Idioma albanés
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
L'albanés (shqip o gjuha shqipe) ye una llingua indoeuropea que falen alredor de seis millones de persones, de los que trés millones viven n'Albania; los otros falantes repártense mayormente ente Kosovu, Macedonia, Serbia, Montenegru y el noroeste de Grecia. Hai tamién una comunidá albanófona importante nel sur d'Italia, la de los arbëresh (arbëresci n'italianu), qu'anició nel país coles emigraciones del sieglu XVI. Tamién s'alcuentren grupinos mas pequeños de falantes en Bulgaria, Rumanía, Turquía, Ucraína y ente la diáspora albanesa d'Estaos Xuníos y Australia.
Gjuha shqipe | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Faláu en | ||||||||||||
Númberu de falantes | ||||||||||||
| ||||||||||||
Datos | ||||||||||||
Familia | Llingües indoeuropees | |||||||||||
Sistema d'escritura | alfabetu llatín | |||||||||||
Reguláu por |
Academia de Ciencias de Albania (es) ![]() | |||||||||||
Códigos | ||||||||||||
ISO 639-1 | sq | |||||||||||
ISO 639-2 | alb, sqi | |||||||||||
ISO 639-3 | sqi | |||||||||||
Mapa de distribución |
![]() | |||||||||||
![]() |
ClasificaciónEditar
DialeutosEditar
L'albanés tien dos dialeutos estremaos, el toscu (tosk), y el guegu (geg), separaos pol ríu Shkumbi.
El toscu ye'l dialeutu del centru-sur d'Albania, y de les minoríes albanófones d'Italia y Grecia. El guegu fálase nel norte d'Albania, en Serbia, Montenegru y Macedonia.
Ente los dos hai diferencies léxiques y fonolóxiques. Por exemplu, la /m/ o la /n/ del guegu correspuenden munches veces a una /r/ en toscu, como se pue ver comparando'l nome d'Albania nos dos dialeutos (Shqipnija y Shqipëria respeutivamente)
La normativización de la llingua escrita standard que s'emplega anguaño fíxose a partir del dialeutu toscu.
FonoloxíaEditar
GramáticaEditar
VocabulariuEditar
HistoriaEditar
EscrituraEditar
Los primeros testos escritos n'albanés son abondo serondos y daten de la segunda metá del sieglu XV.
Tres varies tentatives de crear alfabetos autóctonos (como l'elbasan, el büthakukye y l'argyrokastron, basaos los trés na escritura cursiva griega) o d'usar l'alfabetu griegu y el cirílicu, l'albanés empezó a escribise col alfabetu llatín a partir de principios del sieglu XX.
Orde alfabéticu y valor de los grafemes
(La trescripción faise d'alcuerdu coles normes de l'alfabetu fonéticu internacional)
A | B | C | Ç | D | DH | E | Ë | F | G | GJ | H | I | J | K | L | LL | M | N | NJ | O | P | Q | R | RR | S | SH | T | TH | U | V | X | XH | Y | Z | ZH |
a | b | c | ç | d | dh | e | ë | f | g | gj | h | i | j | k | l | ll | m | n | nj | o | p | q | r | rr | s | sh | t | th | u | v | x | xh | y | z | zh |
a | b | ʦ | ʧ | d | ð | ɛ | ə | f | ɡ | ɟ | h | i | j | k | l | ɫ | m | n | ɲ | ɔ | p | c | ɾ | r | s | ʃ | t | θ | u | v | ʣ | ʤ | y | z | ʒ |
Estatus oficialEditar
L'albanés ye la llingua oficial d'Albania. Ye tamién una de les llingües oficiales de Kosovu (xunto col serbiu) y de delles rexones de Macedonia.
Escritores en llingua albanesaEditar
- Naim Frashëri (1846-1900)
- Ismail Kadare (nacíu en 1936)
ReferenciesEditar
Enllaces esternosEditar
- Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Idioma albanés.