Fastias
Fastias[2] ye una parroquia conceyu de Tinéu. Tien una población de 79 hab. (2020)[3], y compónse de los pueblos de Fastias, El Fondal, Peñafulgueiros, Las Paniciegas, Trabazo y La Rubiera; el so principal nucleu ye'l Pueblu de Fastias con 71 habitantes que ta asitiáu na zona céntrica de la parroquia a un altor que va dende los 635 hasta los 689 metros, la parroquia afáyase cerca a la frontera col conceyu de Valdés. Los sos primeros datos son del sieglu XI, anque s'atopen nicios d'esplotaciones auríferes de la dómina romana, estes nun prueben la esistencia d'una población permanente.
 Fastias | |
|---|---|
.jpg) | |
| Alministración | |
| País |  España |
| Autonomía |  Principáu d'Asturies |
| Provincia | provincia d'Asturies |
| Conceyu |  Tinéu |
| Partíu xudicial | Tinéu |
| Tipu d'entidá | parroquia d'Asturies |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 43°24′17″N 6°26′47″W / 43.40482°N 6.44634°O |
  Fastias Fastias (Asturies) | |
| Altitú | 681 m[1] |
| Llenda con | Viḷḷatresmil, Caeras y Ayones |
| Demografía | |
| Población | 79 hab. (2020) |
| Porcentaxe |
0.89% de Tinéu 0.01% de provincia d'Asturies 0.01% de Principáu d'Asturies 0% de España |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+01:00 |
 | |
Toponimia y xentiliciu editar
El nome oficial de la parroquia y del pueblu ye Fastias tantu en castellán como n'asturianu, consideráu asina por Conceyu de Tinéu y pola cultura llocal. El so orixe ye desconocíu pero tuvo dellos cambeos mientres la hestoria como Fasties y Asties. El xentiliciu de los pueblos de la parroquia ye'l mesmu que'l del conceyu de Tinéu, Cuartanos, anque tamién dalgunos son conocíos como vaqueiros, antigua designación pa los que vivíen de la ganadería y añalmente camudaben de morada a zones más altes colos sos ganaos, siendo d'antiguo grupos marxinales por cuenta de les sos costumes.
Xeografía editar
Fastias ta asitiáu al norte de la península Ibérica, al oeste del Principáu d'Asturies, a unos 16 quilómetros de la mariña, nel conceyu de Tinéu (norte), espárdese nuna superficie de 9,6 km², a un altor media de 640 metros.
- Situación xeográfica
Fastias afáyase nes coordenaes:
Otros datos útiles:
- 635 metros a 684 metros d'altitú.
- 14 km de Tinéu
- 16 km de Navelgas
- 5 km de Viḷḷatresmil
- 6 km de Caeras
- 2 km de les paniciegas.
- Orografía
Fastias ta asitiáu ente'l cordal cantábricu y el mar cantábricu, nes fasteres d'una llomba, les plegues destaclables del terrén son: al este la pena'l chano (770 metros) y la peña de los molinos (865 metros), al norte ta la rabera (730 metros) y más palantre el nucleu de poblanción llamáu Las paniciegas, al oeste baxando n'altor ta La carcubaseca (520 metros), y más embaxo les sierres al llau del nucleu de población La Rubiera y Llaneces de Caeras, al sur atopa pena la siella, El Ganzón (300 metros), la calcabo (520 metros) y monte los Cerraos (613 metros) más al sur afáyase'l nucleu de población Viḷḷatresmil, tien una abondosa presencia de pizarra, cuarcita y caliar.
- Hidrografía
El so sistema fluvial compónenlo dellos regatos que flúin peles zones más baxes y que lleguen en forma d'afluentes al ríu Esva, estos regatos formen delles fontes pela zona y contorna son fte. La Fonte nel pueblu, fte. Cayalfo na rabera, fte. el cal na peña de los molinos y el regueiru Cárcobas n'El Ganzón, destácase la presencia d'oru nos ríos de la zona que fueron esplotaes polos romanos por aciu la "Ruina Montium". Estes fontes autoabastecen a la parte d'agua potable.
