Etxebarri
L'anteiglesia de San Esteban de Echévarri (n'euskera Etxebarri Doneztebeko Elizatea; oficialmente[2] Etxebarri), ye un conceyu de la provincia de Vizcaya, País Vascu (España). N'ocasiones tamién se la llapada Echévarri (Uribe), pa estremala de la llocalidá d'Echevarría, a la que tamién se suel llamar Echévarri. Mientres la dictadura franquista recibió'l nome de El Xeneralísimu. El so nome significa "casa nueva" (etxe = casa, barri = nueva).
 Etxebarri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  País Vascu | ||||
| Provincia |  Vizcaya | ||||
Comarcas (es)  | Gran Bilbao | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
| Alcalde de Echévarri (es) | Lorenzo Oliva Santamaria | ||||
| Nome oficial | Etxebarri (eu)[1] | ||||
| Códigu postal |
48450 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 43°14′50″N 2°53′30″W / 43.2472°N 2.8917°O | ||||
  Etxebarri Etxebarri (España) | |||||
| Superficie | 3.38 km² | ||||
| Altitú | 35 m | ||||
| Llenda con | Bilbao, Zamudio, Galdakao y Basauri | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
11 975 hab. (2023) - 5792 homes (2019) - 5771 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | ? % de Gran Bilbao | ||||
| Densidá | 3542,9 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
| etxebarri.net | |||||
 | |||||
Ta asitiáu na contorna del Gran Bilbao con una estensión de 3,26 km² y una población de 11 176 habitantes (2017).
El so equipu de fútbol, S.D. Etxebarri, tien 50 años d'historia y aportó a unu de los equipos más importantes de la contorna vizcaina.
Nome
editarLa denominación oficial “Etxebarri” ye relativamente recién. A pesar de ser el nome col que'l conceyu foi comúnmente conocíu, el nome de “Etxebarri” ye oficial dende'l 13 de xineru de 2005, en que se publicar nel Boletín Oficial de Vizcaya (núm. 8). 30 de payares de 2004, nel que les Xuntes Xenerales de Vizcaya aprueben definitivamente esti cambéu, qu'hasta entós yera'l de “Etxebarri, Doneztebeko Elizatea/Etxebarri, Anteiglesia de San Esteban”.
Esti cambéu buscó racionalizar y simplificar l'usu d'un nome que, non solo yera llargu nun solu idioma, sinón que faía muncho más difícil l'empléu de los dos idiomes oficiales: el euskera y el castellán.
Hasta los años 1970, la denominación oficial del conceyu yera "Echévarri", términu españolizado del nome qu'en grafía vasca normativa escríbese "Etxebarri", que vien de la unión de les pallabres n'euskera "Etxe" (casa) y "Barri" / "Berri" (nueva).
Historia
editarNel s. XI Echévarri dependía de Santa María de Ganguren (Galdakao) hasta qu'en 1509 San Esteban de Echévarri asitia en Kukuiaga se instituye como Anteiglesia independiente[3] dixebrándose de Bilbao, yá que entós daquella Galdakao formaba parte de Bilbao.[4]
Dende'l sieglu XIII el llinaxe dominante en Echévarri foi'l de los Leguizamón. Esti señores feudales exercíen el so poder dende la so casa-torre, asegurando l'orde na zona anque se cayera n'abusos y prepotencia. Casar-torre banderiza de Leguizamón ye unu de los escasos testimonios del predominiu d'esta parentela na zona. Los Leguizamón tamién tuvieron presentes na acabante nomar villa de Bilbao, coles sos posesiones en Begoña y la so influencia económica. A pesar de que María Díaz de Haro, señora de Vizcaya, prohibiera l'usu del camín de Echevarri por aciu la carta puebla de Bilbao (5 de xunu de 1348), los Leguizamón siguieron calteniendo un gran poder como lo demuestra'l so palaciu (s. XVIII) y el molín de Lezama-Leguizamón (s. XVIII). Otres torres esistentes yeren les torres de Echévarri, que controlaben el camín de Echévarri, y la de Arbolantxa, construyida a media fastera cola pretensión de ganar a les otres torres. Yeren tiempos de encarnizadas guerres banderizas ente vecinos pa faese col poder.
Echévarri taba pocu pobláu: en 1704 tenía 20 fogueras y en 1798 aumentaren a 23, dedicaos a una economía tradicionalmente rural.
