Imperiu gaznávida

	estáu desapaecíu
Alministración
Capital	Gazni
	dinastía gaznávida (es)
Llingües oficiales	persa
Relixón oficial	islam y sunismu
Xeografía
Superficie	3400000 km²
Demografía

Los gaznávidas o gaznavíes (turcu: Gazneli İmparatorluğo, persa: غزنویان ġaznaviyān) fueron una dinastía musulmana, d'orixe turcu, fundada pol xefe samaní Sebük Tegin (un mamelucu d'orixe turcu), que reinó dende finales del sieglu X hasta finales del sieglu XII, nun imperiu constituyíu poles rexones de Jorasán, d'Afganistán y Punyab, con capital en Gazni y depués, casi a la fin del réxime, en Lahore.

Historia

Ascensu al poder

La Guerra Santa samaní contra les tribus paganes turques qu'habitaben les estepes al norte del Syr Darya dieron un abondosu suministru d'esclavos. Dalgunos d'ellos vendíense en Bagdag y de éstos se reclutaban pa la guardia personal del califa ‘abāsí, denominaos ghilman. Los samaníes tamién utilizaron a estos esclavos turcos como soldaos, llamaos mamelucos (del árabe mamluk, esclavu o teníu). Estos mamelucos aportaron a un elementu perimportante nes fuercies armaes del emir samaní y ocuparon posiciones d'enorme responsabilidá en dichu réxime.

Dos families surdieron d'estos esclavos militares turcos del emiratu samaní, los Simjúridas y Gaznávidas, que resultaron finalmente perxudicial pa los emires samaníes. Los Simjúridas recibieron un appanage na rexón de Kohistán, nel Jorasán oriental. Los xenerales samaníes Alp Tigîn y Abu al-Hasan Simjuri compitieron pola gobernación de Jorasán y pol control del emiratu samaní asitiando nel tronu a emires que podríen apoderar dempués de la muerte de ‘Abd al-Mālik I ibn Nūh (954-961) en 961.

Alp Tigîn, que aportó a comandante de les fuercies samaníes de Jorasán mientres el reináu del emir ‘Abd al-Mālik I ibn Nūh, se vió n'apuros a la muerte d'este. La muerte del emir creó una crisis de la socesión ente los sos hermanos. Un partíu de corte socatráu por homes de la clase de los escribanos —ministros civiles en llugar de xenerales turcos— refugó la candidatura de Alp Tigîn pal control del poder samaní. Al asumir l'emiratu l'hermanu d'este, Mansūr I ibn Nūh, Alp Tigîn, qu'antes había intrigado contra'l so nuevu xefe y tarreciendo represalies, resolvió retirase escontra la frontera sureste del emiratu, onde podría establecese como un xefe semiindependiente nos montes orientales de l'actual Afganistán, zona cercana a la frontera cola India, llugar onde amontaría'l so poder si realizaba una guerra santa contra los hindús. Los Simjúridas gociaron entós del control del Jorasán al sur del Amu Darya pero fueron primíos duramente por una tercera gran dinastía iranina, la Dinastía búyida, y fueron incapaces de sobrevivir el colapsu de los samaníes y al subsecuente aumentu de poder de los Gaznávidas.

Les lluches de los xenerales esclavos turcos pol dominiu del tronu cola ayuda de la llealtá cambiante de los líderes ministeriales de la corte demostraron y aceleraron la decadencia del emiratu samaní. La debilidá samaní atraxo en Transoxiana a los Qarluqs, un pueblu turcu que, lideráu pola cla Qarajanida, convirtiérase apocayá al Islam. Lideraos pol Ilak-Khan qarajanida Harun I, los Qarluqs ocuparon Bukhara en 992, estableciendo en Transoxania el Kanato Qarajanida.

Cuando Alp Tigîn llegó al pobláu de Gazni, el gobernador del llugar, Abū Bark Lawik, negó-y la entrada, pero en 962 conquistó dichu puntu. Al añu siguiente morrió Alp Tigîn y asoceder el so fíu Abū Ishāq el cual foi reconocíu gobernador de Gazni pol emir samaní. Cuando foi espulsáu de Gazni por Abū Bark Lawik, foi sofitáu polos samaníes pa recuperar la so ciudá. Ishāq muerre ensin descendencia en 966 y asoceder el xefe mamelucu Balkā Tigīn que morrió en 972 por una flechada mientres sitiaba al emir jariyita de Gardiz. Otru mamelucu, Pīrī, foi depuestu depués de cinco años de gobiernu. Nesta situación xubió al poder en 977 el xefe mamelucu Sebük Tegīn ibn Qara Bajkam, el verdaderu fundador d'Imperiu gaznaví.