Clima editar
La proximidá al mar cantábricu fai que'l so clima clasifíquese como oceánicu templáu, con precipitaciones repartíes tol añu, ensin qu'haya una estación seca braniza bien definida. Estes precipitaciones son abondoses y por mor de la llatitú y la dinámica atmosférica, los díes d'agua representen el 35% del total añal, a los qu'habría que sumar el 41% nos que'l cielu ta cubiertu. La temporada más lluviosa asocede ente los meses d'ochobre y abril, destacando payares como'l más lluviosu. Les precipitaciones prodúcense xeneralmente en forma de bastios, siendo bien común l'orbayu.
Raramente supérense los 25º, de máxima mientres l'iviernu, siendo la so media d'unos 7º y pel branu pueden superar los 30º, Prodúcense fuertes nevaes pel hibiernu que pueden cortar les víes de tráficu mientres várias hores ya inclusive la lluz llétrico en delles ocasiones estremes.
Flora y fauna editar
- Vexetación
La so vexetación básica ta formada por especies comunes en zones húmedes, presenta diversos tipos d'árboles ente los que fácilmente atopamos carbayos (Carbayu), Castañales, fresnos, ablanares, felechos, figales; los árboles foranos tamién s'aclimaten bien como'l como'l pinu y l'ocalitu, tamién son comunes numberoses plantes de la familia de les Anxospermes; nes zones más baxes la vexetación tiende al mugor y espesura, ente que nes zones más elevaes del pueblu a 800 o 900 metros puede apreciase una mayor ausencia d'árboles y una vexetación más seca, la redoma del pueblu son campos desprovistos d'árboles pal ganáu y l'agricultura polo tanto'l monte concéntrase nes zones en desusu, zones plantaes polos vecinos pal llogru de madera o na periferia.
- Fauna
Tocantes a la fauna presenta ensame d'especies, destaquen los jabalis (Sus scrofa), la raposa (Vulpes Vulpes), el llobu (Canis lupus), los corzos (Capreolus capreolus), la perdiz, royedores como'l mure común (Mus musculus), topos, corpuspinos, llebres, aves como l'águila real, la golondrina, cuervos... Abonden los animales domésticos (de compañía, y ganáu) atopamos en gran midida vaques de delles races como la rouxa (roxa) asturiana de los valles, asturiana del monte, pero lo más común ye atopase vaques pintes llecheres de diverses races, los gochos de tueru célticu como'l gochu asturcelta, estos siempres na corte non nel campu y diversos tipos d'oveyes y cabres, tocantes a les aves, críense xeneralmente pites ponedores en corrolades o xaules, y finalmene, como animales de compañía, atópense una considerable cantidá de perros y gatos, estos postreros dacuando por demás.
Demografía editar
Según l'INE la población total de la parroquia ye de 157 habitantes, la del pueblu de Fastias de 71, la evolución demográfica foi a menos col tiempu debíu al despoblamientu de les zones rurales y al avieyamientu de la población siendo mientres 1950 la población de más de 500 habitantes, y a finales del sieglu XIX yera entá mayor, sicasí esta población varia según la dómina del añu cola llegada de les vacaciones aumentando notablemente la población de la zona.
Gastronomía editar
La comida típica d'esta zona ye'l choscu, el chorizu, y derivaos de la carne porcino, y de xatu, llograda en de normal na seronda cuando s'executa a los gochos dempués de la so cría mientres un añu, pa llograr abondosa carne, tamién ye típicu atopar diversos productos agrícoles como pataques, cebolles, frutos secos, llechugues, berces, miel y lleche producida pola ganadería bovina de la zona.
Arquiteutura editar
La gran mayoría de cases de la zona presenten una estructura común, casa, corrolada y corte. L'edificiu principal ye de 3 pisos en práuticamente tolos casos, de normal el pisu cimeru ye un desván, de normal non habitable, el segundu pisu ye'l que ta habitáu y el primer pisu úsase a mou de pequeña corte, garaxe, taller etc...
Na redoma del edificiu principal hai con poques exceptciones una corrolada o un tendeyón (pue tar cubiertu o non), que s'usa polo xeneral pa guardar maquinaria agrícola, la collecha, y como garaxe.
L'últimu elementu ye la corte, un edificiu por regla xeneral allargáu y d'un pisu (relativamente tien un pisu una y bones l'altor puede aportar a de 15 metros), equí guárdase'l ganáu al pie de maquinaria necesaria, como catadores, cargadores, torres pal piensu etc. La so arquiteutura y tamañu varia según cuando s'edificó, toles cases tienen dalgún tipu de corte, pero munches menos tienen cortes modernes.
