Inglés canadianu
dialeutu de la llingua inglesa
L'inglés canadianu (Canadian English, embrivíu CanE, CE, en-CA[1]) ye una variedá del inglés usáu en Canadá. Aproximao 24 millones de canadianos (77% de la población) tienen l'inglés como llingua materna, y más de 28 millones (86%) son fluyíos nel idioma del inglés qu'esti nun toma nin ye abondosu n'otros países.[2] La ortografía del inglés canadianu pue ser descrita como un amiestu d'inglés d'Estaos Xuníos, británicu, francés quebequense y xiros canadianos únicos. El vocabulariu canadianu ye asemeyáu al d'Estaos Xuníos, anque con diferencies claves y variaciones locales.
| Canadian English | |
|---|---|
| Faláu en | |
| Faláu en | Canadá |
| Númberu de falantes | |
| Datos | |
| Familia |
inglés norteamericano (es)  |
| Sistema d'escritura | alfabetu llatín |
| Códigos | |
 | |
En 1998 Oxford University Press produció un diccionariu inglés canadianu, dempués de cinco años d'investigación lexicográfica llamáu Canadian Oxford Dictionary; una segunda edición publicar en 2004. Se listaron pallabres namái canadianes y pallabres emprestaes d'otros idiomes, y ortografíes reconocíes, tales como si colour o color fueren la opción más popular d'usu común.
Historia
editarEl términu inglés canadianu ye acuñáu per primer vegada nun discursu del reverendu A. Constable Geikie nun discursu ante'l Canadian Institute, en 1857. Geikie, un canadianu d'orixe escocés, reflexó l'actitú anglocéntrica prevaleciente en Canadá pelos siguiente cien años cuando se refería a la llingua como un dialeutu corruptu, en comparanza al inglés puramente faláu por inmigrantes de Gran Bretaña.
De xacíu, les llingües de los pueblos aboríxenes canadianos empezaron a influyir nes llingües europees usaes en Canadá inclusive primero que se llevara a cabu la estensa colonización, y el francés del baxu Canadá apurrió vocabulariu al inglés del Altu Canadá.
Ortografía
editarA diferencia del inglés d'Estaos Xuníos, en Canadá utiliza la ortografía británica, con unes cuantes esceiciones.
Semeyances cola ortografía británica
editar- Les pallabres terminaes en -our y les sos derivaes. Como colour, colourful, colourless; succour; favour, favourite; harbour, harbours; neighbour, neighbours, neighbourhood; behaviour, behavioural; y honour, honours, honouring, honoured, honourary, honourable, ente munches otres. Na ortografía d'Estaos Xuníos, -or. ESCEICIONES: hour y glamour, que s'escriben asina inclusive na ortografía d'Estaos Xuníos.
- Les pallabres terminaes en -re. Como centre, metre, lustre, sabre, ochre, mitre, theatre, louvre, sombre, meagre, calibre, reconnoitre, macabre, litre, sceptre y fibre. Tamién aplica pal verbu centre y les sos conxugaciones (centres, centrede, centring). N'inglés d'Estaos Xuníos, -er. ESCEICIONES: fever, minister, tender, oyster, number, filter, monster, chapter, powder, enter, offer, member, sober, letter, proper, disaster, y los meses September, October, November y December.
- Les pallabres terminaes en -ogue. Como dialogue, monologue, epilogue, demagogue, prologue, añalogue, travelogue y catalogue. (Cuando se refier al términu téunicu, escríbese añalog en cualquier ortografía.) Na d'Estaos Xuníos, el sufixu más comúnmente utilizáu ye -og.
- Los verbos n'infinitivu de dos sílabes y que la so última lletra ye L escribir con esta consonante doble en xerundiu, en pasáu simple y en participiu (nel casu de los verbos regulares) y en sustantivos derivaos, ensin importar que l'acentu de la pallabra nun s'atope na postrera sílaba. Como cancelling, cancelled, cancellation; traveller, travelling, travelled; ente otres conxugaciones d'otros verbos. (Les formes d'estos verbos n'infinitivu, ya indicada la sílaba tónica en cada unu, son cancel, travel.) Casos similares son model, signal, dial, tunnel, revel, funnel, quarrel, label, gruel, equal, shrivel, fuel, carol, total, spiral, barrel, snorkel, marvel. ESCEICIONES: failing y failed, porque la pallabra orixinal (fail) consta d'una sola sílaba. Na ortografía d'Estaos Xuníos, toes estes pallabres escribir con una sola L, por ser la sílaba tónica la primera. Per otru llau, les pallabres controlling, controlled y controller; o patrolling y patrolled escribir con dos L inclusive n'inglés d'Estaos Xuníos, por tar l'acentu de toes estes pallabres alcontráu na última sílaba nes pallabres orixinales: control y patrol.
- La regla enantes esplicada tamién aplica pa axetivos comparativos y superlativos que la so última lletra ye L, como crueller (than) y (the) cruellest. L'axetivu orixinal, ya indicada la sílaba tónica, ye cruel. Na ortografía d'Estaos Xuníos, eses pallabres escribir con una sola L, pol motivu esplicáu nel casu anterior.
