Les Reines d'Amarna
Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
Del rexistru arqueolóxicu relativu al periodu d'Amarna, tamién conocíu como “Herexía d'Atón” o'l reináu d'Amenofis IV o Ajenatón, surden principalmente trés figures femenines de relevancia, independientemente de les fíes del rei, estes son: Tiya, la madre del faraón, Nefertiti, la Gran Esposa Real y Kiya, con quien bien probablemente'l faraón heréticu niciara'l so únicu herederu sobreviviente, Tutankamón.
Tiya, Tiy o Tiye
editarAncestros de Tiya
editarEl descubrimientu d'una tumba non real nel añu 1905 por James Quibell nuna espedición de Theodore Davies foi la fonte d'importantes datos el descubrimientu de la tumba de Yuya y To, padres de la gran esposa real d'Amenofis III y madre del faraón Ajenatón. El descubrimientu de la tumba casi intacta foi solo superáu, tocantes a la riqueza arqueolóxica apurrida, pol descubrimientu de la tumba de Tutankamón.
Tiya yera proveniente probablemente de la ciudá d'Ajmin (Akhmin), onde'l so padre yera'l principal Profeta del dios llocal Min (de la fecundidá) y Superintendente del ganáu del templu. Esta foi la postrera de les posiciones oficiales ocupaes pol padre de la futura reina, una vegada que se retiró de les sos principales responsabilidaes como Comandante de Carros y Señor de los caballos, posiciones qu'exerció mientres el reináu del rei Tutmosis IV (padre d'Amenofis III y güelu de Ajenatón).
Yuya de xuru yera una persona bien allegada a la redolada real, con bastante influencia na corte, de tala forma que tuvo un importante casoriu con una dama de la corte Tuyu, quien yera Superintendenta de la Casa Jeneret de Min na ciudá de Ajmin y del dios Amón en Tebas, tal qu'ella ocupaba una alta posición na xerarquía del cultu de la reina Ahmose-Nefertari con dalgún grau de parentescu sanguineu con aquella reina d'empiezos de la dinastía. Poro, Tiya, portaba yá un altu llinaxe, y nella taba'l destín designáu d'un casoriu col faraón Amenofis III.
Nos escarabeos conmemorativos del reináu de Amenofis III, los padres de la reina Tiya son referíos de volao pol so nome, ensin portar títulu real, siendo esti niciu la que sofitó la hipótesis d'un orixe humilde per parte de Tiya, y el so casoriu col faraón Amenofis III hipotéticamente debíase más a una rellación frutu del amor qu'a un fin sociu-políticu determináu.
Distintos nicios señalen que los padres de Tiya teníen una alta posición na xerarquía de la corte, y yera descendiente de la reina Ahmose Nefertari, d'ende'l so destín como esposa del faraón. Tiyu y Yuya tuvieron tamién otru fíu, Anen, quien se desempeñó como Segundu Profeta d'Amón y Altu Sacerdote de Ra-Atum, cargos exercíos mientres el reináu de Amenofis III; Ye probable que Anen, como sacerdote de Ra-Atum y hermanu de la reina Tiya, tuviera una gran influyencia sobre'l príncipe Amenhotep (futuru Amenofis IV) mientres la so infancia.
Magar el parentescu ente Tiya,Anen,Yuya y Tiyu establecióse basándose en nicios direutos topaos na tumba de los güelos de Ajenatón, nun esisten nicios asemeyaos al respective de otru personaxe de suma importancia del periodu de Amarna, como ye Ai. A falta de nicios nesi sentíu, puede dicise que tanto Ai como la reina Tiya yeren orixinarios de la ciudá de Ajmin, la proliferación de nomes de raigaños similares (Ai, Yuya, Tiyu, Tiya) pueden denotar una cierta familiaridá y dalgún grau de parentescu, pero los nicios nun son abondos.
La Gran Esposa Real de Amenofis III
editarTiya foi la gran esposa real de Amenofis III, sobrevivió munchos años al rei pa ver gobernar al so socesor y los nicios apunten a que tenía una residencia en Amarna (Ajenatón), onde foi soterrada a la so muerte, siendo treslladaos los sos restos a Tebas cuando la restauración foi establecida mientres el reináu de Tutankamón. Ello ye que de toles esposes reales del faraón Amenofis III que aportaron a conocíes nos nuesos díes gracies a los nicios subsistentes: Gilukhepa (fía del Suttharna II, rei de Mitani), Tadukhepa (otra princesa del reinu de Mitani) y Sitamón, fía mesma del faraón Amenofis, de toes elles, ye Tiya quien nos relieves, escultures y diverses representaciones ye amosada con toa los títulos de gran esposa real, como los sos atributos.
