Facultá de Derechu de la Universidá de Chile

La Facultá de Derechu de la Universidá de Chile ye una de los cinco facultaes que conformaron el claustru orixinal de la Universidá, y una de les Escueles de Derechu de mayor prestíu del país. D'ella han egresado dieciséis presidentes de Chile, munchos ministros d'Estáu, senadores, diputaos, xueces, y una tremera de destacaos intelectuales, historiadores y personaxes relevantes na historia de Chile, incluyendo al héroe naval Arturo Prat Chacón.

Facultá de Derechu
de la Universidá de Chile
Situación
PaísBandera de Chile Chile
Rexón[[d:Special:EntityPage/Q2131|{{{2}}}
Provincia[[d:Special:EntityPage/Q45632|{{{2}}}
Comuña[[d:Special:EntityPage/Q51587|10px
Coordenaes 33°26′07″S 70°38′06″W / 33.435233°S 70.635053°O / -33.435233; -70.635053
Facultá de Derechu de la Universidá de Chile alcuéntrase en Chile
Facultá de Derechu de la Universidá de Chile
Facultá de Derechu de la Universidá de Chile
Facultá de Derechu de la Universidá de Chile (Chile)
Datos
Tipu facultá universitaria
Fundación 19 payares 1842
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

Funcionó nun principiu nun inmueble de callar Compañía con Bandera (1819-1850), depués nel edificiu del Instituto Nacional, allugáu na Alamea y dempués treslladóse a la Casa Central de la Universidá, construyida ente 1863 y 1872, onde permaneció hasta que se llevantó l'edificiu institucional d'estilu art decó en 1938,[1] mientres la presidencia d'Arturo Alessandri Palma (coles mesmes que'l so fíu, Arturo Alessandri Rodríguez, yera decanu de la Facultá). Diseñáu pol arquiteutu Juan Martínez Gutiérrez (Escuela Militar de Santiago, el Templu Votivo de Maipú y la Facultá de Medicina),[2] atopar na comuña de Providencia, Pío Nonu nᵘ1, na interseición d'esta cai y l'avenida Santa María, cerca de la estación de metro Baquedano. En 2007 inauguróse, dientro de la Facultá, l'Edificiu de los Presidentes, qu'alluga sales pa pregrado y posgráu, un auditoriu y nun soterrañu de tres piso, casino, ximnasiu y estacionamientos.[3]

Historia

editar

Antecedentes (1747-1842)

editar

Previu a la fundación de la Universidá de Chile, los estudios de derechu en Chile realizar na Real Universidá de San Felipe, que la so fundación foi dispuesta en 1738 pol rei Felipe V d'España. En dichu centro d'estudios, que foi establecíu en 1747 y qu'empezó a impartir clases en 1758, retrucáronse les cátedres impartíes nes principales universidaes de l'América colonial, como lo yeren la de San Marcos de Lima o la Real y Pontificia de Méxicu. Una d'elles foi la Facultá de Sagraos Cánones y Lleis, que centraba los sos estudios nel ius commune, esto ye, testos de derechu romanu de la escoyeta de Xustinianu, y de derechu canónicu como les Decretales de Gregorio IX. Los graos daos yeren los de bachiller, llicenciáu y doctor.

Por iniciativa de Ambrosio Zerdán y Pontero[4] surdió, n'abril de 1778, la Real Academia Carolina de Lleis y Práctica Forense, dependiente de la Real Audiencia de Santiago, que daba'l títulu d'abogáu a los bachilleres en lleis, dempués d'efectuar una práctica forense. Sicasí, la llegada del proceso independentista a Chile en 1810 provocaría un cuestionamiento de les instituciones coloniales, polo que cuatro años más tarde l'Academia foi clausurada.

El papel educativu de la Universidá de San Felipe quedó amenorgáu cola apertura del Instituto Nacional el 27 de xunetu de 1813, que foi cerráu mientres la Reconquista española y reabiertu en 1819. La Universidá, desaposiada del so títulu de "Real", llindar a apurrir el grau de bachiller, ente que'l so plan d'estudios reformar pa dar orixe a dos cursos, unu de "derechu natural, derechu de xentes, y economía política", y otru de "lleis patries, derechu canónicu y práctica forense".[5] Paralelu a ello, instituciones de curtia duración como'l Llicéu de Chile, fundáu por José Joaquín de Mora, y el Colexu de Santiago, nel que participó Andrés Bello, impartieron cursos de derechu.

En 1828 reabrió l'Academia de Lleis y Práctica Forense y en 1832 reorganizóse'l plan d'estudios del Institutu Nacional, reinstalando los estudios de derechu romanu y añadiendo el cursu de Llexislación Universal, que Bello desenvolvió nel Colexu de Santiago.[6]

Fundación

editar
 
Andrés Bello (1781-1865), primer rector de la Universidá de Chile y destacáu xurista venezolanu.

La Universidá de San Felipe de la República de Chile, como se renombró en 1829,[7] venía en franca decadencia dende la década de 1810, y finalmente foi clausurada en 1839, mientres el gobiernu de José Joaquín Prieto, pa ser reemplazada pola Universidá de Chile. El 19 de payares de 1842 promulgóse una llei, que'l so proyeutu orixinal foi redactáu por Andrés Bello, que dispunxo l'establecimientu d'esta casa d'estudios, compuesta de cinco facultaes, ente les que s'atopaba la de Lleis y Ciencies Polítiques. La universidá creada yera académica, non docente, pos otorgaba los graos académicos a quien aprobaben los cursos cimeros dictaos, principalmente, nel Instituto Nacional.

El 28 de xunu de 1843 designáronse los primeros académicos de la Universidá por decretu supremu, ente los que taba Mariano Egaña,[8] redactor de la Constitución de 1833, quien se convertiría nel primer decanu de la facultá'l 21 de xunetu del mesmu añu,[9] desempeñando esi cargu hasta la so muerte en 1846]. Andrés Bello, primer rector, definió les metes de la naciente facultá de lleis y ciencies polítiques nel famosu discursu d'inauguración de la Universidá de Chile en 1843:

A la facultá de lleis y ciencies polítiques ábrese un campu, el más vastu, el más susceptible y d'aplicaciones útiles. Oyer: la utilidá práctica, los resultaos positives, les meyores sociales, ye lo que principalmente espera de la Universidá'l gobiernu; ye lo que principalmente tien d'encamentar los sos trabayos a la patria. Herederos de la llexislación del pueblo rei, tenemos que purgarla de les manches que contraxo sol influxu maléfico del despotismu; tenemos qu'estenar les incoherencies que deslustran una obra a que contribuyeron tantos sieglos, tantos intereses alternativamente dominantes, tantes inspiraciones contradictories. Tenemos qu'afaela, que restituyila a les instituciones republicanes. ¿Y qué oxetu más importante o más grandiosu que la formación, el perfeccionamiento de les nueses lleis orgániques, la recta y puesta alministración de xusticia, de seguridá de los nuesos derechos, la fe de les transaiciones comerciales, la paz del llar domésticu?
Andrés Bello, Discursu d'instalación de la Universidá de Chile, 17 de setiembre de 1843.[10]

Anque yá en 1813 designárase como color oficial de los estudiantes de la carrera'l verde, trenta años más tarde dictóse un reglamentu que regulaba la indumentaria académica pa decanos y secretarios, estableciéndose dichu color pa la Facultá de Lleis.[9] En 1874 representar a la facultá nel blasón de la Universidá con una balanza suxeta por una espada nun fondu sinople (verde).[11]

Delegación Universitaria, cambeos curriculares y codificación (1844-1879)

editar
 
Casa Central de la Universidá, sede de la facultá dende fines del sieglu XIX hasta 1938.

En 1847 establecióse una nueva organización pa los estudios universitarios en Chile, puesta en práctica en 1852, pola cual dispúnxose la división del Instituto Nacional en dos seiciones: una destinada a la instrucción secundaria y la otra a la universitaria. Esta postrera quedó suxeta direutamente al rector y al Conseyu de la Universidá de Chile, so l'autoridá d'un delegáu universitariu.

