Imperiu Mediu d'Exiptu

	estáu desapaecíu
Alministración
Capital	Tebes ; Ity-tauy (es)
Xeografía
Coordenaes	25°43′14″N 32°36′37″E / 25.720556°N 32.610278°E

L'Imperiu Mediu, tamién llamáu Reinu Mediu (c. 2000 - 1800 e. C.), empecipiar cola reunificación d'Exiptu baxu Mentuhotep II, a mediaos de la dinastía XI, dando fin al denomináu primer periodu entemediu d'Exiptu. Esta dómina entiende la segunda parte de la dinastía XI y la dinastía XII.^[1] Siguió-y el segundu periodu entemediu d'Exiptu. Nesti Imperiu vuelve estremase Exiptu.

Mentuhotep II: el primer intentu de sometimientu de los monarques

Antiguu Exiptu, Imperios Antiguu y Mediu.

A pesar de la unificación, so los gobernantes tebanos, los nomarques siguíen teniendo abondo poder dientro de les sos tierres nos empiezos del periodu. El primer oxetivu de Mentuhotep, dempués de conquistada la ciudá de Heracleópolis, foi llograr la dominación efectiva en tol reinu. Pa ello realizó una serie d'intervenciones polítiques nos nomos, deponiendo a gobernadores deslleales o rebalbos, reemplazándolos por homes fieles, direutamente designaos pol faraón, o asegurándose la sumisión d'otros, ensin destituyilos, y premiando a los adictos. Subordinó'l nomo de Heracleópolis (rival de Tebas mientres el periodu entemediu) al de la ciudá vecina de Heliópolis, antiguu centru relixosu.

Tamién impunxo presencia militar y entamó el sistema alministrativu: restituyó a los inspeutores reales (especialmente en Heracleópolis) y al cargu de Chaty (primer ministru) y nomó gobernadores direutos nel Baxu Exiptu, nel desiertu oriental y na frontera con Nubia. Con too y con eso, en munchos nomos, principalmente del Exiptu Mediu, solo llogró establecer un sistema de tipu casi feudal, esto ye, de simple llazu de fidelidá nomarca-faraón, ensin un gobiernu central direutu, amás el rei yera asesoráu pol llamáu Conseyu de Grandes; tou esto faía imposible un verdaderu poder absolutu, como'l del Imperiu Antiguu, nun llográndose tampoco una dominación plena. Mentuhotep intentó dar la imaxe de rei de too Exiptu, como entidá política y cultural, por aciu l'adopción de símbolos del Imperiu Antiguu, como considerase fíu de Ra. Tocantes a la so actividá militar, centró les sos campañes en Nubia, coles mires de restablecer les rutes comerciales y l'esplotación minera. L'otru focu d'atención esterior foi reforzar les fronteres del delta del Nilu pa torgar infiltraciones de pueblos nómaes.

Amenemhat I: el procesu de centralización

La dinastía XI sumió dempués d'una socesión de reis débiles, desamarrándose una crisis socesoria. El chaty Amenemhat, orixinariu del Alto Exiptu, llogró finalmente imponese en ganando a un pretendiente al tronu surdíu na rexón de Nubia. Amenemhat I (1991-1962 e. C.) xustificó la so ascensión por aciu la denomada Profecía de Neferti:

"Entós un rei va venir del sur, Ameny de nome, fíu de la muyer de Ta-Seti, fíu del Altu Exiptu".^[2]

Amenemhat I reforzó viviegamente'l centralismu monárquicu, tantu modificando la estensión de los nomos y deponiendo nomarcas al so antoxu, como modificando o suprimiendo les antigües instituciones polítiques y xudiciales nes que tenía cabida la nobleza. Treslladóse la capital de Tebas a Itytauy, próxima a El Lisht, nel Exiptu Mediu. Esto dexó-y imponer un gobernador non hereditariu en Tebas, la capital de l'anterior dinastía, y contener les ambiciones de la nobleza del Alto Exiptu y del cleru d'Amón en Tebas.

Amenemhat I, nel so añu 20º de reináu, nomó correxente al so fíu Sesostris I (Senusert), pa evitar problemes socesorios y que'l relevu de mandu fuera paulatín. Asina s'estableció la pauta de socesión siguida pola dinastía. Sía comoquier el final del reináu de Amenemhat I foi violentu, yá que morrió asesináu por una combalechadura del harén. Sicasí Sesostris I, que s'atopaba combatiendo contra los libios, impúnxose y la llinia dinástica nun s'atayó. Esti fechu sería inspiración de delles obres: Instrucciones de Amenemhat I al so fíu Senusert I (analís políticu) y El rellatu de Sinuhé, obra culmen de la lliteratura exipcia.

