L'Espluga de Francolí
L'Espluga de Francolí ye un conceyu de la provincia de Tarragona, asitiáu na contorna catalana de la Conca de Barberà. El nome d'esta villa deriva del llatín spelunca 'cueva', denominación pola que yá yera conocida nel sieglu XI, en referencia a los numberosos covarones y cuévanos de la contorna, ente les cualos cabo señalar la cueva de la Font Major, por onde escurre so tierra'l ríu Francolí. Esta cueva foi afayada por casualidá en 1853, y ye anguaño visitable. Constitúi, col muséu axacente, una de la máximes atraiciones turístiques de la llocalidá.
 L'Espluga de Francolí | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  Cataluña | ||
| Provincia |  provincia de Tarragona | ||
| Ámbitu funcional territorial | Camp de Tarragona | ||
| Contorna | Cuenca de Barberá (es)  | ||
| Tipu d'entidá | conceyu de Cataluña | ||
| Alcalde de L'Espluga de Francolí |
Josep Mª Vidal Minguella (es) | ||
| Nome oficial | Espluga de Francolí, L' (ca)[1] | ||
| Códigu postal |
43440 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 41°23′50″N 1°06′10″E / 41.3972°N 1.1029°E | ||
  L'Espluga de Francolí L'Espluga de Francolí (España)  | |||
| Superficie | 57.2 km² | ||
| Altitú | 411 m[2] | ||
| Llenda con | |||
| Demografía | |||
| Población |
3733 hab. (2023) - 1824 homes (2019) - 1931 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
100% de Cuenca de Barberá (es) | ||
| Densidá | 65,26 hab/km² | ||
| Viviendes | 151 (1553) | ||
| Más información | |||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
| Llocalidaes hermaniaes |
| ||
| esplugadefrancoli.cat | |||
 | |||
L'Espluga de Francolí asitiar nel estremu suroriental de la contorna, asitiáu ente la sierra del Tallat, el norte, na llende de Les Garrigues y d'Urgel, y los riscos del monte de Poblet y la Pena, de los montes de Prades, al sur; en mediu, el valle y el ribayu del Reguer, con campos de cultivu y viñes. Llenda al norte con Fulleda, Senan y Vallbona de les Monxes, al este con Blancafort y Montblanc (que tamién llinda pel sur) y al oeste con Vimbodí.
El términu ta travesáu pel ríu Francolí, que s'anicia na Font Major de Espluga, na confluencia de los ríos Sec y Milans. Puede aportase pela carretera N-240 y per l'autopista AP-2, con salida por Montblanch; tamién tien conexón colos pueblos vecinos al traviés de diverses carreteres locales. Tien una estación ferroviaria (llinia Lleida-Reus) por onde pasa la llinia del AVE.
La mayoría de la población concentrar na villa de Espluga de Francolí. Esiste un nucleu urbanu nel balneariu de les Masies, a 2 quilómetros al sur de Espluga, cerca del Monesteriu de Poblet, nel términu de Vimbodí. Nel estremu sur del conceyu atopa'l santuariu de la Santísima Trinidá.
Historia
editarLa villa de L'Espluga creóse alredor d'un castiellu que Ponç de Cervera edificó nel visu d'un monte nel sieglu XI. Más tarde el castiellu pasó a depender de Poblet y de los templarios a mediaos del sieglu XIII; la parte baxa del pueblu taba so la xurisdicción de los hospitalarios qu'establecieron la encomienda de Espluga de Francolí adquiriendo tol señoríu en 1312, añu de la estinción de la Orde del Temple.
El nome de Espluga
editarEl nome de la villa provién del llatín spelunca ('cueva'), magar esti vocablu foi tomáu polos romanos del griegu. Con dicha pallabra que yá yera conocida la zona nel sieglu XI, en referencia a les numberoses balmas y cuévanos de la contorna de la villa, ente les cualos ta la cueva de la Font Major, por onde escurre, so tierra, el ríu Francolí, descubierta, por casualidá, en 1853, y qu'anguaño se puede visitar, xunto col muséu que s'instaló nel so interior. Ye la máxima atraición de Espluga.
Monumentos y curiosos de la villa
editar
- Cueves de L'Espluga son unos cuévanos naturales utilizaes pol home dende'l paleolíticu. El muséu que s'atopa nel so interior va faenos participar, al traviés de grandes projecciones sobre la mesma piel de la roca y d'escenes de teatru virtual, tantu del descubrimientu de la cueva, como de les actividaes que l'home realizaba nella y de los sos sentimientos más intensos. A la fin de la visita, vamos afayar l'orixe de la familia, nun pobláu neolíticu a escala real asitiáu nel esterior del cuévanu. Visita empuesta d'una hora y 15 minutos de duración aproximao.