La Facultá de Lleis y Ciencies Polítiques treslladó les sos instalaciones en 1850 dende l'edificiu de les cais Bandera con Compañía, onde funcionaba dende 1819,[9] al edificiu del Institutu Nacional, allugáu na Alamea. Años más tarde, instalar na Casa Central,[4] construyida ente 1863 y 1872.[12]

El currículu foi bastante cuestionáu por tar empobináu escontra la práctica profesional, en desmedro de cañes de les Ciencies del Derechu como la Filosofía y Historia del Derechu. El decanu Juan Francisco Meneses, quine asumió'l so cargu en 1846, vieno reforzar el positivismu imperante con reformes qu'esaniciaben les cátedres de Llexislación Universal y Economía política.[13] Ente los críticos d'esti sistema tuvieron Rafael Fernández Concha, José Victorino Lastarria, y el mesmu rector Andrés Bello, como lo reflexa un discursu de 1853:

El plan d'estudios llegales, según el programa de la Universidá, tien por oxetu non solo aprovir al país d'arteros xurisconsultos, sinón d'homes capaces de desempeñar les altes funciones de l'alministración y de la llexislatura, y de dirixir la opinión pública. Non solo les ciencies puramente llegales, sinón les polítiques y sociales son resortes de la seición universitaria, a qu'en la nuesa llei diose'l títulu de Facultá de Lleis y Ciencies Polítiques.
Andrés Bello, 1853.[13]
 
Bustu de Valentín Letelier, rector de la Universidá y profesor de la Facultá.[14]

En 1848, el Conseyu d'Instrucción Pública estableció l'orde que tenía de siguise nos estudios, qu'agora cuntaben con cinco ramo, distribuyíos en cuatro años. Al suprimise l'Academia de Práctica Forense en 1851, creóse'l cursu respeutivu, de dos años de duración.

Les reformes al plan d'estudios de 1853 y 1859 fueron un consensu, onde s'estableció que la carrera tendría una duración de seis años, con cátedres de derechu romanu, derechu natural, lliteratura, derechu de xentes, derechu civil (al cargu d'Enrique Cood), derechu canónicu, derechu comercial, derechu públicu alministrativu, economía política (al cargu de Jean Gustave Courcelle-Seneuil), procedimientu civil, códigu de minería, procedimientu criminal y derechu penal.[15] En 1863 el plan d'estudios foi amenorgáu a cinco años.

El movimientu codificador, que surdió en Chile dende mediaos del sieglu XIX, impulsó a nuevos cambeos dientro de la carrera: en 1856 foi promulgáu'l Códigu Civil, redactáu por Bello, lo qu'obligó a la facultá a suprimir l'estudiu del derechu español y a reemplazalo pol Códigu, lo que s'oficializó al añu siguiente por decretu del 20 de marzu.[4] En 1875 promulgáronse los códigos Penal y de Minería, polo que tamién se reformularon les cátedres de derechu penal y ordenanza de mines.[16] Coles mesmes asocedió colos demás cuerpos llegales aprobaos darréu.[9]

Desarrollu del papel docente de la Facultá (1879-1920)

editar

La Llei d'Instrucción Secundaria y Superior, promulgada en 1879, devolvió'l papel de formador permanente del alumnáu a la Universidá de Chile. Pa esi añu la Facultá de Lleis tenía 319 matriculaos,[17] esto ye, concentraba cuasi'l 45 % de los estudiantes de la Chile, cifra que foi n'aumentu: en 1908 cuntaba con 466 estudiantes de Derechu y diez años más tarde algamaba yá los 821 alumnos.[18]

A fines del sieglu XIX, la facultá vio egresar a les primeres muyeres que llograríen el títulu d'abogáu, en conformidá al Decretu Amunátegui de 1877; elles fueron Matilde Throup y Matilde Brandau, titulaes en 1892 y 1898, respeutivamente.[19]

Los estudios de derechu sufrieron una sustancial reforma en 1902, añu en que se camudó'l enfoque exexéticu por un métodu sistemáticu o científicu.[8] Les cátedres orixinales de la carrera, derechu romanu y cánones, fueron parte d'estes reformes; mientres la primera camudó'l so enfoque d'estudiu dende lo llegal a lo histórico,[4] la segunda foi a cencielles suprimida; sicasí, dellos profesores consideren que, en realidá, la cátedra de cánones foi a cencielles tresformada nel cursu d'Historia Xeneral del Derechu.[20] Más tarde surdieron los primeres aeminarios; en 1917 creóse'l de ciencies económiques, y en 1919 los de derechu públicu y priváu.[9]

 
Alumnos de la carrera en 1926; sentada al centru, l'activista Elena Caffarena.
 
Bustu de Juvenal Hernández Jaque, decanu y rector, obra del escultor Raúl Vargas.

Años de convulsión y rectoráu de Juvenal Hernández Jaque (1920-1953)

editar

La década de 1920 tuvo marcada pol surdimientu de movimientos sociales estudiantiles, amparaos pola Federación d'Estudiantes de la Universidá de Chile (FECh) —creada en 1906—, como los de defensa de la igualdá de los derechos de la muyer, favorecíos pola activista Elena Caffarena,[21] y otros movimientos empobinaos a les clases sociales trabayadores, como la Universidá Popular Lastarria, que mandó a la facultá les Clíniques Xurídiques. Na década siguiente la visión crítica de los estudiantes de la facultá viose reflexada na revista de vanguardia lliteraria y política Mástil (que'l so primer númberu apaeció en 1929), na qu'escribiríen figures como Oreste Plath y Mariano Latorre, y nel grupu universitariu Meyora, qu'axuntó a los simpatizantes de la izquierda.[22]

Juvenal Hernández Jaque asumió en 1931 el cargu de decanu de la Facultá de Ciencies Xurídiques y Sociales —nome que se-y otorgara a la facultá nel estatutu orgánicu del 29 d'agostu de 1927—, pero arrenunció'l 2 de xunetu del añu siguiente pa volver al puestu rápido, n'agostu. Finalmente, dimitió de forma definitiva en 1933 al ser escoyíu rector interín pa suplir la vacante dexada por Pedro Godoy Perrín; más tarde foi ratificáu pol claustru de la Universidá.[9]

Les condiciones en que funcionaba la Facultá al entamu del rectoráu d'Hernández nun yeren los meyores; en 1934, el decanu Arturo Alessandri Rodríguez empezó a xestionar un nuevu allugamientu pa la Escuela de Derechu,[23] con que'l so fin escoyó un terrén allugáu a una banda del ríu Mapocho, na actual interseición de les cais Pío Nonu con Santa María. L'edificiu diseñáu pol arquiteutu Juan Martínez Gutiérrez,[2] que la so obra carauterizar por construcciones d'estética monumental, lo que tamién puede apreciase n'otros de los edificios que diseñó como Escuela Militar de Santiago, el Templu Votivo de Maipú y la Facultá de Medicina de la mesma casa d'estudios— ye consideráu una de les obres arquiteutóniques más importantes en Chile mientres la primer metá del sieglu XX:

La fachada curva, más que nota sobresaliente del edificiu, ye elementu d'alta significación na cara de la ciudá. El so volume total, vistu como escultura arquitectónica, afata la metrópolis... La Escuela de Derechu tien los méritos d'un monumentu nacional.
Guillermo Ulriksen, arquiteutu.[24]
 
Arturo Alessandri Rodríguez, decanu dende 1933 a 1943.

Los estudios de Derechu tamién sufrieron cambeos col Reglamentu de 1934, onde s'ampliaron los seminarios a cinco, añadiendo a los trés esistentes (ciencies económiques, derechu públicu y priváu) los de "derechu comercial ya industrial" y "derechu penal y medicina llegal".[25] Esi mesmu añu empezó a funcionar l'Institutu de Ciencies Penales.

En 1934 na Facultá consolídase un plan d'estudios ríxidu que s'enllargaría hasta l'añu 1966 pa ser depués reimplantado l'añu 1975. Felicidad reforma impulsu un exacerbado rigor positivista na enseñanza xurídica, xuníu a un plan d'estudios ríxidu y carente d'especialización so métodos d'enseñanza espositivos qu'esixíen un gran esfuerciu memorístico per parte de los alumnos paralelos a l'ausencia de programes d'investigación

La Editorial Xurídica de Chile fundar en 1945 en sociedá de la facultá cola Biblioteca del Congresu Nacional de Chile. Dos años más tarde la Editorial tendría personalidá xurídica por aciu la Llei Nᵘ 8737;[27] esi mesmu añu de 1947 aprobóse un nuevu reglamentu que, ente otres coses, instauró un mecanismu de control de matrícula, dio un calter más práuticu a la carrera, y creó carreres curties de trés años pa quien nun deseyaben el títulu d'abogáu.[28]

Rectoráu de Gómez Millas, la sede Valparaíso y amagos de reforma (1953-1973)

editar
Escuela de Derechu de Valparaíso.
Semeyes de 1977, cuando dependendía de la Universidá de Chile, y de 2010, yá perteneciente a la de Valparaíso.

