Valle de Riosol

El valle de Riosol ye una paraxa natural nel monte oriental lleonesa, perteneciente al conceyu de Marayu, na llende con Asturies, na aguada sur del puertu de Tarna.

Valle de Riosol
Situación
Coordenaes	43°04′31″N 5°13′05″W
Valle de Riosol Valle de Riosol (España)
Datos

Xeografía

Valle de Riosol dende la Vega Peruján

Enclaváu nel cordal Cantábricu, dientro del Parque del Monte de Riañu y Mampodre, el valle de Riosol cerrase al norte nos puertos de Tarna (1490 m) y les Señales (1627 m) y remata al sur unos quilómetros percima del pueblu de La Uña. El cume más eleváu que cierra'l valle al oeste, na zona del puertu de les Señales, ye'l picu Llagu o picu del Pinar (2009 m), tando zarráu al norte pel picu Remelende (1888 m) y al nordeste pel picu Abedurial (1816 m) y picu Cotalbo (1767 m). Daqué más llonxanos atopen los picos del macizu del Mampodre (2196 m) al oeste y la peña Ten (2145 m) al este.

El valle ta derrotu de norte a sur pel ríu de Riosol, que se xune poco primero de La Uña col ríu Esla, procedente del valle de Valdosín, anque pa  dellos autores el ríu de Riosol sería'l verdaderu orixe del Esla. Igualmente, el valle ye percorríu de norte a sur, na so fastera oriental, pela carretera  CL-635 .

Nun esisten pueblos nel valle, anque ye habitual atopar los tradicionales y aisllaos ivernices -cortes con tenada y pequeñu habitáculo- onde podíen caltenese dellos animales mientres ciertu tiempu nel llargu iviernu. Esisten dalgunes cases/xalé realizaes nel postreru mediu sieglu, na proximidá de la carretera del puertu de Tarna, y una urbanización -urbanización de Riosol o de Montes Lluengos- perteneciente a Marayu, según otres cases más embaxo na zona de la Vega del Pino.

Historia

Riosol dende puertu de Tarna

La esistencia d'un albergue de caminantes na zona del puertu de Tarna ta documentada dende l'antigüedá. En 1142 Alfonso VII dona al so Mayordomu Martín Díaz la villa de Tarna por que llevantara una alberguería de caminantes. Daqué más d'un sieglu dempués, nel añu 1274, Alfonsu X el Sabiu confirma al monesteriu de Eslonza el llugar de Tarna col so alberguería.

Yá nes primeres décades del sieglu XIV tamién esistía un santuariu en Riosol que gociaba de sonadía, como se recueye n'antigües escritures que falen de la notable importancia que tenía esta ermita ente los devotos de los poblaos d'una estensa zona del monte lleonés. Na primer metá del sieglu XIV escribió'l llibru de la Montería d'Alfonso XI, onde apaez mentáu Riosol: “Estos son los montes de Azebedo. Ríu de Sel –Riosol– ye bien bon monte d'osu pel branu. Et son les vocerías, la una dende'l puertu de Pan de Llanza hasta la collada de la Uña, que non pase por Verrande; et la otra ye dende Pan de Llanza hasta collada Fermosa. Et son les armaes, la una en collada Herendia, et la otra na collada de Zerales”.

Por  diversos motivos, incluyendo l'aumentu demográficu na zona mientres la dómina medieval, la necesidá de más camperes, sobremanera pa les oveyes fines trashumantes, según los negocios de venta de madera y la construcción, mientres sieglos realizó una balta forestal escesiva nel monte oriental lleonesa, que llegó a poner en peligru la so riqueza forestal. La situación fíxose tan grave qu'en 1552 el mesmu  emperador Carlos V dictó una provisión qu'obligaba a tolos vecinos de Valdeburón, ente los que s'atopaben los de La Uña y Marayu, a llantar caúnu dolce árboles al añu, lo que probablemente contribuyó a que se caltengan los montes hasta l'actualidá.

Otru aspeutu interesante nel valle foi'l trabayu comuñal de la siega de la yerba nes praderíes conceyiles de Riosol, que se faía ente los pueblos de Marayu y de La Uña, según la siega del prau del toru.

Flora y fauna

La vexetación ye de tipu atlánticu, na zona de transición ente les rexones bioxeográfiques eurosiberinana y mediterránea. Los monte de fayes y carbayos albares son los predominantes, dando pasu a rebollares nel sector meridional del valle, atopándose tamién texos y xardones na zona baxa del valle. Les carbes predominantes son gorbizales, piornales, y escobales nes zones xilizes, ente que les fasteres caliares  cubrinse de aulagares. Los pacionales de diente  distribuyinse por fasteres y puertos de monte, ente que los fondos del valle tán ocupaos per praos de siega.

