Idioma hebréu

עברית y עברית חדשה‎
Faláu en
Faláu en	Israel
Númberu de falantes
Datos
Familia	lenguas cananeas (es) y Llingües xudíes
Estáu de vulnerabilidá	1 seguru
Sistema d'escritura	alfabetu hebréu
Reguláu por	Academia del Idioma Hebréu
Códigos
ISO 639-1	he y iw
ISO 639-2	heb
ISO 639-3	heb

L'hebréu ye una llingua semítica de la familia afroasiática falada por cinco millones de persones, n'Israel (95%) y otros dos o trés millones nes comunidaes xudíes espardíes pel mundiu, axuntando un total d'ocho millones de falantes. N'Israel, ye la llingua del Estáu y una de les dos llingües oficiales xunto col árabe y fálala la mayoría la población.

Al marxe de la Biblia, el testu más antiguu fechu nel alfabetu hebréu ye del sieglu IX e.C. D'esta dómina ye la estela de Moab, escrita en dialeutu cananeo-moabita, na que Mesha, rei de Moab, cuenta los sos trunfos escontra Omri, el rei d'Israel. Tien paralelismu col Segundu Llibru de los Reis, capítulu 3.

Na Estela de la Casa de David, escrita n'hebréu a mediaos del sieglu VIII e.C., conmemora les victories del rei siriu Hazael sobre Xoram, fíu d'Acab, rei d'Israel, y sobre Ocozíes fíu de Xoram rei de Xudá, de la dinastía de David. Ye'l testu más vieyu que fai referencia a esta dinastía.

L'hebréu dexó de falase alredor del sieglu I e.C., masque'l so emplegu siguió faciéndose na lliteratura y, sobre manera, na lliturxa xudía, col enfotu de sirvir de llingua académica. En Palestina sustituyóse como llingua falada pol araméu. Tocantes a la diáspora xudía, les sos llingües comunes foron dos: el yidis nos xudíos denomaos ashkenazíes (centru y este d'Europa) y el ladín o xudeoespañol nos denomaos sefardinos (cuenca mediterránea).

L'hebréu modernu, llingua oficial d'Israel, recuperólu'l sionismu a últimos del sieglu XIX col enfotu d'emplegalu como llingua nacional del futuru Estáu xudíu.

Fontes

Anque la Biblia ye la fonte principal del hebréu clásicu, la mesma llingua úsase en delles inscripciones. Pente les que se conocen meyor, tán les del calendariu Gezer (sieglu X e.C.), una llista de meses definíos pol trabayu agrícola carauterísticu fechu nellos (inda que pue ser qu'esti testu nun lu escribiere un israelita); les inscripciones Kuntillet 'Ajrud y Khirbe el-Qom (d'últimos del sieglu IX o entamos del VIII e.C..), que mentaben a Yahweh y al so Asherah; los Ostraka de Samaria (sieglu VIII e.C.) recueye pagos de vinu, aceite, etc.; la inscripción del túnel Siloam (últimos del sieglu VIII e.C.), atopada nel túnel construyíu por Ezequíes perbaxo la ciudá de David pa llevar agua del manantial de Gihon hasta la Reserva de Siloam; los Ostraka de Lachish (entamos del sieglu VI e.C.) con mensaxes militares primero de la invasión babilónica; y los ostraca Arad (de la mesma dómina) que recueyen les provisiones furníes a los soldaos. La Piedra Moabita (ca. 830 e.C.), na que'l rei Mesha de Moab fala de les sos victories escontra los israelites, ta nun llinguax asemeyáu al hebréu bíblicu.

Filiación llingüística

Dientro'l grupu noroccidental de llingües semítiques, l'hebréu pertenez a la familia cananea, qu'inclúi al feniciu, moabita y amonita (dellos incluyen l'ugarítico). La otra grande familia de la llingua semítica noroccidental ye l'aramea.

La pallabra hebréu (ibrît) nun s'emplega na llingua fasta'l periodu helenísticu, inda que pue lleese sobro la "llingua de Canaán" Isaíes 19.18; y en 2 Reis 18.26,28 (= Isa. 36.11,13; 2Crón. 32.18) y Nehemíes 13.24; los xerosolimitanos falen yehûdît, esto ye, "xudéu" (más sero "xudíu").

Con aciertu, l'asemeyanza del hebréu bíblicu y el feniciu, y delles pallabres cananees qu'apaecen nes cartes d'Amarna dende'l sieglu XIV e.C.., amuesen que la llingua de los israelites nun yera mui distinta de la de los cananeos. Dellos deducieron de les carauterístiques comunes del hebréu y el cananéu, y de les pallabres "un araméu errante foi mio padre" (Deut. 26.5), que los antecesores de los israelites falaben araméu y fixeron de so la llingua de los cananeos que más llueu diba conocese como hebréu.

Sicasí, dúldase si Deuteronomiu 26.5 quier facer por tresmitir información tocante a la historia llingüística y les asemeyances del hebréu colo que falaben los cananeos puen ser desplicaes na hipótesis de que los israelites y los sos antecesores falaben yá una llingua mui venceyada a la de los cananeos.

Carauterización

La llingua escríbese de drecha a izquierda con un alfabetu de ventidós lletres. Anicialmente, namái que tenía consonantes, pero w, y y h emplegáronse tamién pa delles vocales llargues y vocales al final de pallabra (w = /u/; y = /i/; h = /a/, /o/ y /e/; w y y usáronse más sero pa /o/ y /e/, respeutivamente) fasta, polo menos, el sieglu X ed C. y w y y nel interior de la pallabra fasta'l sieglu IX. Estes consonantes auxiliares escrites pa denotar vocales empléguense tamién notres llingües semítiques y denómase matres lectionis.

En testos de Qumran y n'escritos más serondos, les lletres emplegáronse más pa representar vocales. El sistema completu de representación de vocales, añadiendo puntos a les consonantes, desendolcóse muncho más sero, na dómina que va del sieglu V al X ddC.

El sistema de vocalización d'anguaño, reproduz, entós, la pronunciación corriente d'unos mil años depués del acabu del periodu bíblicu, inda que ta basáu nes primeres tradiciones de llectura de la Biblia.

Ver tamién

Recuperación del idioma hebréu

Referencies

Zuckermann, Ghil'ad, 2003. Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew. Palgrave Macmillan. (ISBN 9781403917232 / ISBN 9781403938695)

Enllaces esternos

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma hebréu.
http://www.milon.co.il/index.html Archiváu 2007-06-30 en Wayback Machine