Juan Gómez Millas, profesor de ciencies sociales, foi escoyíu rector en 1953, dando pasu a un periodu de grandes meyores pa la Universidá de Chile, yá que empecipió la so espansión a otres rexones del país, materializándose na creación de los Colexos Rexonales y nel establecimientu de la sede Valparaíso.[29]

Esta espansión dexó hermanar la Escuela de Derechu de Santiago col so homónima de Valparaíso, que data de 1911, cuando s'instaló ellí'l Cursu Fiscal de Lleis. Mientres el periodu en que foi alministrada pola Universidá de Chile, dicha Escuela tuvo como profesores a intelectuales de la talla de los civilistes Ramón Meza Barros y Victorio Pescio, el procesalista Mario Casarino Viterbo y Carlos Lleón. En 1972 recibió'l nome oficial de Facultá de Derechu y Ciencies Sociales de la Universidá de Chile (sede Valparaíso).[30] Amás d'estes, la facultá tuvo a cargu otres dos carreres: Serviciu Social (impartida tamién en dambes ciudaes) y Ciencies Polítiques y Alministratives.[31]

Mentanto, la Escuela de Derechu allugada en Santiago enfrentaba coles mesmes col rectoráu de Gómez Millas nuevos desafíos plantegaos pola creación d'instituciones como'l Institutu de Ciencies Polítiques y Alministratives (1954), los centros d'investigaciones Criminológicas (1957) y Documentales (1958), según el Centru d'Estudios de Derechu Americanu Comparáu (1962).[32] La facultá tuvo presente tamién en seminarios internacionales, como nel VIII Congresu de l'Asociación Internacional de Derechu Penal, celebráu en Lisboa en 1961, que cuntó cola participación de los profesores Arturo Alessandri Rodríguez y Eduardo Novoa Monreal, amás d'Antonio Bascuñán Valdés, quien por esi entós yera ayudante.[33]

 
Escuela de Santiago.

En 1963 terminó'l fecundu rectoráu de Juan Gómez Millas y dende 1967 empezar a xestar la Reforma universitaria en tol país. La Facultá de Ciencies Xurídiques nun quedó fuera d'esti procesu, y en 1968 realizóse un plebiscitu p'aprobar la continuidá como decanu del profesor Eugenio Velasco Letelier (qu'asumiera en 1965), nel que participaron docentes, los sos collaboradores y los alumnos con derechu a votu, que'l so resultancia foi favorable a este.[34]

El 20 d'ochobre de 1971, l'edificiu de facultá foi tomáu en respuesta a una decisión del Conseyu Cimeru Normativu de la Universidá que plantegó la fusión de la Escuela de Derechu con otres facultaes sol nome de Facultá de Ciencies Xurídiques, Económiques y Sociales.[35] La movilización foi sofitada por profesores contrarios al gobiernu de la Unidá Popular del socialista Salvador Allende.[36]

Nesti momentu apaez una aberración: suprimir la Facultá de Derechu, que como tal esiste en cuasi tolos países del mundu, sían socialistes o capitalistes. En concencia hai en Moscú, Beixín y L'Habana. En toa universidá de cierta categoría hai una Facultá d'esi calter.
Secretariu d'Estudios de la Carrera d'Abogáu, 1971.[35]

Tomar adquirió un calter violentu por cuenta de la intervención del grupu paramilitar nacionalista Patria y Llibertá,[36] ya incidentes como l'asocedíu'l 26 de payares, cuando unos estudiantes atacaron l'automóvil que treslladaba al ministru del Interior de la dómina, José Tohá.[37] A fines de 1971, Velasco xubiló, y al añu siguiente asumió nel so reemplazu Máximo Pacheco, militante democratacristiano y excolaborador del gobiernu d'Eduardo Frei Montalva.

Crisis mientres la dictadura militar (1973-1990)

editar

El golpe d'Estáu del 11 de setiembre de 1973 contra'l gobiernu socialista de Salvador Allende, marcó l'empiezu del dictadura militar empobináu por una Xunta, que taba encabezada pol xeneral Augusto Pinochet. Tol aparatu alministrativu de la Universidá foi interveníu, lo qu'incluyó la persecución a alumnos, siendo emblemáticos los casos de Patricio Munita, executáu n'avientu de 1973,[38] y los sumíos Ismael Chávez[39] y Cecilia Castro.[40] A fines de 1973 realizóse un sumariu, dirixíu por Miguel Otero Lathrop, a diversos profesores y alumnos poles sos idees polítiques, incluyendo al presidente del Centru d'Estudiantes de Derechu de la dómina, Álvaro Varela, quien foi espulsáu de la Universidá pola so militancia nel MAPU.[41]

 
Hugo Rosende Subiabre, decanu designáu (1976-1983)

En 1974 asumió'l decanatu Antonio Bascuñán Valdés, quien intentó impulsar reformes como la estructura departamental, currículum flexible, sistema semestral d'estudios, sistema de creitos, ente otres,[42] que non lelgaron a materializase por cuenta de la llegada d'una nueva alministración dos años más tarde, encabezada por Hugo Rosende Subiabre. Este enllantó la represión y encargóse de despidir a dellos profesores, ente ellos Francisco Cumplíu y Máximo Pacheco, yá que la so política plantegaba que tanto los simpatizantes de l'antigua Unidá Popular como los democratacristianos teníen de salir de la Facultá.[43] Rosende yera partidariu de provocar la contrarreforma consistente na eliminación del estudiu de les Ciencies Sociales, polo que la malla curricular foi dirixida escontra un positivismu xurídicu ríxidu como l'enllantáu en 1934,[42][43] cambeos que se reflexaron nel nuevu nome de Facultá de Derechu,[44] que caltién hasta güei.

A pesar d'ello, la Facultá siguió siendo un espaciu d'alderique dientro de los ríxidos marcos establecíos por aciu charres sobre derechu públicu y internacional públicu y al traviés de la participación en seminarios, como nel d'Anteproyectu de Reforma Constitucional.[45] En 1981 el DFL Nᵘ 1 creó les universidaes rexonales a partir de les sedes de la Universidá de Chile y de la Universidá Téunica del Estáu Téunica del Estáu, polo que la Escuela de Derechu de Valparaíso se desligó de la Facultá de Santiago y pasó a formar parte de la naciente Universidá de Valparaíso. El decanatu de Rosende terminó en 1983 —cuando foi asocedíu por Avelino Lleón Hurtado— y al añu siguiente foi nomáu ministru de Xusticia de Pinochet.[43] Darréu asocediéronse al mandu de la Facultá los profesores Rafael Eyzaguirre Echeverría (1984) y Mario Mosquera (1986).

 
Memorial a estudiantes y egresados víctimes de la dictadura militar

En 1987 españó'l descontentu de los estudiantes col rector designáu de la Universidá, José Luis Federici, que se manifestó nun paru xeneral al cual xuntaron los estudiantes de la facultá. Federici respondió en duros términos a la negativa de los alumnos de volver a clases, destituyendo a entamos d'ochobre d'esi añu al decanu Mosquera y nomando como subrogante a Jorge Hübner, quien yera un reconocíu pinochetista. Los estudiantes refugaron a Hübner desallugando y rayando la so oficina.[46] El 29 d'ochobre Pinochet destituyó a Federici, y designó a Juan de Dios Vial Larraín como rector.[47] Darréu, asumió como decanu Juan Colombo Campbell.

