dogón:

  • Dogón occidental
    • Mombo
    • Ampari
    • Bunoge
  • Dogón oriental
    • Dogón centroriental
      • Tommo so
      • Donno so
      • Yorno so
    • Dogón suroriental
      • Jamsay
      • Togo-Kan
    • Dogón nororiental
      • Toro Tegu
  • Dogón septentrional
    • Dogón noroccidental
      • Nanga
      • Walo
      • Beni
    • Dogón nororiental
      • Yanda
      • Najamba-Kindige

Comparanza léxica

editar

Los numberales para distintes llingües dogón son:[1][2]

GLOSA Nororiental Norcental Najamba-
Kindige
Pandu central Mombo Togo Kan PROTO-
DOGÓN
Toro Tegu Bakan Tey Yanda Dom Nanga Donno So Tommo So Dogul Dom
'1' túrú tùmá tùmáː tùmâ kúndé tí / túru tíː / túmɔ́ tɔ̀mɔ̀ tíːtà *ti-
*tuma/*turu
'2' lɛ̌y yǒy nɔ́ː ~ nó wǒy nôːy lɛ̀y néː néːɡè nɛ́ːŋɡá lɔ́y *lɛy lɔy<br~/>*noy/*neː-
'3' tǎːlí tàːní táːndù tàːndǐː tàːndîː tàːnu tàːndú táːndù táːndì tàːnú *taːndɨ
'4' nǎyⁿ nìŋŋěyⁿ cɛ́zɔ̀ nɔ̌yⁿ kɛ́ːdʒɛ̀y này nǎy kɛ́ːsɔ̀ kɛ́ːjɔ́ nǎyⁿ *nay
*kɛːʝɔ
'5' nǔːyⁿ nùmmǔyⁿ nûm nìmǐː nùmîː nùmoro ǹnɔ́ ǹó núːmù núnɛ́ːⁿ *numu-
'6' kúréy kúròy kúlé kúrê kúlèy kúlóy
kulei
kúlóy kúlè kúléyⁿ kúréː *kuley~kuloy
'7' sóyⁿ síyⁿɔ̀yⁿ swɛ́ː súyɛ̂ swɛ̂y sɔ̀y sɔ́y sɔ́ːwɛ̀ sɔ́ːlì sɔ́ː *sɔːwi
'8' ɡáːrà ɡáːrày sáːɡè ɡáːrɛ̀ sáːɡìː ɡàɡllabra ɡáɡìrà sèːlé séːlè sìláà ?
'9' láːrà tèːsúm twâː tèːsǐː twây tùo
el toɡɔ
túwːɔ́ tùːwɔ́ tóːwà túwáà *tuwa
'10' pɛ́ró pɛ́ːrú píyél pɛ́ːrú píyɛ́lì pɛ́lu pɛ́l pɛ́ːl pɛ́ːlù pɛ́rú *pɛːlu


Referencies

editar

Bibliografía

editar
  • Bendor-Samuel, John & Olsen, Elizabeth J. & White, Ann R. (1989) 'Dogon', in Bendor-Samuel & Rhonda L. Hartell (eds.) The Niger–Congo languages: A classification and description of Africa's largest language family (pp. 169–177). Lanham, Maryland: University Press of America.
  • Hochstetler, J. Llee; Durieux, J.A. (2004) Sociolinguistic Survey of the Dogon Language Area. SIL International. Consultáu'l 30 de xunu de 2011.

Enllaces esternos

editar