Kush (Nubia)

L'actividá militar esterior empezó a desenvolvese dafechu escontra'l final del reináu de Amenemhat I (mientres la correxencia del so fíu Sesostris I), una vegada apangaos los conflictos internos. En Kush realizábense campañes periódiques nes que se tomaben los enclaves d'accesu a les mines d'oru, cobre y piedra (alabastru, diorita) estableciéndose guarniciones militares permanentes y colonies exipcies, empecipiándose asina'l procesu de penetración cultural. El faraón más activu tocantes a la espansión escontra Kush foi Sesostris I (1962-1928), algamando'l tercer tabayón. La principal fortaleza y guarnición construyir en Buhen, al altor del segundu tabayón. Sesostris III (1878-1842) de la mesma dirixó viviegamente la construcción de fortaleces. La provincia de Kush dependía del gobernador de Siena, esto nel puntu más austral del Altu Exiptu. Más tarde, arriendes de les reformes alministratives de Sesostris III, Kush dependería d'un visir propiu.

El Fayum

El Fayum ye'l nome modernu d'un llagu que surde al oeste del ríu Nilu a partir d'unu de los sos brazos. Los sos nomes exipcios yeren Mer-Uer (traducíu al griegu como Moeris) y Sha-resy. Unu de los principales oxetivos económicos de la dinastía XII foi potenciar el so rendimientu agrícola. Yá'l treslláu de la capital a Itytauy, so Amenemhat I, reflexa l'especial interés pola rexón, y dende Sesostris I (c. 1962-1928) hai constancia de la espansión agrícola, paralelamente a la realización d'obres de regadío y regulación de les agües, y a la construcción de nueves ciudaes.

Gracies a les obres de regadío algamóse un gran desenvolvimientu nel cultivu de trigu, llinu y vide;^[3] tamién destacaba la esplotación pesquera. El más ambiciosu proyeutu de regación data del reináu de Sesostris II (c. 1895-1878), qu'incluyía un dique con esclusas pal drenaxe, y actividá urbanística. El proyeutu hidráulicu sería rematáu mientres el reináu d'Amenemhat III (Amenemes III) (c. 1842-1797). Esti postreru ye'l más prósperu de la dinastía XII, debíu en gran parte a los grandes hinchentes que se rexistraron nél.

La principal ciudá d'El Fayum yera Cocodrilópolis (nome griegu) o Per-Sebek (nome exipciu; dambos signifiquen Ciudá del Cocodrilu). Yera'l principal centru de cultu a Sobek, el dios cocodrilu; de fechu el llagu tenía una importante cantidá de cocodrilos. L'especial interés de Amenemhat III per esta zona viose reflexáu na construcción del so propiu complexu funerariu (bien almiráu polos griegos, y conocíu por ellos como El Llaberintu) non bien lloñe de la zona, o na ereición de dos estatues sos a la entrada de la canal que xunía'l llagu col Nilu.

Carauterístiques culturales y artístiques

Estauína de Iby-ref: nomarca del Imperiu Mediu.

La principal carauterística del Imperiu Mediu, oldeando con periodos anteriores, foi qu'a pesar del centralismu políticu, reparar nes espresiones artístiques, un enclín escontra una representación "humanizada" de la realeza. L'arte del Imperiu Mediu carauterizar pol mayor realismu polo xeneral, y en particular nes semeyes, y este mesmu criteriu asonsañar la nobleza exipcia.

Cambeos relixosos

En relixón, reparar el gran ascensu de los dioses veneraos en Tebas (la nueva capital), y sobremanera d'Amón. Cada ciudá solía tener una tríada de dioses: en Tebas yeren un padre (Amón), una madre (Mut) y un fíu (Knonsu). Amón convertir en dios proteutor de la monarquía y del Estáu, adquiriendo gran influyencia los sumos sacerdotes de Amón.

Actividá comercial

Destaca la rellación colos dos centros comerciales más importantes del Mediterraneu Oriental: la islla de Creta (na actual Grecia) y la ciudá de Biblos (nel actual El Líbanu). Creta yera la principal potencia naval de la dómina, y la so principal producción yera la cerámica, bien envalorada n'Exiptu. Biblos, abastecía de madera a Exiptu, y la so rellación bazcuyaba ente l'alianza comercial y el vasallaxe. De fechu Sesostris III (1878-1842 e. C.) realizó campañes militares contra Biblos, dexando l'establecimientu de la hexemonía exipcia na rexón.

Otra de les principales rutes comerciales yera'l mar Roxu; el principal veceru yera Punt (identificáu cola actual Somalia), país productor d'inciensu, que llegaba a Exiptu al traviés de los puertos del mar Roxu. Nel reináu de Sesostris I (c. 1962-1928 e. C.) construyóse una canal que xunía'l mar Roxu con unu de los brazos del delta del Nilu, facer# posible la conexón ente los mares Coloráu y Mediterraneu.