La influencia sobre Ajenatón
editarA la muerte del so maríu, Amenhotep III, Tiya siguió ocupando una posición de preeminencia nel gobiernu de los dos tierres, tantu ye asina que s'atoparon representaciones de Tiya col so fíu Amenhotep IV – Ajenatón. Entá más, afayáronse dientro de la correspondencia diplomática, misives destinaes a Tiya per parte d'un monarca estranxeru como'l rei de Mitani Tushratta, encamentándola a influyir sobre'l nuevu y nuevu soberanu d'Exiptu Ajenatón. Esta carta amuesa la preeminente ya influyente posición de Tiya] como madre del nuevu rei.
Los nicios rexistraos nunes canteres de piedra caliar nes llombes al norte de Amarna, onde s'inscribieron el nome de Tiya, como asina tamién nos relieves de la tumba del Altu Sacerdote Fuxa en Amarna, onde s'amuesa a Tiya na inauguración d'un templu solar na nueva ciudá Ajetatón, templu construyíu por Ajenatón dedicáu a la so madre Tiya.
Nefertiti
editar
Orixe
editarEl parentescu de la reina foi de muncha especulación; como Gran Esposa Real, yera la dadora d'herederos per sobre'l restu de les muyeres del harén real. Verdaderamente, la posición ocupada por Nefertiti yera amosada por completu en munchos monumentos como ser los cercos fronterizos de la ciudá Ajetatón, les tumbes de los sacerdotes del nuevu credo d'Atón, como Fuxa y Tute, onde se proclama:
“La Heredera, Grande de Favor, Dama de la Gracia, Pervalible d'Amor, Señora del Altu y Baxu Exiptu, Gran Esposa del Rei, a quien ama, Dama de los dos tierres, Neferneferuatón-Nefertiti, que viva per siempres y pa siempres”
Como heredera, ye presumible que Nefertiti fuera descendiente d'Ahmose-Nefertari, anque nun ye descrita cola clásica cita “Esposa del Dios Amón”, esta omisión ye fácilmente esplicada pola senciellu razón de que'l cultu y toa mención a Amón tuvo proscrita dende casi los empiezos del reináu de Ajetatón.
Ta establecíu que'l padre de Nefertiti yera Ai, quién más tarde algamó la posición de faraón, asocediendo a Tutanjamón, a la muerte prematura d'este. Magar se sabe qu'Ai taba casáu con una muyer llamada Tey, sostiense que nun yera la madre de Nefertiti, yá que nun portaba'l títulu de “Madre Real de la Gran Esposa del Rei” sinón daqué según “Gobernanta” de la principal esposa del rei. Los nicios apunten a que yera sía que non madrasca de Nefertiti, quien quedó güérfana de madre a curtia edá, siendo que'l so padre Ai, contraxo esposa nuevamente.
El so rol nel periodu de Amarna
editarLa preeminencia y el rol fundamental que desempeño “La bella que llegó” como Gran Esposa Real y compañera en tola aventura de Atón ye clara.
Distintos relieves y escultures topaos amuesen a les clares tan alta posición. Asina, nos relieves, munches vegaes ye representada al mesmu tamañu que'l faraón.
La crecedera del rol de Nefertiti sigue al del so maríu Ajenatón, tal ye asina qu'alredor del 5º añu del reináu, el mesmu periodu aparente onde Amenofis IV camuda'l so nome pol d'Ajenatón, al nome de Nefertiti amiéstase-y el prefixu Neferneferuatón.
Verdaderamente, dende empiezos de la correxencia ente Ajenatón y el so padre Amenofis III, la esposa del correxente yá portaba'l títulu “hemet nisu ueret” (Gran Esposa Real), asumiendo col pasu del tiempu una importancia hasta algamar la dimensión del mesmu faraón inclusive, portando cartuchos na correspondiente iconografía.
