Manés

El manés ye una llingua céltica falada na islla de Man por 300 persones.

Gaelg
Faláu en
Faláu en	Islla de Man
Númberu de falantes
Falantes Tipu Añu 0 llingua materna 1974 20 1946 284 1971 1527 segunda llingua 2001 1823 segunda llingua 2011 2382 1911 12 350 1875
Datos
Familia	Llingües goidéliques
Estáu de vulnerabilidá	5 en situación crítica (es)
Sistema d'escritura	alfabetu llatín
Reguláu por	Coonceil ny Gaelgey
Códigos
ISO 639-1	gv
ISO 639-2	glv
ISO 639-3	glv

Un lletreru de bienvenía nes llingües inglés, y manés (más abaxo); nún intentu de recobramientu de la llingua de Man.

Nel sieglu V los goidélicos d'Irlanda aporten a la islla cola so llingua céltica, que va evolucionar hasta convertise na actual llingua manesa, que tien tamién aportaciones nórdiques, frutu de les socesives invasiones viquingues. La islla caltúvose baxo'l dominiu noruegu hasta la segunda metá del sieglu XIII.

L'aisllamientu de la islla y la so dependencia de la corona inglesa (llueu británica) dende'l sieglu XIV ficieron que'l manés s'escribiera una grafía basada na inglesa y non na d'otres llingües celtes.

La población caltuvo la llingua hasta'l sieglu XVIII, y nun foi hasta mediaos del sieglu XIX cuando entamó el so desaniciu. En 1831 falábenlo regularmente el 30% de la población; en 1901 namái lo falaben 970 persones y el caberu falante nativu de manés, Ned Maddrell, morrió en 1975 con 97 años d'edá.

Anguaño, el manés sobrevive gracies a un pequeñu númberu de persones que lu tienen deprendíu como segunda llingua y qu'intenten potencialu y normalizalu frente al inglés, la so llingua materna.

Exemplu de testu en manés

La parábola del fíu pródigu (Biblia).

«15 11 As dooyrt eh, Va daa vac ec dooinney dy row: 12 A s dooyrt y fer saa rish e ayr, Ayr, cur dooys yn ayrn dy chooid ta my chour. As rheynn eh e eh chooid orroo. 13 As laghyn ny lurg shen, hymsee yn mac saa ooilley cooidjagh as ghow eh jurnah gys cheer foddey, as ayns shen hug eh jummal er e chooid liorish baghey rouanagh. 14 As tra va ooilley baarit echey, dirree genney vooar ayns y cheer shen; as ren eh toshiaght dy ve ayns feme. 15 As hie eh as daill eh eh-hene rish cummaltagh jeh’n cheer shen; as hug eshyn eh magh gys ny magheryn echey dy ve son bochilley muickey. 16 As by-vian lesh e volg y lhieeney lesh ny bleaystyn va ny muckyn dy ee: as cha row dooinney erbee hug cooney da. 17 As tra v’eh er jeet huggey hene, dooyrt eh, Nagh nhimmey sharvaant failt t’ec my ayr ta nyn saie arran oc, as fooilliagh, as ta mish goll mow laccal beaghey! 18 Trog-ym orrym, as hem roym gys my ayr, as jir-ym rish, Ayr, ta mee er n’yannoo peccah noi niau, as kiongoyrt rhyt’s, 19 As cha vel mee ny-sodjey feeu dy ve enmyssit dty vac: dell rhym myr rish fer jeh dty harvaantyn sailt. 20 As hrog eh er, as haink eh gys e ayr. Agh tra v’eh foast foddey veih, honnick e ayr eh, as va chymmey echey er, as roie eh, as ghow eh eh ayns e roihaghyn as phaag eh eh. 21 As dooyrt y mac rish, Ayr, ta mee er n’yannoo peccah noi niau, as ayns dty hilley’s, as cha vel mee ny-sodjey feeu dy ve enmyssit dty vac. 22 Agh dooyrt yn ayr rish e harvaantyn, Cur-jee lhieu magh yn coamrey share, as cur-jee er eh, as cur-jee fainey er e laue, as braagyn er e chassyn. 23 As cur-jee lhieu ayns shoh yn lheiy beiyht, as marr-jee eh; as lhig dooin gee as ve gennal. 24 Son v’eh shoh my vac marroo, as t’eh bio reesht; v’eh caillit, as t’eh er ny gheddyn reesht. As ren ad toshiaght dy yannoo gien mie. 25 Nish va’n mac shinney mooie ‘sy vagher: as tra haink eh er-gerrey da’n thie, cheayll eh kiaulleeaght as daunsin. 26 As deie eh er fer jeh’n vooinjer, as denee eh cre son va shoh. 27 As dooyrt eh rish, Ta dty vraar er jeet thie; as ta dty ayr er varroo yn lheiy beiyht, er-yn-oyr dy vel eh er jeet thie huggey slane follan. 28 As v’eh feer chorree, as cha baillish goll stiagh: shen-y-fa haink e ayr magh, as vreag eh eh. 29 As dreggyr eshyn, as dooyrt eh rish e ayr, Cur-my-ner, ta mish rish whilleen blein shen ayns dty hirveish, chamoo ren mee rieau noi dty aigney, as foast cha dug oo dou rieau wheesh mannan, dy yannoo gien marish my gheiney-mooinjerey: 30 Agh cha leah as v’eh shoh dty vac er jeet, ta er vaarail dty chooid er streebeeyn t’ou er varroo er e hon yn lheiy beiyht. 31 As dooyrt eh rish, Vac, t’ou er ny ve kinjagh marym, as lhiat’s ooilley ny t’aym. 32 Ve cooie dooin ve gennal, as boggey y ghoaill: son v’eh shoh dty vraar marroo as t’eh bio reesht: v’eh caillit, as t’eh er ny gheddyn.»

