Fernando de Noronha

Fernando de Noronha
Alministración
País	Brasil
Unidá federativa	Pernambuco
Tipu d'entidá	archipiélagu
Nome llocal	Fernando de Noronha (pt)
Xeografía
Coordenaes	3°51′18″S 32°25′30″W / 3.855°S 32.425°O
Superficie	26 km²
Altitú media	0 m
Demografía
Población	3167 hab. (2022)
Densidá	121,81 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC−02:00 y America/Noronha (en)
	noronha.pe.gov.br

Fernando de Noronha ye un archipiélagu volcánicu brasilanu, perteneciente al estáu de Pernambuco. Atópase nel océanu Atlánticu, a 545 km de Recife (capital de Pernambuco), 710 km de Fortaleza (capital de Ceará), y a 360 km de Natal (capital de Rio Grande do Norte).

L'archipiélagu tien 26 km² en total y ta formáu por 21 islles de les cualos solo ta habitada la mayor d'elles (que tien 17 km²), y la cual lleva'l mesmu nome que l'archipiélagu. El restu fueron declaraes Parque Nacional Marín pol gobiernu del país, y polo tanto ta prohibida la presencia humana nelles, salvu pa fines d'investigación científica. El so llocalización ye 3° 50' S, 32° 24' W. En 2001, l'archipiélagu foi declaráu Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco.

Xunto con Atol das Roques y Abrolhos, ye consideráu unu de los meyores puntos de bucéu de Brasil, polo que munchos ecoturistas viaxen al archipiélagu puramente pa buciar. Hasta hai 15 años la infraestructura pal turismu yera bien básica, consistente en posaes familiares, y pocos restoranes; pero nos últimos años ameyoraron enforma los sos servicios y surdieron nueves posaes pa turistes más esixentes. Sicasí, los turistes que van a "Noronha" (como ye comúnmente llamáu) nun busquen centros nocherniegos nin grandes hoteles, sinón que tán dispuestos a tener un pocu de incomodidades con tal d'esfrutar de la naturaleza única del archipiélagu, comparable a buciar nel mar Caribe o les Islles Maldives.

Historia

Colonización

Pol so llocalización, esti archipiélagu foi quiciabes unu de los primeros llugares del Nuevu Mundu en ser afayaos por navegantes europeos nel Hemisferiu Sur. Nel mapa más antiguu de Brasil (planisferiu de Cantino, de 1502) l'archipiélagu yá apaez, col nome de Sāo Joāo da Quaresma. El primer home que'l so desembarcu nes islles fuera documentáu, foi Américo Vespucio, en 1503. Al añu siguiente, l'archipiélagu foi donáu al fidalgu Fernando de Noronha, quien financiara la espedición de Vespucio. Fernando de Noronha foi asediado por franceses ya ingleses mientres más d'un sieglu, hasta que pasó a manes neerlandeses en 1629, arrendáu por 25 años por Michel de Pavw (d'ende'l nome n'holandés del archipiélagu: Pavonia). En 1654, los neerlandeses perdieron Pernambuco a manes de Portugal, y Fernando de Noronha pasó a ser dominiu lusitanu.

Tres la firma del Tratáu d'Utrecht nel sieglu XVIII, la corona portuguesa empezó a poblar al archipiélagu de manera entamada, y asina Fernando de Noronha empezó una etapa de mayor desenvolvimientu col establecimientu de villes permanentes. Destaca Vila dos Remédios, que la so fortaleza empezó a ser construyida en 1737 y que se completó 41 años más tarde.

Etapa presidiaria

La Vila dos Remédios foi concebida dende'l principiu como una colonia correccional, a onde llegaríen presos comunes llegaos de Pernambuco. A ellos xuniéronse-yos tolos xitanos del país, que fueron espulsaos de Brasil en 1739 y tamién quien yeren prindaos por prauticar capoeira, lluchadores pertenecientes a les maltes (grupos criminales).^[1] El presidiu común de Fernando de Noronha funcionó mientres 201 años.

En 1832, Charles Darwin visitó l'archipiélagu, como escala na so famosa espedición a bordu del HMS Beagle. Darréu, la llocalización estratéxica del archipiélagu fizolo ser escala pa delles actividaes: en 1898, Noronha sirvió como escala ente Brasil y África, pal tendíu del cable telegráficu tresoceánicu. Ente 1927 y 1934, sirvió de sofitu a les travesíes de los hidroplanos de Aéropostàle (llinia aérea francesa).