Esiste una hipótesis sobre'l tresformamientu de Nefertiti en correxente nos finales años de Ajenatón pa terminar gobernando en solitariu a la muerte d'este, convirtiéndose en parte l'entá ignoto faraón Semenejkara. Dicha hipótesis sofita tamién el casu Dahamunzu, una apelación qu'anguaño ye reconocida como una vocalización del idioma hitita pa la frase exipcia ta hemet nesu (la esposa real).
Nun esfuerciu desesperáu pa controlar el poder que se-y taba diendo de les manes, Nefertiti apela un reinu estranxeru pa reforzar la so posición interna. Prontamente dempués de la muerte del príncipe hitita Zannanza, sume Nefertiti probablemente morriendo.
Nefertiti dotó de neñes al rei, nun total de seis fíos, quien son vistes por casu nos relieves de la tumba de Merira II en Amarna, a saber:
- Meretatón: fía mayor de Nefertiti. Asume'l cargu de Gran Esposa Real alredor del añu 14 del reináu de Ajenatón, tresformándose na so esposa, basándose en restos atopaos en Amarna y correspondencia col monarca de Babilonia.
- Meketatón: segunda fía de Nefertiti, morrió siendo neña y foi soterrada en Amarna.
- Anjesenpaaton/Anjesenamón: tercer fía de Nefertiti y esposa de Tutankamon.
- Neferneferuatón-Tasherit: cuarta fía de Nefertiti.
- Neferneferura: quinta fía de Nefertiti.
- Setepenra: sesta y última fía de Nefertiti.
La imaxe de Nefertiti ye quiciabes unu de los emblemes clásicos de la cultura del Antiguu Exiptu, centrada nos afayos del taller del escultor Tutmosis alcontráu na ciudá d'Amarna.
Ocaso y muerte de “La Bella que llegó”
editarLa falta de datos concretos y la destrucción masiva de tolo que tenga que ver cola herexía de Amarna enzanquen de sobremanera conocer como terminaron los protagonistes principales del periodu apoderáu pola adoración de Atón. Básicamente sostuviéronse distintes hipótesis pa esplicar el fin de Nefertiti.
Nefertiti faraón
editarComo enantes na mesma dinastía XVIII Hatshepsut, Nefertiti alredor del añu 12º del reináu d'Ajenatón, Nefertiti ye alzada a la correxencia, usando'l nome Nefernefruaton col epítetu “Amada de Uaenra-Ajenatón”. La hipótesis suxer que nos años finales de Ajenatón, esistió una correxencia con Nefertiti, quedando namái al mandu Nefertiti, quien se camudaría'l so nome a un ignoto Semenejkara.
Esta hipótesis sostién non solo'l casu del Dahamunzu sinón tamién la importancia qu'adquiriera en tolos actos oficiales y relixosos nos que taba arreyáu la pareya real.
Sicasí, si unviamos namái les fontes atopaes, les menciones a Nefertiti mientres los últimos años del reináu d'Ajenatón son escases. Sábese que tuvo nel probable festival Sei del añu 12º de reináu de Ajenatón, como lo amuesen los relieves nes tumbes de Fuxa y Merira II, sacerdotes del cultu de Atón.
Tamién hai nicios de la so presencia mientres la ceremonia aciaga de la princesa Meketatón, la so segunda fía de Ajenatón, quien probablemente morrió dempués del añu 12 del reináu pero non muncho tiempu más. Esta ceremonia aciaga ye amosada na tumba real en Ajetatón, precisamente na cámara gamma de felicidá balta real. Ye precisamente esta imaxe la postrera que se repara a Nefertiti, nun apaez en nengún relieve o documentu esistente "a posteriori" del añu 13º o 14º de reináu del faraón.
Adicionalmente, faciendo referencia al casu Dahamunzu, la so conocencia vien pola correspondencia hitita, onde la reina viuda exipcia escribe que'l so maríu “... Nibhururiya morrió y atópase ensin herederos...” Muncho discutiniu abrióse pa identificar a felicidá reina, dellos estudiosos conecten el nome del faraón muertu a una vocalización hitita del praenomen “Neferjeperura” esto ye a Ajenatón, mientres otros eruditos venceyen aquel nome hitita a "Nebjeperura", el praenomen de Tutanjamón. Arriendes d'ello, los nicios disponibles podríen reflexar la esistencia de dos reines, una Nefertiti y la otra, una de les sos fíes Anjesepaatón. Pero l'afirmación de que nun había herederu al tronu refugaría a Nefertiti, yá que sabemos anguaño qu'esistía un príncipe de sangre real, herederu de la dinastía XVIII fundada por Amosis I, y yera el futuru faraón neñu Tutankamón.