Décades de movilizaciones estudiantiles (1990-presente)

editar

En 1990 asumió como decanu per segunda vegada Mario Mosquera, quien foi reelixíu cuatro años más tarde; sicasí nun algamar a completar el so segundu periodu pos arrenunció'l 1 d'abril de 1997,[48] dexando como decanu subrogante al civilista Francisco Merín Schehing. Propúnxose entós, como nuevu decanu, al profesor Pablo Rodríguez Grez, que fuera líder del movimientu nacionalista Patria y Llibertá (combatió contra la Unidá Popular) y collaborando col del del xeneral Augusto Pinochet.[36] Sicasí, un grupu d'alumnos de centroizquierda oponer a ello'l 22 d'abril de 1997, organizádose nun movimientu empobináu pol presidente del Centru d'Estudiantes, el socialista Claudio Márquez que condució a tomar de la facultá, que duró una selmana entera; a dos díes de producise, Rodríguez arrenunció tantu a la so candidatura a decanu como a la Universidá.[49] Xunto cola salida de Rodríguez, los estudiantes esixeron una reforma integral de los planes y programes d'estudios, que databen de 1934 y que la so cambéu foi atayada pola contrarreforma impuesta por Hugo Rosende Subiabre. Xunto con Rodríguez dexaron la Universidá de Chile dellos otros profesores de l'ala más conservadora, como Rubén Oyarzún, Rubén Celis, Eduardo Sotu Kloss, Ramiro Mendoza Zúñiga, Ángela Cattan, Beltrán Sáez, Gustavo Cueves Farren, César Parada, quien, na so mayoría, emigraron a universidaes privaes.[36]

Tres un tiempu d'inestabilidá na conducción de la facultá, en 1998 asumió nuevamente'l decanatu Antonio Bascuñán Valdés, en que'l so periodu empecipiar el procesu que llevaría a la reforma de los planes y programes, encargada a la llamada Comisión Maturana, por ser dirixida pol procesalista Cristián Maturana. Dicha comisión presentó un informe onde se propunxo la semestralización de la carrera, la escrituración de los exámenes finales y la flexibilización de la malla curricular, incluyendo la polémica eliminación de la obligatoriedá del cursu de derechu romanu, cambeos que fueron introducíos en 2002. Esi mesmu añu hubo una toma de la Escuela afalada pola crisis que vivía l'área de Bienestar Estudiantil a nivel de los Servicios Centrales de la Universidá, qu'implicó un altu costu ente'l profesoráu pal decanu Bascuñán, lo que foi un factor por que perdiera, per estrechu marxe, la reelección frente a Roberto Nahum.[50]

 
Ceremonia d'inauguración del Edificiu de los Presidentes en 2007.

El 2007 inauguróse un nuevu edificiu na ala norte de la facultá, llamáu Edificiu de los Presidentes (bautizáu como Torre Nahum), qu'alluga sales pa pregrado y posgráu, un casino y estacionamientos.[51] El 29 d'abril de 2009 xeneróse un nuevu conflictu estudiantil encabezáu pel Centru d'Estudiantes (CED), nesi entós presidíu por Gabriel Boric, metanes acusaciones de plaxu al decanu Nahum[52] y demandes de reforma qu'incluyíen la regularización del claustru académicu, la implementación de los nuevos estatutos de la Universidá de Chile de manera de fomentar la democracia interna y la ellaboración participativa d'un Plan de Desarrollu Institucional (PDI) pa la facultá.[53] Esi día, tres la realización d'un referéndum estudiantil que sofitó'l petitoriu del CED, un grupu d'estudiantes tomó la facultá,[54] aición que duró seis selmanes hasta l'arrenunciu de Nahum el 17 de xunu.[55] El 9 de xunu nomar al penalista Luis Ortiz Quiroga como nuevu vicedecano, asumiendo más tarde como decanu subrogante.[56]

Al añu siguiente, Nahum volvió a repostularse como decanu, venciendo a la xurista Cecilia Medina na eleición del 10 de xunu con un 58 % de les preferencies.[57] En 2012 la Facultá inauguró nueves dependencies destinaes a la Escuela de Posgráu y Clíniques Xurídiques, allugaes n'avenida Santa María 076.[58]

 
Edificiu de les Clíniques Xurídiques y posgráu.

A mediaos del 2014, Nahum intentó postulase per tercer vegada consecutiva, pero profesor y alumnos denunciaron esa maniobra ante la Xunta Eleutoral Central de la Universidá de Chile, qu'impugnó dicha candidatura per cinco votos contra unu en primer instancia y por cuatro contra dos nel recursu de revisión. Nahum alegó una interrupción del so periodu cuando se produció tomar del 2009, pero los sos argumentos fueron refugaos yá que l'incisu quintu del artículu 36 del Estatutu Orgánicu de la Universidá de Chile prohibe a tou profesor titular repostularse por más de dos periodos consecutivos ensin importar si hubo interrupción o non. Depués de los sos dos reveses, Nahum intentó interponer recursos similares nel Tribunal Eleutoral Rexonal Metropolitanu (TER)y el Constitucional ensin ésitu (magar el TER acoyó'l recursu, el Constitucional dio-y la razón a la Universidá), lo que torgó definitavmente la so participación nes eleiciones y pavimentó el camín al trunfu del profesor Davor Harasic al añu siguiente d'asocedíos los fechos.

A fines de 2014 inauguróse un memorial a estudiantes y egresados de la Facultá víctimes del réxime de Pinochet. Allugáu nel patiu, consta de dos figures y una placa que contién la llista alfabética de 21 persones: Carlos Berger Guralnik, Julio César Cabezas Gacitúa, Rubén Guillermo Cabeza Pérez, Arnoldo Camu Veloso, Cecilia Grabriela Castro Salvadores, Ismael Darío Chávez Llobos, Roberto Guzmán Santa Cruz, Orlando Letelier de la Cortil, Germán Rodolfo Moreno Fuenzalida, Patricio Munita Castillo, Guillermo Pinto Viel, Sócrates Ponce Pacheco, Reinaldo Salvador Poseck Pedreros, Arsenio Poupin Oissel, Littre Abraham Quiroga Carvajal, Carlos Helen Salazar Contreras, Héctor Mario Silva Iriarte, Juan Ramón Soto Cerda, José Tohá González, Fernando Valenzuela Rivero y Guillermo Vallines Ferdinand.[59][60]

En 2015 producióse otra toma motivada pola espulsión de 31 alumnos, asuntu que se solucionó darréu, non asina la tema del reintegro de quien yeren auxiliares d'aséu. Al añu siguiente, el 27 d'abril, españó un otru conflictu provocáu nuevamente por espulsiones arbitraries y l'asamblea estudiantil aprobó por un 55,5 % de los votos válidamente emitíos tomar del inmueble, que foi revalidada con un 60,38 % el día 28, con un 62,25 % el 3 de mayu y con un 56,38 % el 6 del mesmu mes.

L'edificiu principal de la facultá foi declaráu monumentu nacional en marzu de 2014.[61]

Alministración

editar

Según los estatutos de la Universidá de Chile, la máxima autoridá dientro de la Facultá ye'l decanu —tien de ser un profesor titular y duro nel so cargu cuatro años, pudiendo ser reelixíu por un segundu periodu consecutivu—, que tien como funciones "la direición d'esta, dientro de les polítiques universitaries qu'al efeuto determinen los órganos cimeros yá señalaos".[62]

Esiste tamién un Conseyu de Facultá, al cual "corresponderá-y definir les polítiques de desenvolvimientu académicu ya institucional nel contestu de los lineamientos y estratexes emanados del Senáu Universitariu".[62] Ta conformáu pol decanu, quien lo preside, amás de los direutores de los departamentos, escueles, institutos y centros, según por otros académicos designaos.

Llista de decanos

editar

Nun esiste una llista oficial de los decanos que dirixeron esta Facultá. Poro, el siguiente llistáu, construyíu con base nos Añales de la Facultá y a otros datos disponibles,[9] puede tener imperfecciones o omisiones, sobremanera con al respeutive de decanos interinos o subrogantes.

 
Mariano Egaña, primer decanu, 1843-1846
(s): Subrogante.

Plan d'estudios

editar

Pregráu

editar
Ficheru:Observaciones a la lei eleutoral vijente.JPG
Memoria de títulu d'Arturo Prat, egresado de la Facultá.