- La esplicación anterior tamién aplica pa worshipping, worshipped; kidnapping, kidnapped; y programming, programmed. Na ortografía d'Estaos Xuníos, eses consonantes nun s'escriben doblemente. Los verbos n'infinitivu, cola sílaba acentuada indicada, son worship, kidnap; y programme n'inglés canadianu y program nel d'Estaos Xuníos.
- Los verbos que terminen nuna sola L, como enrol, distil, instil, fulfil, appal y enthral, ente otros. Na ortografía d'Estaos Xuníos, escribir con doble L. ESCEICIONES: Los verbos control y patrol, que s'escriben con una sola L inclusive n'inglés d'Estaos Xuníos. Toos estos verbos, al conxugase en pasáu, xerundiu y participiu, escribir con doble L en toles modalidaes del inglés (enrolling, enrolled, etc.). Nel casu de la tercer persona del singular en presente simple (she, he o it), escribir según la modalidá (enrols n'inglés británicu, canadianu y los demás países de fala inglesa; enrolls n'inglés d'Estaos Xuníos). El mesmu criteriu aplica pa sustantivos derivaos d'estos verbos (enrolment nes ortografíes británica, canadiana y demás países de fala inglesa; enrollment na ortografía d'Estaos Xuníos).
- Los verbos practise (practicar) y license (llicenciar, autorizar) y los sustantivos practice (práctica) y licence (llicencia) escribir de manera distinta. N'inglés d'Estaos Xuníos, tantu los verbos como los sustantivos escríbense practice y license, esautamente de la mesma forma en dambos casos. Otres diferencies d'ortografía particulares: Les pallabres defence, pretence y offence. Nel d'Estaos Xuníos, estos trés pallabres escribir con S en cuenta de C. N'inglés canadianu, escríbese defensy cuando'l contestu ye deportivu. Per otru llau, los axetivos offensive y defensive, derivaes de les enantes mentaes, escribir con S en cualquier variedá del inglés. ESCEICIÓN: El sustantivu advice, pronunciáu /əd'vaɪs/ y el verbu advise, que se pronuncia /əd'vaɪz/, escribir de forma distinta en cualquier modalidá del inglés pola pronunciación distinta d'estos dos pallabres.
- Dellos verbos son clasificaos como irregulares. EXEMPLOS: leapt, dwelt, spelt, lleant, knelt, dreamt, misspelt, learnt, burnt, ente otros casos. N'inglés d'Estaos Xuníos, leaped, dwelled, spelled, lleaned, kneeled, dreamed, misspelled, learned, burned, polo que se clasifiquen como regulares.
| acknowledgement | acknowledgment |
| aeon, aesthetic | eon, esthetic |
| amoeba | ameba |
| anaesthesia, anaesthetic | anesthesia, anesthetic |
| archaeology, archaeologist, archaeological | archeology, archeologist, archeological |
| autumn | fall |
| axe | ax |
| by-product | byproduct |
| cheque (sustantivu) | check |
| co-author | coauthor |
| councillor, counsellor | councilor, counselor |
| counter-attack | counterattack |
| dependant (sustantivu), dependent (axetivu) | dependent |
| disc | disk |
| (Refiriendo al usu xeneral d'estes pallabres. Siempres s'escribe disc pa grabaciones; y disk pa ordenadores.) | |
| doughnut | donut |
| exclamation mark ! | exclamation point ! |
| gague | |
| gray | |
| hirhalable, likhalable, namhalable, rathalable, salhalable, sizhalable | hirable, likable, namable, ratable, salable, sizable |
| jewellery, jeweller | jewelry, jeweler |
| leukaemia | leukemia |
| manoeuvre | maneuver |
| marvellous | marvelous |
| medallist, panellist | medalist, panelist |
| mollusc | mollusk |
| mould | mold |
| moustache | mostache |
| nonplussed | nonplused |
| omelette | omelet |
| paean | pean |
| pre-eminent, pre-empt, pre-exist, pre-war | preeminent, preempt. preexist, prewar |
| pejamas | pajamas |
| queueing | queoing |
| racquet | racket |
| reeducate,
reelect, reenter, reexamine | |
| smoulder | smolder |
| storey, understorey | store, understore |
| sulphate, sulphur | sulfate, sulfur |
| tonne | ton |
| tranquillity | tranquility |
| vice | vise |
| wilful | willful |
| woollen | woolen |
| zed Z | zee Z |
Semeyances cola ortografía d'Estaos Xuníos
editar- Les feches esprésense predominantemente nel formatu mes-día. EXEMPLU: July 1 o July 1st. El formatu más comúnmente utilizáu nos demás países de fala inglesa ye día-mes.
- Otra semeyanza col inglés de los sos vecinos al sur ye añader puntu en cualquier abreviatura. EXEMPLOS: a.m., p.m., Mr., Mrs., Ms., St., Ave., Dr., ente otres. Esti signu omitir na ortografía británica. A éstes al puntu final nun enunciáu o l'usáu nuna abreviatura llámase-y period, a diferencia del nome británicu full stop.