Exemplos de pallabres en manés

Manés	Gaélicu escocés	Irlandés	Inglés	Asturianu
Moghrey mie	Madainn mhath	Maidin mhaith, Dia duit ar maidin	Good morning	Bonos díes
Fastyr mie	Feasgar math	Dia duit	Good afternoon	Bones tardes
Slane lhiu	Beannachd leibh	Slán leat	Goodbye	Adiós
Gura mie eu	Tapadh leibh	Go raibh maith agat	Thank you	Gracies
baatey	bàta	bád	boat	barcu
barroose	bus	bus	bus	autobus
blaa	blàth	bláth	flower	flor
booa	bò	bó	cow	vaca
cabbyl	each	capall, beathach, each	horse	caballu
cashtal	caisteal	caisleán, caisteall	castle	castiellu
creg	creag, carraig	carraig	rock	peña
eeast	iasg	iasc	fish	pexe
ellan	eilean	oileán	island	islla
gleashtan	càr	carr, gluaisteán	car	coche
kayt	cat	cat	cat	gatu
moddey	cù, madadh	madadh, madra	dog	perru
shap	bùth	siopa	shop	tienda
thie	taigh	teach	house	casa
eean	eun	éan	bird	páxaru

Númberos en manés

	Manés	Gaélicu escocés	Irlandés	Asturianu
1	un / nane	aon	aon	ún
2	daa / jees	dà	dhá / a dó	dos
3	tree	trì	trí	tres
4	kiare	a ceathair / ceithir	a ceathair / ceithre	cuatro
5	queig	còig	cúig	cinco
6	shey	sia	sé	seyes
7	shiaght	seachd	seacht	siete
8	hoght	ochd	ocht	ocho
9	nuy	naoidh	naoi	nueve
10	jeih	deich	deich	diez
11	nane jeig	aon deug	aon déag	once
12	daa yeig	dà... d(h)eug / a dhà dheug	dhá... d(h)éag / a dó dhéag	dolce

Referencies

• Datos: Q12175
• Multimedia: Manx language