Llingües hmong
Les llingües hmong[1] (o miao[2]) pertenecen a la familia llingüística Hmong-Mien, qu'inclúi delles llingües falaes por grupos miao (como los hmong, hmu y xong), el pa-hng y les llingües "bunu" usaos polos yao.
Llingües hmong | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Este d'Asia | |
| Países |
 China Tailandia Laos Vietnam | |
| Filiación xenética | Llingües mien | |
| Subdivisiones |
Baheng Jiongnai–She llingües hmong orientales (Miao Chuanqiandi) Qo Xiong (W. Hunan) Hmu (Y. Guizhou) posiblemente otres cañes | |
| ISO 639-2 | hmn | |
| Códigu Glottolog | hmon1337 | |
|
| ||
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Aspecto editar
Denominación de les llingües editar
La denominación más común pa estes llingües ye Miao (苗), el términu chinu y l'únicu usáu polos miao de China. Sicasí, hmong úsase más llargamente n'occidente, particularmente n'Estaos Xuníos onde esiste una importante migración hmong. Munchos inmigrantes d'esta etnia prefieren el términu hmong y consideren la denominación miao como peyorativa (anque dichu términu tien connotaciones negatives nel dialeutu sinítico de Guizhou, sigue siendo'l términu xeneral y neutral usáu polos miao de China).[3]
Per otra parte les distintes llingües hmong usaos pol grupu étnicu miao, tienen distintos nomes. Pueden estremase tres rames principales, que acontinuación se nome acordies colos nomes daos por Purnell (n'inglés y chinu), Ma y Ratliff, según los nomes descriptivos basaos nos patrones de colores de los sos traxes tradicionales:
| Multitree | Autónimo | Purnell | (en chinu) | Ma | Ratliff | color del traxe |
|---|---|---|---|---|---|---|
hmpr |
—* | Sichuan–Guizhou–Yunnan Miao | Chuanqiandian Miao (川黔滇苗) | Miao occidental | Hmong occidental | Blanco, Azul/Verde, Floriáu, etc. |
xian |
Xong | Hunan Miao occidental | Xiangxi Miao (湘西苗) | Miao oriental | Hmong septentrional | Miaos coloraos/Meo |
qian |
Hmu | Eastern Guizhou Miao | Qiandong Miao (黔东苗) | Miao central | Hmong oriental | Miaos negros |
* Nun esiste un nome común, los falantes de maio usen formes como Hmong (Mong), Hmang (Mang), Hmao, Hmyo. Los falantes de yao usen nomes basaos na forma Nu.
La Hunan Province Gazetteer (1997) da los siguientes autónimos pa dellos grupos clasificaos pol gobiernu a cencielles como miaos:
- Xiangxi Prefecture: Guoxiong 果雄, Gexiong 仡熊; Guochu 果楚 (ceremonial)
- Luxi County and Guzhang County: Suo 缩, Shuang 爽
- Jingzhou County: Mu 目, Naimu 乃目
- Chengbu County: Mao 髳
Distribución xeográfica editar
- Laos 8%
- Vietnam 1,9%
- China 0,72%
- Estaos Xuníos 0,064%
Descripción llingüística editar
Alfabetu y escritura editar
Ente 1951 y 1953 desenvuélvese l'adautación al alfabetu llatín en Laos. En 1959 Shong Llue Yang, desenvuelve l'alfabetu Pahawh.
Les llingües hmong escribiéronse tradicionalmente por aciu distintes adautaciones de la escritura chino. Alredor de 1905, Samuel Pollard introdució l'alfabetu llatín afechu, llamáu trescripción Pollard, pal a-hmao, y este pasó a ser usáu tamién pal hmong daw.[4]
Nos años 1950, diseñáronse tamién romanizaciones basaes nel pin-yin per parte de les autoridaes chines pa otros trés variedaes de miao: el xong, l'hmu y el miao chuanquiandi, según un alfabetu especial pal a-hmao pa substituir a la trescripción Pollard (agora conocida como "antiguu miao"), anque l'alfabetu Pollard sigue siendo llargamente usáu. Esto significo que distintes cañes de miao usaron sistemes d'escritura basaos n'estandarizaciones distintes.[5] Wu y Yang (2010) señalen que deberíen desarrollarsse estandirizaciones pa los seis variedaes primaries del grupu Chuangqiandi.