Tocantes a la fauna, nel valle ta presente una escepcional comunidá d'especies propies del ámbitu atlánticu y del altu monte cantábricu. Les especies emblemátiques del valle, lo mesmo que de tol Parque del Monte de Riañu y Mampodre son l'osu pardu y l'urogallo. Otres especies significatives son el robecu, el corzu y el venado, el llobu, la foína, la llebre del piornal, la llondra y la falcatrúa ibérica. Ente les aves atopamos a la perdiz pardilla, al picu medianu, el picamaderos negru, el treparriscos, el roqueru colloráu, el gorrión alpín y les choves piquirroja y piquigualda. Xunto a ellos ta presente una rica comunidá d'aves de presa como l'águila real, águila culebrera, abeyeru européu, alimoche y utre leonado. Ente los invertebraos podemos atopar la caparina apolo, la formiguera escura, la Rosalia alpina –un tipu d'escarabayu- o la vacalloria.

Caserío y ermita de Riosol

Virxe de Riosol

Na zona alta del valle de Riosol, daqué per debaxo del puertu de Tarna -1,1 km de distancia-, atópense'l caserío y la ermita de la Virxe de Riosol. Cunta la lleenda que la Virxe de Riosol  apaeciose a dos pregueros de vaques na zona de la Serriella -unos dos o treskilómetros más embaxo del allugamientu actual de la ermita-. Pa conmemorar y perpetuar el singular milagru alcordóse faer una ermita nel llugar. Por trés vegaes intentóse empecipiar les obres y por trés vegaes los materiales apaecieron tres la nueche nel allugamientu actual, lo que llevó a considerar qu'esi yera'l llugar preferíu pola Virxe. La primitiva ermita foi sufriendo diversos cambeos y restauraciones a lo llargo del tiempu, siendo la edificación actual de finales del sieglu XVIII y realizándose una ampliación nel primer terciu del sieglu XIX. La ermita foi destruyida na guerra civil, y reconstruyida na década de los 40. Nel so interior destaca la imaxe de la Virxe del sieglu XVIII. La Virxe de Riosol, que gocia de gran devoción en Valdeburón, na cabecera del Porma y na cuenca del Nalón n'Asturies, ye venerada cada 15 d'agostu, con misa na campera, procesión y romería popular. Esi día la Virxe ye llevada en procesión, acompañada polos pendones de los pueblos de la zona, hasta un pequeñu altar y cruz de piedra, asitiaos no más alto del “Prao del Molín”, onde oficiase una misa, encargándose del sermón un predicador de sonadía. Al mediudía hai carrera tradicional de caballos, que remembra la selección d'animales que por estes feches solía faese pa les caballerizas reales.

Romería de Riosol. Pendones

El caserío de Riosol ye una posesión del pueblu de Marayu que se arrienda dacuando ente los sos vecinos pal aprovechamientu ganaderu de les camperes d'altor de la so redolada. Ta compuestu por una vivienda adosada a unes cortes espacioses. El caserío, n'otres dómines tamién mesón, hospedería y albergue de caminantes, yera rexentáu por periodos de cinco años, alternando los hijosdalgo y los de la clase humilde del pueblu de Marayu. El nomamientu de caseru faciase a propuesta del Conceyu y de representantes de la Cofradería de la Virxe y tenía de ser ratificáu pol cura párrocu. El caseru, amás d'atender la hospedería, esfrutaba de les estenses praderíes pa les sos vacaes y de les tierres de labrantío. Pol arrendamientu tenía de realizar ciertos pagos al pueblu de Marayu, al cura y a la Cofradería de la Virxe. El caseru debía amás atender la ermita, en concretu tenela llimpia y cuidada, según caltener encendida permanentemente la llámpara de la Virxe. Otra obligación del caseru yera tocar,  cada dos hores, la campana de la ermita les nueches de nube, bastios, cellisca o borrina trupo, como puntu de referencia y auxiliu pa los posibles caminantes perdíos o desnortiaos.