A partir de 1950 la industrialización acarretó una consiguiente inmigración que provocó qu'estos nuevos vecinos asítiase na zona de monte que güei conocemos como San Antonio. L'entamu de sieglu XXI vien determináu pola finalización de grandes procesos urbanísticos y de rehabilitación interna empecipiaos na década de los 90 del sieglu XX.
- Ilesia de San Esteban. L'actual ilesia parroquial de San Esteban de Etxebarri nun ye la histórica, sinón una reconstrucción integral moderna, del añu 1907, de Manuel María Smith, qu'aplicó nella un estilu neohistoricista, inspirándose la so torre na del monesteriu de les Fuelgues de Burgos. Carácteristica especial d'esti edificiu ye que dispón de criptes funeraries pa les families Amezola y Lezama Leguizamón que costearon, siquier en gran parte, la reconstrucción del vieyu templu de San Esteban.
- Ermita de Santa Ana. Fundada en 1740, el so primer allugamientu foi na plaza, frente al conceyu y próximu a la casa Amezola. Nel añu 1963 dar# en el so valtamientu y, en 1990, se reinauguró xunto a la ponte que xune'l nucleu urbanu de Etxebarri col Polígonu Legizamon. L'actual ermita de Santa Ana ye una reproducción de l'antigua.
- Palaciu Leguizamón. D'estilu barrocu y datáu nel sieglu XVIII, asitiar nel barriu del mesmu nome y foi propiedá de la familia Lezama-Leguizamón. Na actualidá, ye patrimoniu municipal y nes sos instalaciones allúgase'l Restorán del mesmu nome.
- Molín Zubiondo. Asítiase xunto a la ponte de Sabino Arana na zona de Legizamon. Na Fogueración de 1745 -1746 ye la primer vegada que s'alude a dos molinos que son propiedá de D. Juan Antonio de Lezama Larragoti. Foi molín fariñeru, hasta que, nel sieglu XIX, reconvertir en fábrica de papel artesanal. Dexó de funcionar por cuenta de los hinchentes de 1972. Los hinchentes de 1983 lleváronse un cuerpu adosáu al edificiu que tenía cinco muelas.
- Palaciu Amezola. Asítiase frente al Conceyu de Etxebarri. Ye un conxuntu arquiteutónicu formáu por dos edificios, que correspuenden a un proyeutu de Manuel María Smith del añu 1905.
Política
editar
Etxebarri ye un conceyu que la so actividá política desenvolver d'una forma singular, y pocu vista en conceyos circundantes. Desque en 1991 creárase una agrupación política formada polos vecinos de l'Asociación Vecinal de San Antonio, lo que derivó na formación d'un partíu políticu vecinal ya independiente, La Voz del Pueblu (LVP), que lleva gobernando nel Conceyu de Etxebarri dende 1991.[6]
Resultaos eleutorales
editarEleiciones Municipales 1987
editarPoblación: 6.431
Meses: 7
Censu: 4.443
Votantes: 3.126
Astención: 1.317
Válidos: 3.077
Nulos: 49
Blancos: 26
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| PSE-PSOE | Partíu Socialista d'Euskadi | 1.260 | 40,95% | 6 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 434 | 14,10% | 2 |
| AIAB | Agrupación Eleutores Alternat Independiente | 427 | 13,88% | 2 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 393 | 12,77% | 2 |
| HB | Herri Batasuna | 342 | 11,11% | 1 |
| EE | Euskadiko Ezkerra | 101 | 3,22% | - |
| PP | Partíu Popular | 94 | 3,05% | - |
Eleiciones Municipales 1991
editarPoblación: 6.776
Meses: 7
Censu: 4.637
Votantes: 3.099
Astención: 1.538
Válidos: 3.060
Nulos: 39
Blancos: 18
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 1.155 | 37,75% | 6 |
| PSE-PSOE | Partíu Socialista d'Euskadi | 686 | 22,42% | 3 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 394 | 12,88% | 2 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 374 | 12,22% | 1 |
| HB | Herri Batasuna | 268 | 8,76% | 1 |
| EE | Euskadiko Ezkerra | 74 | 2,55% | - |
| PP | Partíu Popular | 71 | 2,32% | - |
| CDS | Centru Democráticu y Social | 16 | 0,52% | - |
Eleiciones Municipales 1995
editarPoblación: 6.557
Meses: 7
Censu: 5.175
Votantes: 3.612
Astención: 1.563
Válidos: 3.589
Nulos: 23
Blancos: 25
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 2.058 | 57,34% | 9 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 455 | 12,68% | 2 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 415 | 11,56% | 1 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 310 | 8,64% | 1 |