Hexemonía

Sebük Tegīn

Esi mesmu añu, Sebük Tegīn atacó al reinu hindú Shahi de Ohind del Panyab, tomando prisioneru al so raxa (rei), Jayapala, que foi puestu en llibertá a cambéu del pagu de tributu.

Sebük Tegīn, foi un lleal al emir samaní. En 993, l'emir Nūh II ibn Mansūr enfrentar a la rebelión de los sos xefes Fa'iq y 'Abu 'A elī Simjuri y pidió ayuda a Sebük Tegīn qu'intervieno en Jorasán pa permediar fuercies. Victoriosu en 994, Sebük Tegīn foi compensáu col cargu de gobernador de Balkh, Tojaristán, Bamiyán, Gūr y Gharchistán (lo que-y equivalía'l mandu de les embravecíes tribus montañeses proto-taxiquistanines y proto-afganistanes). El so primoxénitu Mahmūd foi nomáu xefe de les fuercies samaníes de Jorasán. Al morrer Sebük Tegīn en 997, el so tercer fíu Ismāʽīl reclamó'l tronu por un periodu temporal, pero foi derrotáu y prindáu pol so hermanu Mahmūd en 998 na Batalla de Gazni. Mahmūd tuvo'l poder abondo pa convertise nel únicu gobernante de los territorios del so padre y pa consolidar la so posición nes tierres al sur del Amu Darya.

Mahmūd ibn Sebük Tegīn

Cola llegada al poder de Mahmūd, Gazni y la dinastía gaznaví acomuñáronse perpetuamente con él y llegó a la so cenit de poder. Hacia l'añu 1000, recibió del califa abasí Al-Qádir el títulu de Sultán, el primeru na hestoria en portalo. Al-Qádir aprovechó les diverxencies de los sos tutores, los búyidas xiinos imamíes, pa recuperar la so autonomía en Bagdag, cuntando col sofitu de los gaznávidas suníes. Mahmūd estendió les sos conquistes sobre los territorios samaníes y shahiyas; tamién conquistó'l reinu ismailí de Multán (asitiáu nel sur del Punyab y al norte del Sind), según dellos territorios búyidas. Según tolos rellatos contemporáneos, el reináu de Mahmud foi la edá d'oru y el cenit del Imperiu gaznávida. Mahmud realizó diecisiete espediciones al traviés del norte de la India pa establecer el so control y establecer estaos tributarios, y les sos redaes tamién resultaron nel saquéu d'una gran cantidá de botín. El líder gaznávida estableció la so autoridá dende les fronteres de Rayy a Samarcanda y dende el Mar Caspiu hasta'l Yamuna.

El sultán Mahmūd, amás d'espandir el territoriu gaznávida, consolidó políticamente y relixosamente l'interior de los sos dominios. D'esta manera en 1011, atacó al entós pequeñu reinu semi-independiente gūrī o shansabānī asitiáu nel inaccesible valle de Gūr, valle asitiáu nel tramu cimeru del Hari Rud, nes estribaciones occidentales del Hindu Kush. El primer monarca conocíu d'esti reinu foi'l malik Amir Sûrî y la población entá nun se convirtiera al Islam. Por tanto esti reinu yera tamién l'últimu bastión del Budismu Mahayana d'esta rexón cuando tolos sos vecinos convirtiérense en musulmanes. Anque Amir Sûrî llevaba un títulu árabe y el so fíu y socesor Muhammad ibn Sûrî tenía un nome islámicu, dambos yeren budistes y yeren consideraos paganos pol pueblu musulmán circundante. D'esta manera'l pequeñu reinu gúrida atopóse atacáu pola yihad gaznávida. El malik Muhammad ibn Sûrî foi derrotáu y prindáu por Mahmūd, fechu prisioneru xunto col so fíu Abu ‘Alî, y lleváu a Gazni, onde Muhámmad morrió por envelenar se a sigo mesmu. Abu ‘Alî foi adoctrináu nos preceptos islámicos. Darréu, Abu ‘Alî, convertíu yá en musulman, foi lliberáu de prisión, tornando al valle de Gūr, onde pasó a ser un vasallu gaznávida. Ellí con tol sofitu de los clérigos, unviaos por Mahmūd, convirtió a tola población montañesa de Gūr del budismu mahayana al Islam sunnita. Abu ‘Alî empezó a construyir mezquites y madrasas. En 1035, Abu ‘Alî foi derrocáu pol so sobrín Abbâs ibn Shîth.