- Utilícense los sufixos -ize y -yze en verbos y en pallabres derivaes d'estos. Como organize y les sos derivaes organization, organized, organizing, organizer; añalyze, paralyze, catalyze; amorthize, amorthization, visualize, visualization; socialize, appetizer, llegalize; immunize, immunization; criticize, authorize y authorization, ente munches otres. Na ortografía británica, toes estes pallabres escribir con S, en cuenta de Z (-ise, -yse y los sos derivaos).
- Al respective de la pronunciación, ye rótica. Esto ye, la lletra R pronúnciase claramente en cualquier posición. EXEMPLOS: La pallabra water dizse /'waɾəɾ/, corn pronúnciase /'kɔ:ɾn/, la manera como los canadianos pronuncien thdird ye /'θɜɾd/, y la manera en que dicen architect ye /'a:ɾkiˌtɛkt/. Esta pronunciación clara de la R tamién s'aplica n'otres variedaes del inglés, como na fala d'Estaos Xuníos, Les Bahames, Barbados, India, Paquistán, Escocia ya Irlanda (tantu la República como Irlanda del Norte).
- Al igual que l'inglés d'Estaos Xuníos, la lletra T (ensin importar si son una o dos) pronúnciase /ɾ/ si atopar ente dos soníos vocales y en sílaba non acentuada. EXEMPLOS: better pronúnciase /'bɛɾəɾ/, attitude dizse /ˈæɾɪˌel to:d/ y la manera de dicir potato nesta modalidá del inglés ye /pə'teiɾou/. Esta pronunciación particular de la lletra T tamién aplica na fala de Nueva Zelanda y Australia, y tase volviendo bien común na pronunciación estándar d'esti idioma.
| Canadá y Estaos Xuníos | Reinu Xuníu y demás países de fala inglesa |
|---|---|
| airplane | aeroplane |
| aging | ageing |
| aluminum /ə'lu:mɪnəm/ | aluminium /ˌæljʊ'mɪninəm/ |
| anemia, anemic | anaemia, anaemic |
| bandana | bandanna |
| behoove | behove |
| cesarean | caesarean |
| carburetor | carburettor |
| chili | chilli |
| cozy, cozier (than), (the) coziest, cozily, coziness | cosy, cosier (than), (the) cosiest, cosily, cosiness |
| diarrhea, gonorrhea; gynecology, gynecologist | diarrhoea, gonorrhoea; gynaecology, gynaecologist |
| draft, draftsman | draught (cuando significa «corriente d'aire»), draughtsman |
| encyclopedia | encyclopaedia |
| feces | faeces |
| flotist | flautist |
| felos tos | foelos tos |
| hematologist, hemoglobin, hemorrhage | haematologist, haemoglobin, haemorrhage |
| hauler | haulier |
| hiccup | hiccough |
| ladybug | ladybird |
| licorice | liquorice |
| medieval /ˌel mio:ðɪˈi:vəɫ/ | mediaeval /ˌmɛðɪˈi:vəɫ/ |
| edema, esophagus, estrogen | oedema, oesophagus, oestrogen |
| pediatrics, pediatrician | paediatrics, paediatrician |
| peddler | pedlar |
| period (El puntu a la fin d'enunciáu) | full stop |
| plow | plough |
| raccoon | racoon |
| routing | routeing |
| skeptic, skeptical | sceptic, sceptical |
| soccer | football |
| specialty | speciality |
| toward | towards |
| tire | tere |
| yogurt | yoghurt |
- Casos particulares del inglés canadianu son los verbos crystallize, anaesthetize, tranquillize y colourize, combinando la ortografía británica col sufixu -ize , dambos analizaos enantes. N'inglés d'Estaos Xuníos estes pallabres escríbense crystalize, anesthetize, tranquilize y colorize. Nel británicu, la norma más común alredor del mundu, crystallise, anaesthetise, tranquillise y colourise.
| Inglés británicu | Inglés canadianu | Inglés d'Estaos Xuníos |
|---|---|---|
| bill (al pagar por un serviciu) | cheque / bill | check |
| city centre | city centre / downtown | downtown |
| fire station | fire hall | firehouse / fire station |
| fizzy drink | pop | soda |
| knitted hat | tuque | beanie |
| queue up | queue up / line up | line up |
| rucksack | knapsack | backpack |
| toilet / loo | washroom | restroom |
| trainers | runners | sneakers |
| workout trousers | sweat pants | track pants |
Referencies
editar- ↑
en-CAye'l códigu d'idioma pal inglés canadianu, definíu por estándar ISO (vease ISO 639-1, ISO 3166-1 alpha-2) y Internet standards (vease Códigu d'idioma IETF). - ↑ «Population by knowledge of official language, by province and territory (2006 Census)» (inglés). Statistics Canada (11 d'avientu de 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xunu de 2008. Consultáu'l 26 de febreru de 2011.
Ver tamién
editar
Datos: Q44676