Otros puntos d'interés nel valle

Señal GR-1 en Riosol

Puertu de Les Señales. Restos de la mina Escarlati

Valle de Riosol

GR-1

El  GR-1  ye un senderu de Gran Percorríu que percuerre tol norte d'España, dende Ampurias en Girona hasta Finisterre en A Coruña, escurre nel so últimos quilómetros na provincia de Llión pol valle de Riosol. Procedente d'Acebal y Marayu, el GR-1 entra nel valle pola collada Cagüezo (1379 m), pasa pola Cruz del Humilladero, pa llegar a la ermita de Riosol, dende onde xube direutamente al puertu de Tarna y pasa a la comunidá d'Asturies.

PR--Y 19

Senderu de pequeñu percorríu ente'l pueblu de Marayu y el puertu de Les Señales. Va pol mesmu camino que'l GR-1 hasta'l caserío de Riosol, individualizándose dende ellí hasta'l puertu de Les Señales.

La Cañada Real Lleonesa Oriental

Vía pecuaria qu'empieza nos montes de Riañu y acaba en Badayoz, yá casi na llende con Huelva, dempués de 750 km, que percorríen dos veces al añu los pregueros trashumantes colos fataos. Tradicionalmente  considerase a los valles de Valdosín y Riosol como los entamos de la Cañada Real Lleonesa Oriental, empecipiándose'l ramal principal de la Cañada nos puertos de Tarna y Ventaniella, al norte de los pueblos de Marayu y La Uña, na llende con Asturies. Pol valle de Riosol los fataos  dirixise a La Uña o Marayu, según el puertu de monte de procedencia, pa xunise en Lario col otru ramal procedente de Valdosín y que pasaría por Polvoredo.

Los meandros del ríu Riosol

Los meandros anastomosados del valle de Riosol son consideraos como un monumentu natural. Son meandros nel regueru de Riosol, na parte baxa del valle, al altor de la Vega del Pino. Adquieren la so máxima espresión, cola presencia de les anastomosis –dellos calces enllazaos, dexando isletas ente ellos– na primavera.

Les mines de mercuriu

Na zona alta del valle de Riosol hubo mines de cinabriu y antimoniu, güei abandonaes. Les mines qu'esplotaben los xacimientos de cinabriu nel valle de Riosol fueron, la mina de Riosol, tamién conocida como mina Carmina –ente la ermita de Riosol y el picu Llagu–, y la mina Escarlati –próxima al puertu de Les Señales–. La mina de Riosol o Carmina foi esplotada ente 1961 y 1969 y la mina Escarlati ente 1969 y 1972. Esta postrera tuvo n'esplotación hasta que'l preciu del mercuriu cayó a menos de la tercer parte en pocos años, lo que fizo invidable económicamente la so continuidá. La llavadura del mineral  faciase nel caserío de Riosol.

Esiste tamién una pequeña mina d'antimoniu, la mina Media Lluna, esplotada a empiezos del sieglu XX por aciu una curtia galería de 100 metros y dellos llabores tresversales. Puede aportase a la mina, que'l so estáu de caltenimientu ye bien bonu, per un camín que parte del caserío de Riosol en direición a los puertos, p'abandonar pocu dempués esta pista teniendo que siguir campu al traviés, en direición oeste. La distancia dende'l caserío hasta los llabores y escombreres ye de 2,5 quilómetros.

El mayor interés mineralóxicu d'estos xacimientos  centrase nel cinabriu y les antimonitas. Hai nicios de qu'estes mines fueron esplotaes tamién en dómines prerromanes y romanes, como l'afayu de martiellos de cuarcita con engaste y delles pequeñes galeríes de los niveles cimeros, que recuerden a les galeríes romanes d'otres esplotaciones. El cinabriu yera utilizáu polos romanos como colorante. Tantu les mines como la so redolada merecen una visita, teniendo procuru de nun entrar nes galeríes yá que son bastante peligroses polos numberosos pozos verticales y el peligru de desprendimientos.

Ascensiones a Picu Llagu y Remelende

El cume del Pico Llagu o del Pinar (2009 m) puede algamar fácilmente y en poco tiempu dende'l puertu de les Señales (1627 m) separáu del visu por daqué más de quilómetru y mediu, y apenes cuatrocientos metros de desnivel. Otra escursión recomendable ye l'ascensión al Picu Remelende (1888 m). Un itinerariu fácil y bien curtiu si  comienzase a caminar nel puertu de les Señales (1627 m), dixebráu del cume por menos de dos quilómetros y un desnivel de solu 260 metros.

Nes cercaníes del puertu de les Señales ye posible visitar tamién les llagunes de Valdecarrín y el Pinar de Lillo, anque yá fuera del valle de Riosol.

Panorámica de Riosol dende'l puertu de Tarna

Enllaces esternos

• Datos: Q18286641