Segunda Guerra Mundial

En 1938, el presidiu común foi tresformáu en presidiu políticu, onde solamente los reos del Estado Novo empezaron a ser unviaos al archipiélagu. Los presos políticos teníen un nivel académicu superior al del reu común, y la vida na islla darréu resultó-yos malo de sobrollevar. Entós floriaron les actividaes artístiques ente la comunidá, onde los presos invertíen la mayor parte del so tiempu de descansu. Destacó'l grupu teatral Teatru Aranha, comandado por Agildo Barata Ribeiro.

Esta situación tuvo una curtia duración, pos l'archipiélagu foi tresformáu en Territoriu Federal cola entrada de Brasil a la Segunda Guerra Mundial, en 1942. Fernando de Noronha sirvió hasta'l final de la guerra como la principal base militar de Brasil nel Océanu Atlánticu. La guerra tresformó totalmente a la islla mayor, una y bones les edificaciones fueron reformaes p'allugar a los trés mil militares aparcaos ellí, construyóse una segunda pista d'aterrizaxe, y foi instaláu equipu bélicu como bateríes antiaéreas, que los sos restos permanecen calteníos pal turismu en Vila dos Remédios. Tamién se construyeron un hospital, una planta d'enerxía llétrica, un nuevu muelle y un cine al campu. Trescientos soldaos estauxunidenses reforzaron a los brasilanos, y construyéronse cases prefabricaes p'allugalos. Amás de sirvir como base de defensa y de suministru, Noronha sirvió como puntu de partida pa les tropes brasilanes qu'invadieron Italia.

Posguerra y sieglu XXI

Al terminar la guerra, l'archipiélagu siguió siendo consideráu Territoriu Federal. La población civil empezó a aumentar pasu ente pasu, y el desenvolvimientu de la infraestructura reactivóse. Construyóse l'autopista federal BR-363, la segunda más curtia del país llamada Transnoronha, que traviesa la islla mayor.^[2] En 1988, Noronha foi reintegrado al estáu de Pernambuco. Y empecipió el so esplegue como centru turísticu y de recreación.

A cuntar del 1 de xunu de 2009 l'archipiélagu foi utilizáu como base de les operaciones de busca de los restos del Vuelu 447 de Air France, que s'accidentó mientres efectuaba la ruta Rio de Janeiro - París, provocando la desapaición de 228 persones (considérense sumíos mientres nun apaezan cuerpos o restos del avión cayíu nel océanu Atlánticu).

A fecha de güei (13/06/2009) yá s'atoparon restos de lo que yera l'avión siniestrado, amás de dellos oxetos que pertenecíen a los pasaxeros y los cadabres d'unes 50 persones que yá fueron rescataos.

Islles principales

Fernando de Noronha
Islla del Aguarón
Islla del mediu (Ilha do meio)
Islla Rasa
Sela Gineta
Sāo Jose
Cuscuz
Islla Viuvinha
Sombreru del nordés (Chapéu do nordeste)
Morru de fora
Dos hermanos (Dois irmāvos)
Morru da viúva
Morru do -yāo
Chapeu da sueste
Islla cabeluda
Islla de los güevos (Ilha dos ovos)
Islla del flaire (Ilha do frade)

18-21, Dellos conxuntos predresos ensin nome

Aeropuertu

Na islla principal del archipiélagu atopa un pequeñu aeropuertu construyíu en 1934 que recibe vuelos nacionales dende diverses ciudaes brasilanes, con una pista de 1840 metros (6.037 pies) y allugáu na coordenaes siguientes: 3°51′S 32°25′W / 3.850°S 32.417°O / -3.850; -32.417 3°51′S 32°25′W / 3.850°S 32.417°O / -3.850; -32.417 / 3°51′S 32°25′W / 3.850°S 32.417°O / -3.850; -32.417, 3°51′S 32°25′W / 3.850°S 32.417°O / -3.850; -32.417 estes instalaciones tienen un terminal de pasaxeros pequeñu y son alministraes pol gobiernu del estáu de Pernambuco.

Fauna

El Noronha Escinco, ye una de les especies de reptil más estendíes y simbóliques de tola islla

Utopía

Utopía ye un términu inventáu por Tomás Moro y ye tamién el títulu d'unu de los sos escritos qu'apaeció en 1516. Según la versión de dellos historiadores, Moro estelar poles narraciones estraordinaries d'Américo Vespucio sobre la recién avistada islla de Fernando de Noronha. Moro decidió entós escribir sobre un llugar bellu, nuevu y puru onde esistiría una sociedá perfecto y comunal. Nel llibru, Fernando de Noronha sería entós el llugar perfectu de la primer Utopía.