Mientres el reináu de Mahmūd, los gaznávidas asitiaron a 4000 families turcomanes de la tribu Kınık, convertíes apocayá al Islam y lideraes por Arslan Isra'il ibn Selyuq, cerca de Farana en Jorasán. Escontra 1027, por cuenta de que los turcomanos atacaron los asentamientos vecinos, el gobernador de Tus, Abu al-Arith Jadhib, dirixó represiones militares contra ellos. Los turcomanos fueron derrotaos y esvalixaos a les tierres vecines. Los sos lideres Arslan Isra'il y el so fíu Kutalmish fueron prindaos por Mahmūd y unviaos prisioneros a la India. Arslan Isra'il morrió ellí, en 1032; sicasí'l so fíu Kutalmish escapó de prisión y xunióse a los sos primos Çağrı Beg Dawud y Tugrïl Beg, los fundadores del Imperiu selyúcida, nes sos guerres contras los gaznávidas, búyidas y bizantinos. El fíu de Kutalmish, Suleiman ibn Kutalmish, sería'l fundador del Sultanatu de Rum. Anque hasta tan tarde como 1033, el gobernador gaznávida Tash Farrash executó cincuenta xefes turcomanos en represalia poles sos incursiones destructives en Jorasán.

La riqueza traida de les espediciones indies de Mahmūd a Gazni foi enorme, y los historiadores contemporáneos (por casu Abu al-Fazl Beyhaghi, Ferdusi) dan descripciones brilloses de la magnificencia de la capital y de la beneficencia del conquistador para colos intelectuales. Mahmūd morrió en 1030.

Decadencia

Los fíos ximielgos de Mahmūd

Mahmūd dexó l'imperiu al so fíu Muhammad, que yera de temperamentu pacíficu. El so hermanu, Mas'ud, solicitó los trés provincies qu'él ganara cola so espada, pero'l so hermanu nun consentir. Mas'ud tuvo que lluchar contra'l so hermanu, y convirtióse en sultán, cegando y encarcelando a Muhammad como castigu. Mas'ud I foi incapaz de caltener l'imperiu y dempués d'una desastrosa gana ante los turcomanos de los caudiellos tribales selyúcides Çağrı Beg y Tugrïl Beg na Batalla de Dandanaqan en 1040, perdió toles tierres gaznávidas n'Irán y n'Asia Central, sumiendo al imperiu nun "tiempu de problemes". El so últimu actu foi recoyer toles sos ayalgues de los sos fuertes cola esperanza d'axuntar un exércitu y gobernar dende la India, pero les sos propies fuercies escalaron la riqueza y proclamaron nuevamente al so hermanu ciegu como rei. Los dos hermanos intercambiaron posiciones: Muhammad foi alzáu de la prisión al tronu, ente que Mas'ud foi unviáu a un cuartón dempués d'un reináu de diez años y depués asesináu en 1041. El fíu de Mas'ud, Mawdûder, que yera gobernador de Balj, y en 1041, dempués d'oyer la muerte del so padre, llegó a Gazni pa reclamar el so reinu. Él lluchó con 'Abd al-Rahman y Ahmad, los fíos del ciegu Muhammad, y foi victoriosu. Sicasí, l'imperiu llueu se desintegró y la mayoría de los emires nun se sometieron a Mawdûder. Nun ralu de nueve años, cuatro emires más reclamaron el tronu de Gazni.

Ibrahîm

En 1058, el cuartu fíu de Mas'ud I, Ibrahîm, un gran calígrafu qu'escribió'l Corán cola so propia pluma, convertir en rei. Ibrahîm restableció un imperiu truncáu sobre una base más firme al llegar a un alcuerdu de paz colos selyúcides y una restauración de los venceyos culturales y políticos. So Ibrahîm y los sos socesores l'imperiu esfrutó d'un periodu de tranquilidá sostenida. Desaposiáu de les sos tierres occidentales, l'imperiu foi sosteníu cada vez más poles riqueza acumulaes d'incursiones al traviés del norte de la India, onde enfrentó la resistencia dura de reinos indios tales como'l de Paramara de Malwa y el de Gahadvala de Kanauj. Mientres el so reináu, los nobles de Gūr pidiéron-y ayuda contra'l malik Abbâs ibn Shîth. Ibrahim, coló escontra Gūr y depunxo a Abbâs. Abbâs foi asocedíu pol so fíu Muhammad ibn Abbâs, quien aportó a rindir homenaxe a los gaznávidas. El sultán Ibrahîm gobernó hasta 1099.