| HB | Herri Batasuna | 194 | 5,41% | - |
| PP | Partíu Popular | 132 | 3,68% | - |
Eleiciones Municipales 1999
editarPoblación: 6.438
Meses: 12
Censu: 5.546
Votantes: 3.653
Astención: 1.893
Válidos: 3.629
Nulos: 24
Blancos: 22
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 2.125 | 58,56% | 9 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 456 | 12,57% | 1 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 388 | 10,69% | 1 |
| EH | Euskal Herritarrok | 251 | 6,92% | 1 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 243 | 6,70% | 1 |
| PP | Partíu Popular | 143 | 3,97% | - |
Eleiciones Municipales 2003
editarPoblación: 7.125
Meses: 12
Censu: 6.281
Votantes: 4.594
Astención: 1.687
Válidos: 4.421
Nulos: 173
Blancos: 21
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 2.693 | 60,91% | 9 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 688 | 15,56% | 2 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 295 | 6,67% | 1 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 288 | 6,51% | 1 |
| LUSP | La Unión Social del Pueblu | 210 | 4,75% | - |
| PP | Partíu Popular | 169 | 3,82% | - |
| EB-IX | Ezker Batua - Izquierda Xunida | 57 | 1,29% | - |
Eleiciones Municipales 2007
editarPoblación: 8.158
Meses: 12
Censu: 6.794
Votantes: 4.148
Astención: 2.646
Válidos: 3.947
Nulos: 201
Blancos: 38
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 2.486 | 62,98% | 10 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 460 | 11,65% | 2 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 432 | 10,95% | 1 |
| EA | Eusko Alkartasuna | 228 | 5,78% | - |
| EB-IX | Ezker Batua - Izquierda Xunida | 163 | 4,13% | - |
| PP | Partíu Popular | 140 | 3,55% | - |
Eleiciones Municipales 2011
editarPoblación: 10.148
Meses: 15
Censu: 8.008
Votantes: 5.099
Astención: 2.909
Válidos: 5.058
Nulos: 41
Blancos: 58
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 3.212 | 64,24% | 10 |
| BILDU | Bildu-EA-Alternatiba | 594 | 11,88% | 1 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 464 | 9,28% | 1 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 431 | 8,62% | 1 |
| PP | Partíu Popular | 173 | 3,46% | - |
| EB-IX | Ezker Batua - Izquierda Xunida | 126 | 2,52% | - |
Eleiciones Municipales 2015
editarPoblación: 10.754
Meses: 12
Censu: 8.305
Votantes: 5.335
Astención: 2.970
Válidos: 5.248
Nulos: 32
Blancos: 55
| Sigles | Partíu(s) | Votos | Porcentaxe (%) | Conceyales |
|---|---|---|---|---|
| LVP | La Voz del Pueblu | 3.772 | 71.13% | 13 |
| EH BILDU | Bildu-EA-Alternatiba | 544 | 10,26% | 2 |
| EAJ-PNV | Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu | 526 | 9,92% | 1 |
| PSE-EE | Partíu Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra | 328 | 6,19% | 1 |
| PP | Partíu Popular | 78 | 1,47% | - |
Cais
editarUna cai de la llocalidá lleva'l nome de Fuenlabrada en reconocencia de l'ayuda emprestada nos hinchentes que sufrió la llocalidá vizcaina en 1983.
Barrios
editarEl conceyu componer de seis barrios bien estremaos, anque solu trés a efeutos estadísticos de población:[7]
- Kukullaga, 5740 habitantes.
- Doneztebe/San Esteban, 4705 habitantes.
- Leguizamón, 436 habitantes.
Los otros trés barrios son:
- San Antonio
- Amézola
- Santa Marina
Ver
editarEnllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Etxebarri.- Web oficial del Conceyu de Etxebarri
- Etxebarri en Google Maps
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ «Referencia a la oficialidá del nome Etxebarri». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-10-05.
- ↑ «Conceyu de Etxebarri - Historia». Consultáu'l 2 de payares de 2015.
- ↑ «Conceyu de Galdakao - Historia». Archiváu dende l'orixinal, el 28 de xineru de 2016. Consultáu'l 2 de payares de 2015.
- ↑ «Conceyu de Etxebarri Arquiteutura». Consultáu'l 3 de payares de 2015.
- ↑ Conceyu de Etxebarri. . Consultáu'l 20 de xunetu de 2012.
- ↑ «Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015». Consultáu'l 8 de xineru de 2017.