Tamién se promovió l'actividá comercial con Kush, anque'l principal interés de los exipcios yera la so esplotación minera.

El reináu d'Amenemhat II (c. 1928-1895 e. C.) ye consideráu'l más prósperu de la dinastía XII tocantes a comerciu internacional.

Cronoloxía del Imperiu Mediu

Cronoloxía envalorada polos siguientes exiptólogos:

Primer faraón: Mentuhotep II Nebhepetra
- 2066-2014 (Dodson)
- 2061-2011 (Redford)
- 2055-2004 (Shaw)
- 2050-1999 (Malek)
- 2046-1995 (Von Beckerath)
- 2040-2009 (Grimal)
- 2008-1957 (Franke)
  - Mentuhotep II Sanjibtauy
- 2061-2040 (Grimal)
- 2011-2000 (Redford)

Últimu faraón: Neferusobek
- 1805-1801 (Malek)
- 1799-1795 (Shaw)
- 1798/97-1794/93 (Von Beckerath)
- 1790-1786 (Redford)
- 1790-1785 (Grimal)
- 1787-1783 (Arnold)
- 1785-1781 (Dodson)
- 1763-1759 (Franke)
- 1760-1756 (Krauss)

Vease: Dinastíes d'Exiptu: cronoloxía comparada

Cronograma

Referencies

Notes

↑ Nun hai unanimidá na clasificación de los periodos de la historia del antiguu Exiptu. Asina, nel llibru The Oxford History of Ancient Egypt envalórase que l'Imperiu Mediu entiende les dinastíes XI, XII, XIII y XIV.
↑ Citáu en Cersócimo (2000). Neferti: nome femenín, ye dicir que se trata d'una profetisa. Ameny: abreviatura de Amenemhat.
↑ La vide nun yera bien común n'Exiptu, sacante nel área mediterránea y en El Fayum. Tocantes a bebíes alcohóliques el principal consumu exipciu yera la cerveza, siendo la cebada un cultivu bien estendíu.

Referencies dixitales

(n'inglés) http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk//Welcome.html
(n'inglés) http://www.ancient-egypt.org/index.html
(n'inglés) http://www.narmer.pl/indexen.htm
(n'inglés) http://www.phouka.com/pharaoh/pharaoh/pharaohs.html
(n'alemán) http://www.eglyphica.de/egpharaonen
(en francés) http://2terres.hautesavoie.net/cegypte/texte/chronolo.htm

Bibliografía

Padró, Josep. Historia del Exiptu Faraónicu. Alianza Editorial, 1999 ISBN 84-206-8190-3
Serrano Delgado, José Miguel. Testos pa la Historia Antigua d'Exiptu. 1993. Ediciones Cátedra, S.A. ISBN 84-376-1219-5
Gardiner, Alan. L'Exiptu de los Faraones, 1994. Ed. Laertes. ISBN 84-7584-266-6
Grimal, Nicolás. Historia del Antiguu Exiptu. Akal Ediciones. ISBN 84-460-0621-9
Trigger, B.G.; Kemp, B.J.; O’Connor, D.; Lloyd, A.B. Historia del Exiptu Antiguu Ed. Crítica. ISBN 84-7423-838-2
Clayton, Peter A. Crónica de los Faraones. Ediciones Destino, 1996. ISBN 84-233-2604-7
Kemp, Barry J. L'Antiguu Exiptu: Anatomía d'una Civilización. 1992. Crítica, Grijalbo Mondadori, S.A. ISBN 84-7423-538-3
Bedman, Teresa (1997): "imperiu mediu_a_les_postrime.htm Del Imperiu Mediu a les acabadures del Imperiu Nuevu (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).", n'http://www.institutoestudiosantiguoegipto.com
Cersósimo, A (2000): "El Reinu Mediu n'Exiptu: La figura de Amenemhat III", en Transoxiana
Cersósimo, A (2001): "Amenemhat III: La vida íntima d'un faraón", en Transoxiana

Enllaces esternos

Periodu precedente	Periodu	Periodu siguiente
Primer periodu entemediu	Imperiu Mediu Dinastíes: XI XII	Segundu periodu entemediu

[1] Nun hai unanimidá na clasificación de los periodos de la historia del antiguu Exiptu. Asina, nel llibru The Oxford History of Ancient Egypt envalórase que l'Imperiu Mediu entiende les dinastíes XI, XII, XIII y XIV.

[2] Citáu en Cersócimo (2000). Neferti: nome femenín, ye dicir que se trata d'una profetisa. Ameny: abreviatura de Amenemhat.

[3] La vide nun yera bien común n'Exiptu, sacante nel área mediterránea y en El Fayum. Tocantes a bebíes alcohóliques el principal consumu exipciu yera la cerveza, siendo la cebada un cultivu bien estendíu.

[1]

[2]

[3]