Mas'ud III

Mas'ud III, fíu y socesor de Ibrahîm convertir en sultán y reinó mientres dieciséis años, ensin nengún acontecimientu importante na so vida. Los signos de debilidá nel estáu fixéronse evidentes cuando morrió en 1115, con conflictos internos ente los sos fíos terminando cola ascensión del sultán Bahrâm Shâh. Bahrâm Shâh, con sofitu del gran sultán selyúcida Ahmad Sanjar, ganó al so hermanu Arslân pol tronu na Batalla de Gazna en 1117. Bahrâm Shâh acabó como un vasallu selyúcida.

Bahrâm Shâh

El sultán Bahrâm Shâh foi l'últimu monarca gaznávida, que gobernó Gazni, la primera y principal capital, mientres trenta y cinco años. El príncipe gúrida Qutb al-Din Muhammad (fundador de la famosa ciudá de Firuzkuh y fíu del malik `Izz al-Dîn Husayn, nietu de la mesma de Muhammad ibn Abbas) que s'atopaba coles mesmes abellugáu en Gazni, por diferencies col so hermanu'l malik reinante Sayf al-Dîn Sûrî de Gūr, foi envelenáu pol so suegru, el sultán Bahram-Shah. Pa vengar al so hermanu, Sayf al-Din Suri coló escontra Gazna en 1148. El sultán gaznávida foi ganáu na Batalla de Gazna por Sayf al-Dîn Sûrî, sicasí Bahrâm Shâh, tres abellugase en Kurram, recapturó la capital al añu siguiente. Sayf al-Dîn Sûrî fuxó, pero l'exércitu gaznavída algamar y ganar nuna batalla en Sang-i Surakh. Sayf al-Dîn Sûrî y Majd ad-Din Musawi fueron prindaos y darréu crucificaos en Pul-i Yac Taq. Dempués de la so muerte, asocedió-y el so hermanu Bahâ' al-Dîn Sâm I, quien se preparar pa vengar al so hermanu fináu. Bahâ' al-Dîn Sâm I finó de muerte natural esi mesmu añu de 1149 y finalmente asoceder el so hermanu menor ‘Ala' al-Dîn Husayn, que conquistó Gazna en 1151, en ganando y espulsar a Bahrâm Shâh a la India. El yá sultán gúrida ‘Ala' al-Dîn Husayn entós afaró la ciudá y quemar mientres 7 díes, dempués de lo cual fíxose conocíu como Jahānsuz ("quemador del mundu"). Bahrâm Shâh quedar nel norte de la India mientres más d'un añu, reconstruyendo'l so exércitu. Dempués de la derrota y captura d'A‘Ala' al-Dîn Husayn en Herat poles fuercies selyúcides, Bahrâm Shâh tornó a Gazna y espulsó al gobernador gúrida. El vieyu súltan pasó los sos últimos díes en Gazna, onde morrió en 1157 siendo foi asocedíu pol so fíu, Khusrû Shâh. Les lluches ente gaznávidas y gúridas siguieron nos años siguientes arrampuñando estos últimos porciones del territoriu gaznávida, y Ghazni y Zabulistan fueron perdíos a un grupu de Turcos de Oghuz antes prindáu polos Ghuríes.

Los últimos sultanes

Dempués d'un curtiu reináu, el sultán Khusrû Shâh finó en 1160 y foi asocedíu pol so fíu Khusrû Mâlik Shâh. Ente 1061 y 1062, un grupu de turcomanos apoderar de Gazna, obligando a Khusrû Mâlik Shâh a retirase a Lahore, que se convirtió na so nueva capital. Dende ellí realizó incursiones nel norte de la India, ampliando'l so gobiernu hasta'l sur de Caxmir. Tamién formó una alianza cola tribu india Khokar. En 1170, Khusrû Mâlik Shâh (o unu de los sos comandantes) invadió la parte sur del Ganges.

En 1178 el príncipe gúrida Mu`izz al-Dîn Muhammad (hermanu del sultán Ghiyâth al-Dîn Muhammad y encargáu del sector oriental del Imperiu gúrida) invadió la parte sur del Punyab gaznávida llegando hasta Gujarat. Ente 1179 y 1180 apoderar de Peshawar, y ente 1181 y 1182 afaró la contorna de Lahore, pero Khusrau Malik llograr caltener fora de la ciudá pagándo-y tributu. Sicasí, Lahore finalmente foi prindada polos gúridas en 1186, mientres Khusrû Mâlik Shâh y el so fíu Bahrâm Shâh fueron encarcelaos y llevaos a Gūr, marcando d'esta manera'l final del Imperiu gaznávida.