Amás de la yá mentada cueva, Muséu de la Font Major, cabo destacar, tamién:
- Fassina Balanyà, l'antigua fábrica d'alcohol volvió abrir les sos puertes anguaño 2009 con una función bien distinta de la d'entós: agora ye unu de los 25 museos industriales del Sistema del Muséu Nacional de la Ciencia y la Téunica de Cataluña, que nesti casu amuesa'l funcionamientu de la fábrica mientres los años de la posguerra civil española y el visitante va conocer los procesos granibles pal llogru d'alcohol y los sos derivaos a partir del oral, les ferramientes qu'utilizaben y la sociedá de les persones que participaben. Tamién se va conocer la importancia d'esta actividá mientres la revolución industrial en Cataluña, que dexó un desenvolvimientu aceleráu del texíu industrial. Destilación en direutu y degustación d'aguardiente. Visita llibre o empuesta, duración 1hora aproximao. Aportar al Muséu dende la Oficina de Turismu
- L'antiguu hospital de la Orde de San Juan, fundáu polos caballeros hospitalarios, magar que el edificiu actual, góticu, data del sieglu XIV. Agospia, la biblioteca Mosén Ramón Muntanyola y diverses entidaes.
- Ilesia vieya de San Miguel, del sieglu XIII, bien austera, de transición ente'l románicu y el góticu. En 1837, so les escaleres de la ilesia escondieron los restos de los reis catalanes que les sos baltes fueren profanaes nel monesteriu de Poblet. Amburada en 1873, mientres la Tercer Guerra Carlista, construyir na mesma plaza la ilesia nueva, d'estilu neoclásicu, aprovechando les piedres del antiguu castiellu.
- El Muséu de la Vida Rural, instaláu na casa solariega de la familia Carulla, del sieglu XVII, y creada en 1988 a instancies de Luis Carulla, industrial y mecenes, promotor de la Fundación Lluís Carulla. El nuevu Muséu de la Vida Rural respuende a la voluntá de la Fundación Lluís Carulla de modernizar y ampliar les sos instalaciones. Venti años dempués de la so inauguración, cola construcción d'un nuevu edificiu y la modernización del discursu museográficu, qu'inclúi numberosos audiovisuales, espacios interactivos y unes innovadores galeríes de teatru virtual, tresformar nun espaciu dafechu afechu al sieglu XXI.
- Impresionante bodega cooperativa modernista, el Celler Cooperatiu, obra de 1913, de Pere Domènech i Roura, que siguió'l proyeutu del so padre Lluís Domènech i Montaner, basáu nel góticu catalán. Anguaño alluga'l Muséu del Vinu. El Muséu ta estructurado en trés niveles. Nun primer nivel soterráu, habilitáu por antiguu llagar, espónense la hestoria, el cultivu y la ellaboración del vinu. Un segundu nivel, ente les tinas, esplícase la ellaboración moderna del vinu. Finalmente, nun tercer nivel, percima de les maxestoses tinas, espónse l'arquiteutura y un audiovisual.
- El Casal de l'Espluga, abiertu en 1965, tamién gracies al mecenalgu de Luis Carulla. Ye'l centru d'un conxuntu de servicios tales como: hotel, parque infantil, pabellón polideportivu, escuela de música, auditoriu, cine, etc.
Economía
editarL'actividá económica del conceyu depende de l'agricultura, el comerciu, el turismu y la industria. Los cultivos más importantes son la viña y les ceberes (trigu y cebada), almendrales, olivares, esistiendo tamién delles granxes d'aves y porcines. El reclamu turísticu del cercanu monesteriu de Poblet convirtió Espluga nun importante nucleu de servicios culturales, d'hostelería, restoranes y distracción, que complementen los curiosos propios del términu. Los llunes y vienres, pela mañana, hai mercáu. La feria de la villa (que tien llugar l'últimu domingu de xineru) documentada dende 1565, apigura la ufierta comarcal y derivó de los sos oríxenes agrícoles y ganaderos a aspeutos más comerciales y de servicios. Tamién ye importante la muestra vitivinícola y de productos agrarios que se celebra en setiembre, mientres la Fiesta de la Vendimia. Son famoses les galletes ("baldíos") y carquiñolis típicos de la villa.
Tradición
editarGrupu tradicional de diablecos fundáu en 1879, y recuperáu en 1990.
- L'Antroxu de Espluga Archiváu 2015-09-24 en Wayback Machine
Conocíu como "La rúa de les 1000 disfresses" ye la fiesta más populosa del pueblu. Nel 2007 cumplió la so ventena quinta edición.
Comunicación
editarLa emisora oficial del pueblu. Informativos, magacinos, fórmules musicales, y emisión on-line.
- El Francolí Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine
Revista mensual na que se publicar noticies y artículos que tán rellacionaos con Espluga.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ URL de la referencia: http://www.idescat.cat/pub/?id=aec&n=925&t=2016.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre L'Espluga de Francolí.
Datos: Q1229283- Multimedia: L'Espluga de Francolí