Como conclusión, puede afirmase que la reina envuelta nel casu Dahamunzu sía con muncha certidume Anjesepaatón, quien siguió nel cambéu de nome al so maríu'l faraón Tutankamón, muertu esti últimu renuevu de la gloriosa dinastía XVIII, escastóse la llinia de los llibertadores de los hicsos.
Nefertiti cai en desgracia
editarDelles escavaciones de primeres del sieglu XX na zona de Amarna, allugaron un palaciu onde supuestamente moró Nefertiti, xenerando una hipótesis de que la Gran Esposa Real retirar en desgracia xunto col príncipe herederu Tutanjatón alredor del añu 14, tomando'l poder nos años finales del reináu de Ajenatón.
El refugu d'esta hipótesis basar en que fueron munchos los restos y estatues atopaes na mesma Amarna sobre imáxenes que portaben a Nefertiti en distintes etapes de la so vida.
Difícilmente una persona que cayera en desgracia nun sía posible tamién de ser borrada n'imáxenes, pintures, relieves y estatues; siendo asina, ¿cómo foi posible atopar nel taller del escultor Dhjutmose tantos bustos y talles realmente formoses de “La bella que llegó” ensin muestres aparentes de ser borraes o destruyíes arremente, sabiendo que cuando un personaxe (sía un rei o un personaxe menor) cayía en desgracia borraba cualesquier rastru pa la posteridá?
Muerte de Nefertiti
editarYe bien difícil determinar esta instancia, porque se sabe anguaño que orixinalmente los llugares d'entierru entamaos na nueva ciudá de Amarna fueron usaos de volao, pa los entierros de la princesa Meketatón de primeres y pa la pareya real dempués. Pero mientres los reinaos de Smenejkara o Tutanjamón fueron treslladaos a la necrópolis de Tebas y dempués, a empiezos de la Dinastía XIX toa mención al periodu d'Atón foi pretendidamente borráu del mapa. Al día de güei, inda nun s'identificó fehacientemente la momia de Nefertiti, nin la d'Ajenatón, tampoco'l so sarcófagu, polo tanto nun hai elementos p'avanzar.
Lo que puede considerase fehacientemente son les etiquetes de los envases sían de vinu, miel o cerveza, onde con escritura hierática inscribíase l'orixe de la mercancía y l'añu de la so producción.
Los despachos de jarras de vinos etiquetaos como de la “Casa de Neferneferuatón” terminen nel añu 11º del reináu d'Ajenatón. Pero sabemos polos relieves que Nefertiti tuvo nel festival del añu 12º como asina tamién na ceremonia aciaga de la so fía "a posteriori". Tamién esisten restos de jarras etiquetaes nel añu 15º y 17º del reináu del rei, pero estes etiquetes faen referencia a la Casa de la Esposa del Rei”; sábese qu'alredor del añu 14º del reináu de Ajenatón, la so fía Meritatón tomó'l cargu de “Gran Esposa Real” y como reina consorte. Esta conocencia nun ye solo polos restos atopaos en Amarna sinón tamién per correspondencia diplomática caltenida col reinu de Babilonia.
Asina, toa mención fidedigna a Nefertiti cesa ente los años 12 y 14 del reináu d'Ajenatón, pero aun así ye difícil determinar qu'asocedió con “la Bella que llegó”.
Finalmente una prueba a favor d'esta hipótesis basar nun ushebti atopada cola inscripción: “La Heredera, alta y poderosa nel palaciu, confidente del señor del Altu y Baxu Exiptu Neferjeperura Uaenra, el fíu de Ra, Ajenatón, la Gran esposa Real Neferneferuatón Nefertiti”. Esta inscripción confirma que la estauína foi iguada para Nefertiti y non pal so maríu. Esti oxetu yera usualmente fechu mientres el periodu d'embalsamamientu "a posteriori" de la muerte de la persona; y la imaxe de la estauína ye d'una reina colos cetros reales y non d'un gobernante en correxencia. Esti niciu apunta a que Nefertiti tuvo que morrer alredor del añu 14º del reináu d'Ajenatón, sía que non nun-y sobrevivió.