Fuercies militares y les sos táctiques

El nucleu del exércitu gaznávida taba compuestu sobremanera de mamelucos turcos, lo mesmo que de millares de nativos afganistanos que fueron entrenaos y enrolados nel área al sur del Hindu Kush no qu'agora ye Afganistán. Mientres el gobiernu del sultán Mahmūd, un nuevu y más grande centru d'entrenamientu militar foi establecíu en Bost (agora Lashkar Gah). Esta zona yera conocida polos sos ferreros, que fabricaben armes de guerra. Dempués de prindar y conquistar la rexón de Punyab, los gaznávidas empezaron a emplegar hindús nel so exércitu.

Como les otres dinastíes que surdieron de los restos del califatu abasí, les tradiciones alministratives gaznávidas y la práutica militar veníen de los abasíes. Los caballos árabes, siquier na primer campaña, siguíen siendo sustanciales nes incursiones militares gaznávidas, especialmente en fondes incursiones galopantes en territoriu contrariu. Como s'evidencia hai un rexistru sobre '6000 caballos árabes' fueron unviaos contra'l rei Anandapala en 1008 y la esistencia d'esta caballería árabe persiste hasta 1118 sol gobiernu gaznávida en Lahore.

Sicasí, adoptáronse cambeos únicos que satisfaíen les demandes de la situación xeográfica de la dinastía gaznávida. Por cuenta del so accesu a les llanures indogangéticas, los gaznávidas, mientres los sieglos XI y XII, desenvolvieron el primer exércitu musulmán n'utilizar elefantes de guerra en batalla. Los elefantes taben protexíos por armadures nos sos frentes. L'usu d'estos elefantes n'otres rexones nes que combatieron los gaznávidas, particularmente n'Asia Central, foi sorprendente porque l'elefante yera una arma exótica.

Legáu

Nel so apoxéu, l'imperiu gaznávida creció hasta cubrir grandes partes del actual Irán, Turkmenistán y Uzbequistán, tou Afganistán, Paquistán y grandes partes del noroeste de la India. A los gobernantes gaznávidas xeneralmente atribúyense-y l'espardimientu del Islam nel Subcontinente indiu. Amás de la riqueza acumulada al traviés d'incursiones nes ciudaes indies y el tributu exactu de les rajás indios, los gaznávidas tamién se beneficiaron de la so posición como intermediarios a lo llargo de les rutes comerciales ente China y el Mediterraneu. Sicasí, fueron incapaces de caltener el poder por enforma tiempu y en 1040 los selyúcides se apoderadon de los sos dominios perses y un sieglu dempués los gúridas fixéronse cargu de les sos tierres subcontinentales indies restantes. Los Nasher, se autoproclaman ser los descendientes de la dinastía gaznávida.

Llista de soberanos gaznávidas

Emires (gobernadores) samaníes de Gaznî (non hereditarios)

Alptegin (962-963), Abu Ishaq (963-*966), Balkā Tigīn (966-972), Pīrī (972-977)

Emires y Sultanes gaznávidas (hereditarios)

977-997 : Sebük Tegīn (gobernador samaní)
997-998 : Ismāʽīl (gobernador samaní)
998-1030 : Mahmūd Yamîn ul-Daulâ (sultán, dende 1000 aprox.)
1030-1031 : Muhammad (primer reináu)
1030-1040 : Mas'ud I Shihâb ul-Daulâ
1040-1041 : Muhammad (segundu reináu)
1041-1048 : Mawdûder Abû al-Fath
1048-1050 : Mas'ud II
1050 : 'Alí Abû'l-Hasan Bahâ ul-Daulâ
1050-1052 : 'Abd ur-Rashîd Izz ul-Daulâ
1052-1053 : Tughrîl Qiwwam ul-Daulâ
1053-1059 : Farruqzâd Jamâl ul-Daulâ
1059-1099 : Ibrahîm Zahîr ul-Daulâ
1099-1114 : Mas'ud III Alâ ul-Daulâ
1114-1115 : Sherzâd Kemal ul-Dawlâ
1115-1118 : Arslân Sultân ul-Daulâ
1118-1152 : Bahrâm Shâh Yamin ul-Dawlâ
1152-1160 : Khusrû Shâh Muizz ul-Dawlâ
1160-1186 : Khusrû Mâlik Shâh Tâj ul-Daulâ