Comparanza léxica editar
Los numberales en distintes llingües hmong son:[6]
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Proto-Hmong-Mien | *ʔɨ | *ʔu̯i | *pjɔu | *plei | *prja | *kruk | *dzjuŋH | *jat | *N-ɟuə | *gju̯əp |
| Pa-Hng (Gundong) |
ji11 | wa35 | po35 | ti35 | tja35 | tɕu55 | tɕaŋ44 | ji42 | ko33 | ku42 |
| Wunai (Longhui) |
i35 | ua35 | po35 | tsi35 | pia35 | tju55 | tɕa21 | ɕi31 | ko33 | kʰu31 |
| Younuo | je22 | u33 | pje33 | pwɔ33 | pi33 | tjo35 | sɔŋ31 | ja21 | kiu13 | kwə21 |
| Jiongnai | ʔi53 | u44 | pa44 | ple44 | pui44 | tʃɔ35 | ʃaŋ22 | ʑe32 | tʃu33 | tʃɔ35 |
| She (Chenhu) |
i35 | u22 | pa22 | pi35 | pi22 | kɔ31 | tsʰuŋ42 | zi35 | kjʰu53 | kjʰɔ35 |
| Xiangxi Miao occidental (Layiping) |
ɑ44 | ɯ35 | pu35 | pʐei35 | pʐɑ35 | ʈɔ53 | tɕoŋ42 | ʑi33 | tɕo31 | ku33 |
| Xiangxi Miao oriental (Xiaozhang) |
a33 | u53 | pu53 | ɬei53 | pja53 | to33 | zaŋ13 | ʑi35 | gɯ32 | gu35 |
| Qiandong Miao septentrional (Yanghao) |
i33 | o33 | pi33 | l̥u33 | tsa33 | tʲu44 | ɕoŋ13 | ʑa31 | tɕə55 | tɕu31 |
| Qiandong Miao meridional (Yaogao) |
tiŋ24 | v13 | pai13 | tl̥ɔ13 | tɕi13 | tju44 | tsam22 | ʑi244 | tɕu31 | tɕu24 |
| Pu No (Du'an) |
i454 | aːɤ454 | pe454 | pla454 | pu454 | tɕu423 | saŋ212 | jo42 | tɕu22 | tɕu42 |
| Nao Klao (Nandan) |
i42 | uɔ42 | pei42 | tlja42 | ptsiu33 | tɕau32 | sɒ31 | jou54 | tɕau24 | tɕau54 |
| Nu Mhou (Libo) |
tɕy33 | yi33 | pa33 | tləu33 | pja33 | tjɤ44 | ɕoŋ31 | ja32 | tɕɤ55 | tɕɤ32 |
| Nunu (Linyun) |
i53 | əu53 | pe53 | tɕa53 | pɤ53 | tɕu23 | ʂɔŋ22 | jo22 | tɕu32 | tɕu22 |
| Tung Nu (Qibainong) |
i55 | au33 | pe33 | tɬa33 | pjo33 | ʈu41 | sɔŋ21 | ʑo21 | tɕu13 | tɕu21 |
| Pa Na | ʔa31 | ʔu13 | pa13 | tɬo13 | pei13 | kjo35 | ɕuŋ22 | ʑa53 | tɕʰu313 | tɕo53 |
| Hmong Shuat (Funing) |
ʔi55 | ʔau55 | pʲei55 | plɔu55 | pʒ̩55 | tʃɔu44 | ɕaŋ44 | ʑi21 | tɕa42 | kɔu21 |
| Hmong Dleub (Guangnan) |
ʔi55 | ʔɑu55 | pei55 | plou55 | tʃɹ̩55 | ʈɻou44 | ɕã44 | ʑi21 | tɕuɑ42 | kou21 |
| Hmong Nzhuab (Maguan) |
ʔi54 | ʔau43 | pei54 | plou54 | tʃɹ̩54 | ʈou44 | ɕaŋ44 | ʑi22 | tɕuɑ42 | kou22 |
| Dian Miao nororiental (Shimenkan) |
i55 | a55 | tsɿ55[7] | tl̥au55 | pɯ55 | tl̥au33 | ɕaɯ33 | ʑʱi31 | dʑʱa35 | ɡʱau31 |
| Raojia | i44 | ɔ44 | poi44 | ɬɔ44 | pja44 | tju33 | ɕuŋ22 | ʑa53 | tɕa55 | tɕu53 |
| Xijia Miao (Shibanzhai) |
i55 | u31 | pzɿ31[7] | pləu31 | pja31 | ʈo24 | zuŋ24 | ja33 | ja31 | ʁo31 |
| Gejia | i33 | a33 | tsɪ31 | plu33 | tsia33 | tɕu55 | saŋ31 | ʑa13 | tɕa24 | ku133 |
Ver tamién editar
Referencies editar
- ↑ El dígrafu hm indica una nasal llabial sorda.
- ↑ Heteroglotónimo despreciatible refugáu polos falantes d'estes llingües.
- ↑ Duffy, 2007. Writing from these roots: literacy in a Hmong-American community
- ↑ Tanya Storch Religions and missionaries around the Pacific, 1500-1900 2006 p293 "he invented the first script for any Miao language"
- ↑ 苗文创制与苗语方言划分的历史回顾
Other branches had been left unclassified. - ↑ Hmong-Mienh numerals (E. Chan)
- ↑ 7,0 7,1 ɿ ye la trescripción habitual de los sinólogos pa [ɨ].
Bibliografía editar
- Li Jinping, Li Tianyi [李锦平, 李天翼]. 2012. A comparative study of Miao dialects [苗语方言比较研究]. Chengdu: Southwest Jiaotong University Press.
- Esti artículu correspuende en parte a una entrada de Epistemowikia, publicáu en dominiu públicu o bien, so la Llicencia Creative Commons Atribución Compartir-Igual 3.0.
Datos: Q9040772