Tamién pueden disponer d'unu o vários pozos pal almacenamientu d'abonu pal campu, los más modernos tán asitiaos en preses so les cortes, los más antiguos son pozos al descubiertu, de normal con dalguna midida de seguridá pa evitar cayíes dientro.
Hai de mentar la distinta arquiteutura y antigüedá de les cases que van dende pocos años a dellos sieglos, anque cabo dicir que les cases más antigües fueron abandonaes, recontruidas o formen parte d'una nueva construcción.
Actividaes Económiques editar
La principal actividá económica de la zona incluyendo los pueblos de la parroquia, ye la ganadería, agrícola y forestal. En cuanto al comerciu en Fastias y la redoma, cuenta con un Chigre na llamada "calea" de riba siendo este un puntu d'ociu pa la so población, d'antiguo Fastias tenía 2 chigres unu en casa Floro y otru en casa María, pero esti últimu cuetu les sos puertes fai yá dellos años.
- Ganadería
Tocantes a l'actividá del sector primariu (Actividaes Agraries) afáyase nuna claru descensu debíu al avieyamientu de la población y l'emigración de la población nueva a les ciudaes. Sicasí l'actividá qu'entá preevalece na zona ye fuerte y caltiénse esportando la so producción de derivaos lácteos como la lleche a grandes empreses como la Central Llechera Asturiana.
- Industria
Nel sector secundariu prima'l tratamientu y artesanía de la madera, siendo la única industria de la zona que se dedica a la manufacturación de diversos productos de madera (puertes, ventanes, etc...), esceptuando esto nun hai nengún tipu d'actividá industrial.
- Servicios
El sector terciariu o servicios tamién ye escasu, pero dispón d'un chigre, Casa Floro, d'un xuegu de Bolos, de tresporte públicu, de servicis comerciales principalmente alimentos, llegaos dende Tinéu en tresportes llistos pa la so venta y d'un centru de Comunicaciones con Internet.
Ociu y Deportes editar
En Fastias practícase el llamáu bolu celta, teniendo dende tiempos inmemoriales una bolera en procesu de reforma dende l'añu 2007, na que se-y va cubrir el techu y se llebaran a cabu les midíes necesaries pa faer una bolera de bolu celta reglamentaria, la bolera #asitiar nel estremu nordés del pueblu, nel campu la veiga. Tamién ye común (anque en menos midida que'l bolu celta) la celebración de partíos de fútbol en víspores de les fiestes.
Celebraciones editar
La Fiesta de Fastias, ye celebrada a mediaos de Julio n'honor al Apóstol Santiago, una fin de selmana ente los díes del 20 al 30 de xunetu, el pueblu enllénase considerablemente de xente nestes feches, anguaño la fiesta tien 3 díes de duración Vienres, Sábadu y Domingo, les fiestes desenvuélvese a lo llargo de tol día pero especialmente con una verbena noctura nel campu Santiago o nel campu la Veiga. Antes del añu 2009 la fiesta celébrase nel campu santiago al llau de la ilesia y yeren 2 díes en cuenta de los 3 actuales. Los trés díes de la fiesta van a lo llargo de tol pueblu y de nueche anguaño nel campu la Veiga, cuenta con una Carpa d'ocho módulos, dalguna atraición infantil, chiringos y dientro de la carpa ta'l chigre que toma tou un llau, l'escenariu o escenarios #asitiar n'unu de los 2 estremos y el
- Víspores de la Fiesta y Xuegos
Una selmana antes de la Fiesta de Fastias de celebra un tornéu de Bolos Celta nel Campu la Veiga. El ganador ye premiáu con un troféu'l día de la fiesta, mientres estos díes prepara la infraestructura de la fiesta.
- Vienres
El Vienres ye'l primer día de Celebraciones, ye'l llamáu día del bollu yá que de nueche parte una bolsa con unu o dos bollos, una botella de vinu y dalgún tipu de postre que tómense dientro de la carpa nuna serie de meses y bancos que son retiraos al cabu d'una hora pa poder empezar los bailles, la fiesta consiste en Música, Baille, Bebida y el bollu trancurre hasta les 6 de la mañana.
- Sábadu
Ye'l llamáu día grande y ye cuando más xente hai nel pueblu de tol añu, al igual que'l vienres la fiesta consiste na música, la bébora y el baille. Mientres la tarde fáense en delles cases una importante comida colos invitaos y familiares tamién ye común un partíu de fútbol nel campu la veiga y partíes de Bolu Celta.
