Llingües esquimales
Les llingües esquimales o llingües inuit-yupik constitúin la caña demográficamente más numberosa y qu'ocupa un territoriu más estensu de les llingües esquimo-aleutianes.
Llingües esquimales | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Árticu d'América del Norte | |
| Países |
 Rusia Alaska.svg){kind=small} Canadá Groenlandia | |
| Falantes | ~97.000 (2009) | |
| Filiación xenética | L. Yupik-Inuit | |
| Subdivisiones |
Llingües inuit Llingües yupik | |
| Códigu Glottolog | eski1265 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Clasificación
editarLes llingües esquimales nel so conxuntu tán rellacionaes col idioma aleutianu y col idioma sirenik (que dalgunos consideren una llingua esquimal diverxente y otros otra caña de la familia esquimo-aleutiana). Tocantes a la diversificación interna de les llingües esquimales, estes clasifíquense usualmente como:
- Les llingües inuit qu'ocupen el norte y nordés d'América del Norte y fálense n'Alaska, Canadá y Groenlandia.
- Idioma inupiaq (Alaska septentrional) 2.420 (2000)[1]
- Idioma inuvialuktun o inuktun (Canadá occidental) 4.000 (1981)[2]
- Idioma inuktitut (Canadá oriental; xunto con inuktun) 32.775 (1991)[3]
- Idioma groenlandés (Groenlandia) 57.800 (2002)[4]
- Les llingües yupik qu'ocupen l'área más occidental y fálense nel estremu oriental de Siberia y Alaska.
- Yupik d'Alaska central 16.900 (2000)[5]
- Idioma alutiiq o yupik del golfu del Pacíficu 76 (2000)[6]
- Idioma yuit o yupik central de Siberia (Islles Chaplinon y St. Lawrence) 830 (2000)[7]
- Idioma naukanski 75 (1990)[8]
- El idioma sirenik dalgunos asitien esta llingua dientro del grupu yupik anque otros autores consideren que se trata d'una caña independiente. La llingua escastar en 1997.
Descripción llingüística
editarEl proto-esquimal hai ye l'antecesor de les llingües esquimales modernes. El sistema del proto-esquimal foi oxetu de diverses resconstrucciones hipotétiques, una recién ye la de Fortescue (1994).
Comparanza léxica
editarLos numberales reconstruyíos pa llingües esquimales son:[9]
GLOSA Esquima inuit Esquima yupik PROTO-
ESKIMOQawiaraq Iñupiaq Inuktitut PROTO-
INUITAlutiiq Yupik
centralChaplino Naukanski PROTO-
YUPIK'1' atausiq atausiq ataaseq *atausiq allriluq atautʃiq a'taːsiq arreyaːsiq *atauSiq *arreya(ʀ)uciq '2' malguk malʁuk marluk *malʁuk malʔuk malʀuk 'maːlʁuk maːlʁuk *maːlʀuk *maːlʀuk '3' piŋasut piŋasut piŋasut *piŋasut piŋajun piŋayun pi'ŋayut piŋayut *piŋayut *piŋayut '4' sisamat sisamat sisamat *sisamat staːman tʃətaman əs'tamat sitamat *Sitamat *citamat '5' tallimat tallimat tallimat *tallimat taɬiman taɬiman ta'ɬimat taɬimat *taɬimat *taLimat '6' itchaksraq iččakřaq arfinillit *arvinllit aʁwilɡən aʀvinləɣən aʁ'vinlək aʁvinlək/
arreyaːtorcaɣləɡən*aʀvinləɣən *aʀvinələɣ '7' tallimat
malguktallimat
malʁukarfineq
marluk*5+2 maɬʀoːɡin malʀunləɣən maːʁr̥aʁ'vinlək maːlʁoɡnəŋ
aʁvinlək*5+2 *5+2 '8' tallimat
piŋasuttallimat
piŋasutarfineq
piŋasut*5+3 iŋlulɡən piŋajunləɣən pi'ŋayunəŋ
iŋ'luləkpiŋayunəŋ
aʁvinlək*5+3 *5+3 '9' quliŋugu-
tail̩aqquliŋŋ̩oʁo-
tailʲaqarfineq sisamat
/ quliŋiluat*10-1 qulŋujan qulŋunʀi-
alifazːnəs'tama'nəŋ
iŋ'luləkqulŋoʁi-
tilŋuq*10-1 *10-1 '10' qulit qulit qulit *qulit qulən qula /qulən 'qula qule *qula *qul-
Referencies
editar- ↑ Ethnologue report for language code: Inupiatun, Northwest Alaska
- ↑ Ethnologue report for language code: Inuktitut, Western Canadian
- ↑ Ethnologue report for language code: Inuktitut, Eastern Canadian
- ↑ Ethnologue report for language code: Inuktitut, Greenlandic
- ↑ Ethnologue report for language code: Yupik, Central
- ↑ Ethnologue report for language code: Yupik, Pacific Gulf
- ↑ Ethnologue report for language code: Yupik, Central Siberian
- ↑ Ethnologue report for language code: Yupik, Naukan
- ↑ Eskimo-Aleut Numerals
Bibliografía
editarFortescue, Michael, Steven Jacobson, and Lawrence Kaplan. 1994. Comparative Eskimo Dictionary with Aleut Cognates. Alaska Native Language Center.
Datos: Q20736