Kiya "hemet mererty aat" l'Amada Gran Esposa
editarLos rastros de Kiya son difusos de siguir, básicamente por dos motivos: por ser parte de la “herexía de Amarna” y maldiciones a la so memoria deliberadamente executaes quiciabes como parte de les reñedielles internes tan habituales na corte. Toes los camientos apunten a que la so elevación del anonimatu deber al dar a lluz a un herederu varón de Ajenatón.
La so elevación y cayida nel olvidu son rápides. Esisten relieves amosándola xunto con una fía, tamién otros relieves que fueron deliberadamente trabayaos pa borrar el nome de Kiya pa poner nel so llugar a Meketatón, la fía de Nefertiti que, aproximao mientres l'añu 14º, asume la función de Gran Esposa Real al pie del so padre Ajenatón, cumpliendo non solo los roles ritualistas del cultu sinón tamién les funciones polítiques.
Otra vegada, los nicios que sostienen la imaxe de Kiya, son nuevamente les etiquetes atopaes nos xarrones que conteníen vinu, cerveza, miel, etc. Nelles, les inscripciones faen referencia a Kiya como “la Casa de la Favorita”. De les etiquetes basar en dos feches determinaes del añu 6º y 11º del reináu de Ajenatón.
Los sos posibles oríxenes
editarEl nome de Kiya ye reparáu como una forma embrivida o diminutivu d'un nome más completu y ellaboráu. Dellos eruditos ven nesti razonamientu una conexón coles princeses estranxeres que taben nel harén real d'Ajenatón, que foi heredáu del so padre, el faraón Amenhotep III. Tien De concentrase en qu'estos llazos tienen un fundamentu más acorde a la política internacional qu'a un costume dada, considerando que dambes princeses del reinu de Mitani yeren el símbolu d'una alianza ente les "Dos Tierres" (Exiptu) y dichu reinu asiáticu.
Arriendes d'ello, el nome de Kiya foi vistu por dalgunos como una contraición de los nome sían de Gilukhipa o Tadukhipa. La primera entós, cayería fora d'hipótesis, considerando que foi casada con Amenofis III mientres el décimu añu de reináu de dichu faraón, convirtiéndola nuna persona de muncha edá pa ser dadora de fíos de Ajenatón. La segunda, Tadukhipa paecería ser la más probable.
Tamién, el nome Kiya pueda ser orixinariu d'Exiptu y non d'orixe asiáticu, dalgunos piensen que'l so nome deriva del raigañu exipciu ky.
La Favorita “Ta shepset”
editarCualesquier sía'l so orixe, foi referenciada col títulu “La Favorita”, y el so nome nun tuvo zarrada en nengún cartuchu hasta'l momentu; tampoco foi titulada como “Principal Esposa” o “Gran Esposa” o como “Heredera o Dadora d'Herederos”, sinón col epítetu simple de “La gran amada”.
La so preferencia ye fácilmente deducible por saber anguaño que foi soterrada orixinalmente na tumba real construyida primeramente pa la familia real nes contornes de la mesma ciudá de Amarna.
Los restos de la tumba, falen que l'entierru de Kiya foi opulento y bien provistu, nuna cámara acondicionada especialmente pa recibila dientro de la tumba de la familia real. Adicionalmente atópense rastros de Kiya en dellos restos d'edificios d'Ajetatón, en capiyes, tales como'l templu “Maru-Atón” en dicha ciudá.
Les menciones a Kiya van sumiendo gradualmente dempués del añu 14º a 16º del reináu de Ajenatón, quien nos sos años finales toma como Gran Esposa Real a la so fía Meritatón, quien usurpó munches de les imáxenes de Kiya borrando la so mención p'asitiar la suya, restos atopaos non solo en Amarna sinón tamién en Hermópolis.
Legáu
editarLa mayoría de la iconografía del periodu fai referencia a una imaxe central femenina quien nun ye otra que Nefertiti, a la fin del reináu apaez la so fía Meritatón, pero estes imáxenes nun despinten que Ajenatón tenía bastantes esposes del so harén real, datos que nun vienen de les imáxenes oficiales” sinón munches vegaes de la correspondencia diplomática.