La Facultá ufierta un plan de currículu flexible, nel que los alumnos pueden postular a les asignatures y profesores correspondientes, siempres y cuando se cumpla coles condiciones establecíes pola programación académica. Los distintos cursos clasificar n'obligatorios, optativos, electivos y llibres.[63] Los dos primeros otorguen 6 creitos, ente que los dos últimos 4. Pa tener la calidá de egresado tien de cumplise un máximu total de 358 creitos, que s'estremen en 220 pa los 38 cursos obligatorios, 24 pa 4 cursos optativos, 66 creitos pa los cursos electivos, 16 creitos pa los 4 cursos llibres, 16 creitos pola aprobación de 2 talleres de memoria, y 16 por 2 cursos de clíniques xurídiques.[64] Pa ello esiste un plazu máximu d'ocho años.[65]

Pa llograr el grau de Llicenciatura en Derechu Llicenciáu en Ciencies Xurídiques y Sociales tien de completase una memoria de títulu y rindir un exame de llicenciatura, oral y de calter solemne.[65] Ello dexa cumplir con una de les condiciones establecíes nel artículu 535 del Códigu Orgánicu de Tribunales pa llograr el títulu d'abogáu. Según axustar el mesmu Códigu, nel so artículu 521, esti títulu ye dau n'audiencia pública pola Corte Suprema de Xusticia de Chile, una vegada aprobada la práctica profesional de seis meses na Corporación d'Asistencia Xudicial.[66]

Les diverses asignatures obligatories que tienen de cumplise nel siguiente llistáu:[67]

Departamentu Asignatures obligatories Departamentu Asignatures obligatories
Ciencies del Derechu Historia del Derechu (I y II)
Introducción a dereches (I y II)
Filosofía moral
Oficiu xurídicu
Derechu Económicu Microeconomía
Macroeconomía
Derechu Económicu
Derechu Tributariu
Ciencies Penales Derechu Penal (I, II y III) Derechu Procesal Derechu Procesal (I, II, III, IV, V)
Derechu Priváu Derechu Civil (I, II, III, IV, V, VI y VII) Derechu Comercial Derechu Comercial (I, II y III)
Derechu Públicu Derechu Constitucional (I, II y III)
Derechu Alministrativu
Responsabilidá del Estáu
Derechu Internacional Derechu Internacional Públicu
Derechu Internacional Priváu
Derechu del Trabayu y Seguridá Social Derechu del trabayu (I y II)
Derechu de la seguridá social
Enseñanza Clínica del Derechu Clíniques xurídiques I
Optativu de Clíniques

Anguaño, atopar en discutiniu un nuevu plan d'estudios que, ente otres reformes, restauraría la obligatoriedá de cursar derechu romanu, amenorgaría a dos los cursos de derechu penal y tornaría a la obligatoriedá de que los exámenes finales sían orales y non escritos.[ensin referencies]

posgráu

editar

La Facultá ufierta diversos programes de posgráu, ente ellos destaca'l so programa de Doctoráu en Derechu, compuestu por dos ciclos, unu habilitante y unu doctoral, qu'inclúi cursos, seminarios, tutoríes, un exame de calificación, una tesis y un exame de grau.[68]

Tamién la Facultá ufierta diversos magísteres, diplomaos y cursos de formación, tantu en Santiago como n'otres ciudaes de Chile.[69]

=== Programes d'intercambiu Llista de columnes|2|

}}

Biblioteca

editar
 
Biblioteca Central de la Facultá de Derechu de la Universidá de Chile.

La Biblioteca Central de la Facultá de Derechu funciona nel so espaciu físicu actual dende 1938, añu en que la Escuela treslladar dende la Casa Central de la Universidá al edificiu de la cai Pío Nonu. Les instalaciones fueron remocicaes en 1995, colo que la biblioteca principal quedó conformada por trés niveles, onde hai capacidá pa cerca de 300 alumnos, con llugares d'estudiu, accesu a ordenadores y sistemes especiales p'alumnos non videntes.[75]

P'aportar a la biblioteca precisa la tarxeta TUI (Tarxeta Universitaria Intelixente). La disponibilidad de los llibros ta condicionada pol tipu de coleición al que s'apuerta. Les coleiciones esistentes son:[76]

  • Coleición xeneral: bibliografía básica.
  • Coleición de reserva: documentos d'alta demanda con préstamu controláu.
  • Coleición de referencia: documentos de consulta rápida, como diccionarios o enciclopedies, videos y diapositives.
  • Coleición de tesis: documentos orixinales presentaos p'aportar al títulu de llicenciáu.
  • Publicaciones periódiques: inclúi revistes, anuarios, etc.
  • Coleición histórica: documentos antiguos d'altu valor históricu de consulta acutada.

La Biblioteca Marcial Martínez,[77] allugada nel soterrañu del edificiu Santa María, ye la de posgráu; tien documentos d'altu valor que correspuenden a les biblioteques personales de Marcial Martínez Cuadros, Alamiro de Ávila, Benjamín Cid y Máximo Pacheco, amás de la coleición de tesis.

Espardimientu ya investigación

editar

La Universidá de Chile tien como unu de les sos exes centrales l'impulsu de la investigación dientro de les diverses cañes del saber, lo que la asitió como la institución con mayor producción intelectual del país.[78] La Facultá de Derechu impulsó instancies d'investigación y d'espardimientu de la ciencia xurídica al traviés de producciones permanentes.

En 2004 se instituyó la Unidá Coordinadora Xeneral d'Investigación de la Facultá, que busca crear instancies d'información y xestión de proyeutos, coles mesmes que capacitar al recursu humanu de la Facultá.[79] Sicasí, nos últimos años, los estudiantes denunciaron que les instancies d'investigación son escases, unu de los motivos pol cual realizóse tomar de 2009.[80]

Centros d'investigación

editar

Esisten cinco centro especializaos en diverses árees del Derechu:

 
Constitución de 1980, edición de la Editorial Xurídica.

Editorial Xurídica de Chile

editar

La Editorial Xurídica de Chile, tamién denominada Editorial Andrés Bello,[79] ye una corporación xurídica de derechu públicu, fundada en 1945 gracies a un alcuerdu ente la Facultá y la Biblioteca del Congresu Nacional de Chile (BCN).

El decanu de la Facultá ocupa'l cargu de presidente de la Editorial, ente que'l restu del Conseyu Direutivu ye ocupáu pol contralor xeneral de la República, un representante de la Corte Suprema, un representante del Conseyu de Rectores de les Universidaes Chilenes, el presidente del Colexu d'Abogaos de Chile, el direutor de la Biblioteca del Congresu Nacional y dos representantes del presidente de la República, unu designáu pol Ministeriu de Xusticia y otru designáu pol Ministeriu d'Educación.[86]

Esta editorial tien la exclusividad na producción de los códigos oficiales de la República de Chile,[87] amás de publicar obres de doctrina y xurisprudencia, como por casu la Revista de Derechu y Xurisprudencia y Gaceta de los Tribunales, esistente dende 1903 por iniciativa d'Eliodoro Yáñez y de Luis Claro Solar.[88] La Editorial tien una sucursal al interior de la Facultá de Derechu de la Universidá de Chile, allugada dientro del "Edificiu Los Presidentes".

Publicaciones

editar

Dientro de la Facultá xéstense una serie de publicaciones empobinaes a diversos ámbitos del Derechu, como por casu:[89]

Centru d'estudiantes

editar
 
Estudiantes nel patiu de la Facultá en 2000.

Los alumnos tán representaos pol Centro d'Estudiantes de Derechu (CED), adscritu a la Federación d'Estudiantes de la Universidá de Chile (FECh). Entamar con base nuna Mesa direutiva y un Conseyu de representantes, dambos escoyíos por sufraxu universal estudiantil pol periodu d'un añu. Pa la Mesa son cinco cargo: presidente, quien representa a la masa estudiantil ante les autoridaes universitaries, vicepresidente, secretariu xeneral y económicu, secretariu d'aición social y bienestar y secretariu de comunicaciones.

 
Constanza Martínez, presidenta del CED 2010-2011, xunto a Francisco Figueroa, vicepresidente de la FECh nel mesmu periodu.

El Conseyu de representantes axúntase dacuando. Los sos miembros son escoyíos por sufraxu universal de forma mista, dalgunos per cada xeneración y otros de forma tresversal. Ye una instancia esencialmente deliberativa, onde se define la posición del Centru d'Estudiantes frente a les problemátiques universitaries y munches vegaes frente a la política nacional.