- Domingo
Consiste no mesmo que'l sábadu anque con menos xente, esti día amestóse'n 2009 coles mires d'espandir los díes de fiesta dau el bon resultáu de los pasaos años.
Otres celebraciones editar
A lo llargo del añu entámense dalgunes celebraciones, delles tradicionales como la matanza y la Fiesta de Les Paniciegas y otres nueves como la costellada.
La fiesta de las paniciegas son unes celebraciones realizaes n'unu de los pueblos de la parroquia de Fastias, estes realicen los díes 13, 14 y 15 d'agostu (mientres les fiestes de Tinéu, la estructura de la fiesta ye idéntica a la de Fastias, esta se raliza nel xuegu bolos de Las Paniciegas.
Esta celebración secundaria ya individual dase en munchos pueblos, "la matanza" realízase pela seronda, na que se llogra la carne del gochu, non toles cases celébrenlu el mesmu día pero si na mesma dómina y ye una celebración más privada que les fiestes del pueblu.
- Costellada
Otra importante celebración ye una costellada ufiertada a mediaos d'agostu pa los pa vecinos y conocíos, celébrase a mediaos d'agostu tolos años, de normal antes de San Roque.
Historia editar
- Prehistoria
Les primeres ocupaciones humanes nesta zona y la so contorna afáyase mientres el paleolitico.
- Edá del Bronce
Refiriéndose a la zona mientres la La Edá del Bronce surden los primeros asentamientos agrícoles y hai rastru na zona de Fastias y les Paniciegas de la manera de vida y creencies d'esa dómina como un ídolu de la fertilidá, enterramientos dólmicos, necrópolis tumulares, rastros d'asentamientos etc.
- Sieglu XI-XXI
La historia medieval d'esta zona ye inexacta con escasez de documentos válidos, anque hubo presencia romana desconozse si foi permanente o non y mientres la edá media desconozse si hubo habitantes, sicasí por aciu dellos documentos asítiase los so entamu respeutivamente mientres el reináu del la condesa de tineo Ximena Ñúñez s.XI, un home adineráu llamáu Vaasco Arcancio fizose coles tierres de la zona arrendándoles probablemente y contratando xornaleros de zones vecines creóse un pequeñu nucleu de población, desconócense más coses hasta l'añu 1115 cuando un miembru del pueblu allega a la xunta d'oviedo convocada pol ovispo pelayo. La mayor parte del pueblu perteneció a un señor d'oviedo hasta mediaos de 1920 onde fueron mercaes munches d'estes tierres yá inesistentes cabo dicir, una y bones la fusión de munches mientres cuasi un sieglu y l'aparcelamiento de 2007 modificaron los terrenes. Mientres el sieglu 20 Fastias pasu a ser una parroquia yá qu'antes pertenecía a la parroquia de Calleras.
Referencies editar
- ↑ Afirmao en: Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros. Editorial: Institutu Xeográficu Nacional d'España.
- ↑ «Espediente colos topónimos oficiales de Tinéu». BOPA.
- ↑ Afirmao en: Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población. Data de consulta: 23 xunu 2020. Autor: Institutu Xeográficu Nacional d'España. Editorial: Institutu Xeográficu Nacional d'España. Llingua de la obra o nome: gallegu. Data d'espublización: 22 mayu 2019.
Enllaces esternos editar
.svg){kind=small}
|
Parroquies de Tinéu | 
|
|---|---|---|
| Arganza | Bárzana | Bourres | Brañaḷḷonga | Bustieḷḷu | Caeras | Campucaldera | Cezures | Coḷḷada | Fastias | Francos | Merías | Muñalén | Naraval | Navelgas | Nieres | Oubona | El Pedregal | Porciles | El Pozón | La Preda | Reḷḷanos | El Rodical | Samartín de Semproniana | San Esteban de Reḷḷamiegu | San Fagondu | San Fliz | San Frichosu | Sangoñéu | Santianes | Santiáu | Santolaya | Santolaya de Miñu | Santuyanu | Sobráu | Sorriba | Soutu | Tabláu | Tinéu | Troncéu | Tuña | Viḷḷatresmil | Xinestaza | Zardaín | ||
Datos: Q5437096