La hipótesis más consistente alredor de Kiya centrar en que la so preeminencia sobre'l restu de les esposes del harén tien de ser puramente d'encantu personal, xunto con un condicionante políticu, que pudo ser dar una descendencia masculina a la casa reinante, sía al traviés de los príncipes Semenejkara o Tutankamón.
Sobre los afayos na tumba KV55, esistieron variaos rastros, que munchos venceyar a Kiya. La imaxe más comúnmente caltenida de Kiya ye un vasu canopo cola tapa esculpida d'una muyer portando una peluca nubia, bien común y de moda pa la dómina de Amarna ente les cortesanes.
El ataúd atopáu en KV55 na so forma orixinal tien una peluca nubia na so cabeza, y piénsase que foi orixinalmente escurríu non solo'l ataúd sinón tamién los vasos canopos como un tou homoxéneu.
Nesti puntu, ye necesariu esclariar que'l ataúd de KV55 contenía una momia de sexu masculín, tando n'alderique si yera Semenejkara o Ajenatón mesmu, y polo tanto non de Kiya, quien nunca ye retratada portando uraeus, nin cartuchos reales.
El ataúd mesmu, magar ye claramente con peluca, reparar que dempués se -y amestó non solo'l uraeus sinón tamién la barba real, faciendo entós d'un ataúd fechu orixinalmente pa Kiya, quien foi reutilizáu pa una momia real, cuando se fixo'l treslláu de la corte de Amarna escontra Tebas, lo qu'implicó tamién el treslláu del campusantu real de Amarna a Tebas ante la medrana de los saqueos de tumbes. Dichu tresllado bien probablemente llevóse a cabu mientres el reináu de Tutankamón.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Escultura en madera con incrustaciones de piedra y metal de Tiya, esposa de Amenofis III y madre de Ajenatón. Nótese la corona de la diosa Hathor colos cuernos como marcu xunto col discu solar y los dos grandes plumes d'avestruz, identificatorio del so rol como Gran Esposa Real. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu
- ↑ Ye una de les pieces atopaes nel taller del escultor Thutmose na ciudá de Amarna. Ye una imaxe de Nefertiti na so adultez. Nótense les marques efectuaes con trazu negru sobre la escultura bien probablemente efectuaes por aprendices del taller. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu
- ↑ Funeral de la segunda fía de Nefertiti y Ajenatón, la princesa Meketatón. Reparar en primer llugar al padre despidiéndose de la so fía, siguíu de la so esposa Nefertiti y les sos hermanes-princeses. La imaxe qu'espresa murnia na familia real ye única, y amuesa el xiru escepcional de la iconografía real. El faraón, maríu y padre despidiéndose de la so fía muerta. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII
- ↑ Escultura de Nefertiti n'edá madura, lloñe de la so jovialidad y guapura de la mocedá. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu
- ↑ Reparar la peluca curtia d'orixe nubiu, bien de moda na dómina tantu en muyeres como n'homes. Atón estiende los sos rayos que terminen nun Anj significando "el dador de vida". Esti relieve ye una muestra de la eliminación de Kiya de toa imaxe "pública". Nótese'l borráu del testu en xeroglíficu de la derecha. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu
- ↑ Vasu canopo iguáu orixinalmente pa Kiya, depués usurpáu pa una momia real, probablemente de Ajenatón o Smenejkara. Reparar la peluca nubia de la tapa del vasu. Ye detectable fácilmente la mozqueta fecha pa xuntar un uraeus que orixinalmente nun portaba la vasía. Ye probable que la reutilización de la dote funeraria de Kiya tópase lleváu a cabu cuando se decidió'l treslláu de los restos reales de les tumbes de Amarna escontra la necrópolis de Tebas a posteriori de la restauración de Amón. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu.
- ↑ Magar la momia que portaba sábese que ye de sexu masculín, deduzse que foi modificáu p'allugar otra momia real distinta a la orixinal, polo que tuvieron qu'amesta-y uraeus y barba faraónica. Nótese'l formatu de peluca nubia. Los nomes del ataúd fueron borraos col enfotu de dexar ensin nome al ocupante y arrenegar el so pasu al más allá. Periodu de Amarna. Dinastía XVIII. Imperiu Nuevu.
Datos: Q3393524