Esisten les Asamblees de cursu o xeneración, compuestos por tolos miembros de la xeneración, quien escueyen a los sos representantes una vegada al añu y axúntense pa entamar los eventos de cada añu y pa deliberar sobre los problemes del cursu, la situación universitaria o eventualmente la problemática nacional.

La máxima instancia de decisión ye l'Asamblea xeneral d'estudiantes, compuesta por tolos alumnos matriculaos na Facultá. Axúntase solo en forma estraordinaria y funciona por aciu quórum de votación.

Presidentes

editar

El CED mientres la so historia foi encabezáu por connotadas figures de la política nacional, ente ellos, Ricardo Lagos, José Miguel Insulza, Alberto Espina, Andrés Allamand[95] y Jorge Arrate (1962).[96] Pero la so cronoloxía foi cuasi un misteriu, yá que nun se llogró realizar una qu'incluya tola so historia. De siguío una llista de los presidentes del Centru d'Estudiantes de Derechu dende 1983, añu en que se restableció la organización estudiantil de la Universidá mientres el , por aciu la autodisolución de la oficialista Fecech, la refundación de la FECh y de los centros d'alumnos de cada facultá:[97][98]

Periodu Nome Movimientu
1983-1984 Yerko Ljubetic DCU
1984-1985 Carlos Saffirio DCU
1985-1986 Ángel Domper DCU
1986-1987 Luis Lizama DCU
1987-1988 Pablo Jaeger DCU
1988-1989 Alejandro Sotu
1989-1990 Guillermo de la Jara DCU
1990-1991 Sergio Espejo DCU
1991-1992 Eduardo Atala JS
1992-1993 Patricia Roa JS
1993-1994 Jorge Zúñiga
1994-1995 Jimmy Rojas
1995-1996 Gabriel Reyes DCU
1996-1997 Claudio Márquez JS
1997-1998 Pablo Bussenius JS
1998-1999
1999-2000 Jorge Gómez Oyarzo DCU
2000-2001 Rachid Majluf JS
Periodu Nome Movimientu
2001-2002 Rodolfo Cornejo JJCC
2002-2003 José Palma Ind.
2003-2004 Alex Shnacke JPPD
2004-2005 Matías Meza-Lopehandía Autónomos
2005-2006 Servando Omerovich JS
2006-2007 Ramón Sepúlveda O Social
2007-2008 José Luis Corvalán DCU
2008-2009 Gabriel Boric IA
2009-2010 Amanda Gaete IS
2010-2011 Constanza Martínez Arrebol
2011-2012 Esteban Miranda IA
2012-2013 Gabriel Ossandón IS
2013-2014 Álvaro Valenzuela «Reculemos»
2014-2015 Leonardo Jofré Actuar Coleutivu
2015-2016 Ximena Peralta IA
2016-2017 Pedro Saavedra Sigue derechu
2017-2018 Juan Cristóbal Cantuarias JS
2018-2019 Paula Astudillo N. JS

Centru de egresados

editar

L'añu 2010 creóse, sol bistechu de la Fundación Facultá de Derechu, el Centru de Egresados de la Facultá de Derechu de la Universidá de Chile (CEDU) que'l so oxetu ye axuntar a tolos exalumnos de la facultá.[99]

Vida universitaria

editar
 
«Guerra na Ponte Pío Nonu» del añu 2000, última oportunidá en que s'enfrentaron alumnos novatos ("guedeyes") de Derechu y Inxeniería de la Universidá de Chile.

La Facultá tien una intensa actividá mientres tol añu, amás de les actividaes oficiales de la facultá como seminarios y foros, esisten una serie d'instancies promovíes pel Centru d'Estudiantes (CED) y polos estudiantes polo xeneral. L'activismu político ye una d'estes formes de participación del alumnáu, que se reflexa nes eleiciones xenerales que se realicen tantu de forma interna de la Facultá, como pa escoyer a la direutiva de la Federación d'Estudiantes (FECh). En caúna d'estes oportunidaes diversos movimientos políticos realicen campaña dientro de la Facultá, dientro de los que s'inclúin tantu divisiones xuveniles de los partíos políticos establecíos como movimientos independientes.

Dientro del añu esisten instancies d'esparcimientu y celebraciones que yá se tornaron tradicionales dientro de la Facultá. La primera d'elles ye la selmana de bienvenida a los nuevos alumnos qu'ingresen a la carrera, conocíos como «guedeyes». Dientro d'esta selmana mechona», que polo xeneral ye la primera quincena de marzu, los nuevos alumnos tienen de pasar por un ritu de camín llamáu'l «mechoneo», que preparen los estudiantes de segundu añu.[100] Tamién esisten dos paseos, unu entamáu pol CED y otru de la FECh, que solíen realizase nel balneariu de Cartaxena y qu'anguaño se faen na sablera d'El Tabo, Rexón de Valparaíso.[101] Otra de les tradiciones que se realizaben mientres la selmana mechona» yera un enfrentamientu de los alumnos novatos de la Facultá de Derechu colos de la Facultá de Ciencies Físiques y Matemátiques de la Universidá de Chile na Ponte Pío Nonu, pero que foi atayada'l 2000 polos incidentes qu'esi añu provocáronse, incluyendo alumnos mancaos y daños al Edificiu Central de la Escuela de Derechu, avaluados en 3,5 millones de pesos.[102][103]

Otres fiestes clásiques son la selmana de celebración de los alumnos de tercer añu, conocida como «el embelicu» —en referencia a tar na metá de la carrera—. A eso debe sumar les fiestes tradicionales qu'entama'l Centru d'Estudiantes como la fonda realizada nos díes previos a les Fiestes Patries, y la «Fiesta de la Primavera», tradición de los años 1960 retomada nel 2004.[104]

Los estudiantes tamién construyeron una wiki dedicada puramente a la Facultá, onde s'apurríen datos académicos y misceláneos de profesores y autoridaes y compartíen documentos de sofitu pal estudiu, llamada Wikiderecho. Sicasí, tres tomar de la Facultá asocedida en 2009, esta foi cerrada por decisión de los sos alministradores, y paralelu a ello surdió otra wiki, Wikibello, que reprodució gran parte de los conteníos de l'anterior páxina.

Premios

editar

Na Facultá de Derechu otorgar diverses distinciones a les sos alumnes y alumnos más destacaos, ente los que cabo mentar:

  • Premiu Pedro Nicolás Montenegro, al meyor alumnu egresado de cada promoción añal.
  • Premiu Editorial Legis Chile, pa los meyores alumnos de los ciclos de Derechu Tributariu, Llaboral y Comercial.
  • Premiu Manuel Egidio Ballesteros, a la meyor publicación de calter xurídicu.
  • Premiu Editorial Xurídica de Chile, a los meyores alumnos de cada cursu.
  • Premiu Philippi, Yrarrázaval, Pulido & Brunner, apurríu por dichu estudio xurídicu a los meyores alumnos del ciclu de Derechu Civil.

Egresados destacaos

editar

Académicos y xuristes

Héroes militares

Xueces

Abogaos

  • Arturo Alessandri Besa
  • Carlos Torretti
  • Hernán Montealegre
  • Fernando Barros
  • Gerardo Varela
  • Clara Szczaranski
  • Ana Hübner
  • Julia Urquieta
  • Pamela Pereira
  • Nicole Nehme
  • Domingo Valdés
  • Andrés Jana
  • Ricardo Reveco
  • Mauricio Tapia *

Fabiola Lathrop

  • Nancy Yáñez
  • Juan Puga
  • Nelson Contador
  • José Gómez Balmaceda
  • Héctor Humeres
  • Luis Lizama
  • María Gajardo
  • Luis Ortiz Quiroga
  • Rodrigo Aldoney
  • Hugo Llanos
  • Claudio Troncoso
  • Ximena Fuentes
  • María Infante Caffi

Empresarios

* Egresados de la Escuela de Derechu de Valparaíso cuando esta yera alministrada pola Universidá de Chile.

Perceición pública

editar

La Facultá de Derechu de la Universidá de Chile siempres foi considerada como una de los meyores del país, tantu pola so tradición histórica como pol nivel de los sos egresados. A pesar de qu'en Chile nun hai estudios académicos oxetivos alrodiu de les facultaes de Derechu, esisten publicaciones qu'intenten faer rankings de tonu más suxetivu con base n'estadístiques o a perceición pública. La más conocida ye la publicación añal de la revista Qué Pasa, onde la Facultá añu a añu apostó'l primer llugar col so símil de la Pontificia Universidá Católica de Chile.

El diariu El Mercurio consultó en 2007 cúales yeren les meyores Universidaes pa estudiar Derechu, y un 86 % nomó a la Universidá de Chile, quedando en primer llugar de les preferencies.[106] El mesmu añu un estudiu publicáu pol sitiu web Laborum.com reveló que'l 54 % de les empreses preferíen abogaos egresados de la Universidá de Chile, ente que la universidá que lu siguía llogró'l 29 % de les preferencies.[107]

Galería d'imáxenes

editar

Referencies

editar

Bibliografía

editar
  1. «La Facultá de Ciencies Xurídiques y Sociales de la Universidá de Chile en 1937, 1938 y 1939». Añales de la Facultá de Derechu editorial= V (17-20). 1939. http://www.revistas.uchile.cl/index.php/ACJYS/article/view/4136/4029. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011. 
  2. 2,0 2,1 Universidá de Chile. «La obra de Juan Martínez». Consultáu'l 2 de xineru de 2010.
  3. Infante, Agustín (26 de mayu de 2007). «En Construcción: Ampliación Facultá de Derechu Universidá de Chile». Plataforma Urbana. Consultáu'l 2 de xineru de 2010.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes historia
  5. Mellafe et al. (1992), páxina 41.
  6. Mellafe et al. (1992), páxina 51.
  7. Mellafe et al. (1992), páxina 65.
  8. 8,0 8,1 Ruseco, Marcelo (2002). 160 años faciendo historia: Universidá de Chile, 1842-2002. Editorial Universitaria. http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0017508.pdf. 
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 Bascuñán, Aníbal (1946). La Facultá de Ciencies Xurídiques y Sociales. http://www.cybertesis.cl/tesis/uchile/1946/bascunan_a/html/index-frames.html. Consultáu'l 7 de marzu de 2009. 
  10. Discursu na inauguración de la Universidá de Chile (Wikiquote)
  11. Universidá de Chile. «Escudo distintivu de la Universidá de Chile». Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
  12. Universidá de Chile. «Visita virtual - Casa Central». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-04. Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
  13. 13,0 13,1 Serrano, Sol (1994). Universidad y nación: Chile nel sieglu XIX. Editorial Universitaria. http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0008005.pdf. 
  14. Icarito. «Valentín Letelier». Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  15. Mellafe et al. (1992), páxina 89.
  16. Mellafe et al. (1992), páxines 90-91.
  17. Mellafe et al. (1992), páxina 147.
  18. Mellafe et al. (1992), páxina 148.
  19. «Dalgunes, otros autor=Corporación Humanes» páxs. 87-95. Consultáu'l 6 de xunu de 2011. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  20. Bravo, Bernardino (1998). «Estudio de Derechu y Cultura d'abogaos en Chile 1758-1998». Revista chilena de derechu 25 (3). 0716-0747. http://dialnet.unirioja.es/servlet/oaiart?codigo=2649980. 
  21. EducarChile. «Caffarena Morice, Elena (1903 - 2003)». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-09-16. Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
  22. «La Federación d'Estudiantes. Pebidal de Líderes de la Nación». Añales de la Universidá de Chile (17). 2005. Archivado del original el 2009-02-23. https://web.archive.org/web/20090223224414/http://www2.xn--aales-ota.uchile.cl/CDA/an_sub_simple/0%2C1280%2CSCID%253D19170%2526ISID%253D665%2526GRF%253D19041%2526ACT%253D1%2526PRT%253D19163%2C00.html. Consultáu'l 10 de xineru de 2010. 
  23. Mellafe et al. (1992), páxina 167.
  24. Universidá de Chile. «La Facultá de Derechu». Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
  25. Mellafe et al. (1992), páxina 168.
  26. Centro d'Estudiantes de Derechu (2009). Axenda del estudiante. 
  27. Editorial Xurídica. «¿Quién somos?». Archiváu dende l'orixinal, el 18 de xineru de 2010. Consultáu'l 10 de xineru de 2010.
  28. Mellafe et al. (1992), páxina 170.
  29. Mellafe et al. (1992), páxina 221.
  30. O. de Valparaíso. «Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 15 d'agostu de 2011. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  31. Mellafe et al. (1992), páxina 232.
  32. Mellafe et al. (1992), páxina 233.
  33. «Añu 1961». Añales de la Facultá de Derechu editorial= III (3). 1961. Archivado del original el 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304124000/http://www.analesderecho.uchile.cl/index.php/ACJYS/article/viewArticle/10273/10329. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011. 
  34. «Plebiscitu en Facultá de Ciencies Xurídiques y Sociales». Añales de la Facultá de Derechu editorial= VIII (8). 1968. Archivado del original el 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304191427/http://www.analesderecho.uchile.cl/index.php/ACJYS/article/viewArticle/10362/10418. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011. 
  35. 35,0 35,1 «Ocupación Local Escuela de Derechu». Añales de la Facultá de Derechu editorial= XIII (13). 1971. Archivado del original el 2013-10-20. https://web.archive.org/web/20131020204107/http://www.analesderecho.uchile.cl/index.php/ACJYS/article/viewArticle/4294/4184. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011. 
  36. 36,0 36,1 36,2 36,3 Jocelyn-Holt, Alfredo (2009). «revista-que-pasa-por.html Escuela de derechu... y de política». Qué Pasa. http://derechoenreconstruccion.blogspot.com/2009/05/articulo-de-la revista-que-pasa-por.html. Consultáu'l 15 de febreru de 2010. 
  37. Salvador Allende.cl. «1971. L'aceleración de los cambeos». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  38. Memoria viva. «Patricio Munita Castillo». Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'ochobre de 2011. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  39. Memoria viva. «Ismael Darío Chávez Llobos». Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  40. Memoria viva. «Cecilia Gabriela Castro Salvadores». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  41. Varela, Álvaro (9 de xunu de 2010). «dictadura-y-tambien-a-miguel-oteru/ Yo sí sentí la dictadura (y tamién a Miguel Otero)». ciper.cl. Consultáu'l 21 d'ochobre de 2011.
  42. 42,0 42,1 Álvarez, Gabriel (2005). «La investigación xurídica». Curso d'investigación xurídica (Lexis Nexis):  p. 241. 
  43. 43,0 43,1 43,2 Matus, Alejandra (1999). «La era Rosende». El llibru negru de la xusticia en Chile. http://www.derechos.org/nizkor/chile/llibros/lnegro/cap2.html. Consultáu'l 15 de febreru de 2010. 
  44. Añales Facultá de Derechu. «Presentación de los Añales de la Facultá de Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 17 de mayu de 2009. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  45. Editorial Universitaria. «Les facultaes sol Gobiernu Militar». 160 años faciendo historia: Universidá de Chile, 1842-2002:  p. 88. http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0017508.pdf. Consultáu'l 15 de febreru de 2010. 
  46. «paru/ El Paru». lachilebajofederici.info. Consultáu'l 3 de xunu de 2011. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'paru/ historial y la paru/ última versión).
  47. «La Cayida». lachilebajofederici.info. Consultáu'l 3 de xunu de 2011. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
  48. Mosquera.cl (29 de marzu de 2010). «Finó Mario Mosquera, ex-presidente de la O y la ANFP». Radio Cooperativa. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  49. Wikiderecho. «Toma de 1997». Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'agostu de 2008. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  50. Pérez, Ximena (7 de mayu de 2009). «Decanu de Derechu y el so antecesor enfréntense al traviés de cartes». El Mercurio. Consultáu'l 26 de febreru de 2010.
  51. Morales, Karina (5 de payares de 2007). «Bachelet, Lagos y Aylwin fueron pifiados en facultá de la Universidá de Chile». emol.com. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  52. «Rector de la O. de Chile mandata a comisión pa investigar acusaciones contra Nahum». EMOL (27 de mayu de 2009). Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  53. CED (25 d'abril de 2009). «Petitoriu de los estudiantes de Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'abril de 2009. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  54. Peña, Juan P. (30 d'abril de 2009). «Alumnos tómense Facultá de Derechu de la Universidá de Chile». La Tercera. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de mayu de 2015. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  55. «Nahum sella la so salida de la Facultá de Derechu de la O. de Chile». La Tercera (17 de xunu de 2009). Archiváu dende l'orixinal, el 1 de mayu de 2015. Consultáu'l 18 de xunu de 2009.
  56. Fernández, Oriana (9 de xunu de 2009). «Rector de la O. de Chile noma a nuevu vicedecano de la Facultá de Derechu». La Tercera. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05. Consultáu'l 9 de xunu de 2009.
  57. «Roberto Nahum ye escoyíu nuevu Decanu de Derechu de la O. de Chile». La Tercera (10 de xunu de 2010). Archiváu dende l'orixinal, el 1 de mayu de 2015. Consultáu'l 10 de xunu de 2010.
  58. «Facultá de Derechu inauguró nuevu edificiu pa Posgráu y Clínica Xurídica». uchile.cl (21 d'agostu de 2012). Consultáu'l 15 de xunu de 2013.
  59. facultá «Inauguren nuevu memorial na Facultá», Facultá de Derechu, Universidá de Chile, 19.11.2014; accesu 04.05.2017
  60. escuela-de-derechu-de-la universidá-de-chile/ «Inauguráu memorial na Escuela de Derechu de la Universidá de Chile», Villa Grimaldi, Corporación Parque pola Paz, payares de 2014; accesu 04.05.2017
  61. «rector Escuela de Derechu de la O foi declarada "Monumentu Nacional", magar reparos del rector». La Segunda (28 d'abril de 2014). Consultáu'l 7 de mayu de 2014.
  62. 62,0 62,1 Universidá de Chile. «Estatutu de la Universidá de Chile». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  63. Derechu O. Chile. «Reglamentu: Títulu Primeru». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  64. Derechu O. Chile. «Reglamentu: Títulu Segundu». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  65. 65,0 65,1 Derechu O. Chile. «Reglamentu: Títulu Octavu». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  66. República de Chile. «Códigu Orgánicu de Tribunales». bcn.cl. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  67. Derechu O. Chile. «Derechu, Llicenciáu en Ciencies Xurídiques y Sociales». Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  68. Derechu O. Chile. «Organización». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  69. Derechu O. Chile. «Escuela de Posgráu». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  70. Derechu O. Chile. «Convenio con Instituciones estranxeres d'Oriente y África». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 27 de payares de 2011.
  71. Derechu O. Chile. «Convenio con Instituciones estranxeres d'Europa». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 27 de payares de 2011.
  72. Derechu O. Chile. «Convenio con Instituciones estranxeres d'América Llatina». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 27 de payares de 2011.
  73. Derechu O. Chile. «Convenio con Instituciones estranxeres d'América del Norte». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 27 de payares de 2011.
  74. Derechu O. Chile. «Convenio con Instituciones estranxeres, Organismos Internacionales». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 27 de payares de 2011.
  75. Biblioteques O. Chile. «Descripción Biblioteca Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 26 d'agostu de 2009. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  76. Biblioteques O. Chile. «Coleiciones Biblioteca Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de febreru de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  77. Derechu O. Chile (4 d'agostu de 2004). «Reinauguran histórica biblioteca Marcial Martínez». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de marzu de 2016. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  78. Universidá de Chile. «Investigación en cifres». Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-01. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  79. 79,0 79,1 Nahum, Roberto (2006). «Gestión Institucional, Decanatu 2002-2006». Archiváu dende l'orixinal, el 30 de xunetu de 2009. Consultáu'l 2 de xineru de 2010.
  80. Michell, Beatriz (6 de mayu de 2009). «Toma de Facultá de Derechu amenacia con ser indefinida». La Nación. Archivado del original el 2009-05-09. https://web.archive.org/web/20090509075430/http://www.lanacion.cl/prontus_noticias_v2/site/artic/20090505/pags/20090505231025.html. Consultáu'l 15 de febreru de 2010. 
  81. CEJ. «Nós». Archiváu dende l'orixinal, el 10 de xunetu de 2009. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  82. CDA. «Qué faemos». Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'agostu de 2011. Consultáu'l 26 d'agostu de 2011.
  83. CDH. «Misión y Visión». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  84. CED. «Historia del Centru d'Estudios en Derechu Informáticu». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  85. REGCOM. «Quién somos». Archiváu dende l'orixinal, el 23 de xunetu de 2010. Consultáu'l 7 de setiembre de 2011.
  86. Editorial Xurídica. «Honorable Conseyu de la Editorial Xurídica». Archiváu dende l'orixinal, el 7 de marzu de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  87. Editorial Xurídica (23 de xineru de 2009). «Tribunal Constitucional respuende por exclusividad de la Edición de Códigos Oficiales per parte d'Editorial Xurídica de Chile». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-02-18. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  88. Editorial Xurídica. «Revista de Derechu y Xurisprudencia». Archiváu dende l'orixinal, el 9 de febreru de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  89. Derechu O. Chile. «Publicaciones de la Facultá de Derechu». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunetu de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  90. Derechu O. Chile (16 d'avientu de 2005). «Anal de la Facultá: Presenten segundu númberu de la quinta dómina de publicación académica empecipiada en 1935». Archiváu dende l'orixinal, el 25 de mayu de 2008. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  91. Memoria Chilena. «Revista chilena d'historia del Derechu». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  92. Bibioteca O. Valparaíso. «La Revista de Derechu Públicu». Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunetu de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  93. Ruiz-Tagle, Pablo. «Los Cinco Trampes del Relativismu Axolóxicu por Dr. Ernesto Garzón Valdés». Archiváu dende l'orixinal, el 23 de xunu de 2008. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  94. Derechu O. Chile. «"Propiedá y derechos suxetivos": Presenten segunda publicación del programa de Doctoráu». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2008. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  95. Universidá de Chile. «Centro d'Estudiantes de Derechu O. de Chile ye un reconocíu pebidal de figures polítiques». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  96. People Daily (14 d'avientu de 2009). «Eleiciones chilenes: Jorge Arrate, el candidatu d'izquierda». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  97. «Los Mozos traen bones noticies. El reformismu na Fecech». Añales de la Universidá de Chile (17). 2005. Archivado del original el 2007-06-25. https://web.archive.org/web/20070625014020/http://www2.xn--aales-ota.uchile.cl/CDA/an_sub_simple/0%2C1280%2CSCID%253D19159%2526ISID%253D665%2526GRF%253D19041%2526ACT%253D1%2526PRT%253D19153%2C00.html. Consultáu'l 15 de febreru de 2010. 
  98. «Los mozos inmortales». El Mercurio (30 d'avientu de 2006). Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  99. Derechu O. Chile (23 d'agostu de 2010). «Centro de Egresados desenvuelve actividaes pa captar socios». Consultáu'l 3 de xunu de 2010.
  100. «Les "pelolais" nun lu tarrecen al mechoneo». Publimetro (12 de marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 2010-03-13. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  101. «autorizo-paséu-de-guedeyes-de-la-o-de-chile/2012-03-14/214138.html Conceyu de Cartaxena nun autorizó paséu de "guedeyes" de la O. de Chile». Radio Cooperative (15 de marzu de 2012). Consultáu'l 4 de payares de 2015.
  102. «Daño en Derechu con Costo de $3,5 Millones». El Mercurio (23 d'abril de 2000). Consultáu'l 26 de febreru de 2010.
  103. Toma Ponte Pio Nonu añu 2000 (Nota TVN) en YouTube
  104. Derechu O. Chile (6 d'ochobre de 2004). «Entamen Primer Festival de la Primavera: Estudiantes busquen alicar tradición cultural de los '60». Archiváu dende l'orixinal, el 30 de xunetu de 2010. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  105. Derechu O. Chile. «Galería de Presidentes de Chile egresados de la Facultá». Archiváu dende l'orixinal, el 11 de setiembre de 2009. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  106. EMOL. «Ranking Universidaes: Facultaes de Derechu». Consultáu'l 15 de febreru de 2010.
  107. Derechu O. Chile. «54 % de les empreses prefieren abogaos O. de Chile y 29 % a la universidá que-y sigue fecha=10 de xineru de 2007». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de mayu de 2009. Consultáu'l 15 de febreru de 2010.


Ver tamién

editar

Enllaces esternos

editar