Llingua romance del Mosela

La llingua romance del Mosela foi una llingua romance qu'esistió nel valle del Mosela (na actual Alemaña) dende la cayida del Imperiu romanu hasta'l sieglu XIII.

Carauterístiques

La frontera llingüística ente los romances y los altos alemanes, alredor del añu 1300, habíase probablemente consolidáu nuna llinia non bien distinta de l'actual, anque solo unes poques décades antes calteníase inda una última rexón románica nel valle del Mosela, alredor de Tréveris.^[1]

Antiguu mapa del valle del Mosela ente Tréveris y Koblenz.

La famosa "Porta Nigra" de la romana Treveris.

L'Imperiu romanu llegaba hasta'l Rin y la so desaguada. Poblaciones romanizadas habitaben ciudaes na so vera romana, como Colonia y Koblenz. Les invasiones barbáricas del sieglu V destruyeron esta rexón romanizada y los sos habitantes sumieron d'estos territorios qu'agora pertenecen a Alemaña. Pero nel valle del Mosela quedaron poblaciones de llingua romance (orixinariamente llamaes valchen) hasta dempués del añu 1000.

La presencia d'esta llingua romance taba concentrada ente la principal ciudá romana del área, Augusta Treverorum, y el ríu Rin.^[2] Esta rexón ta carauterizada por un clima favorable al cultivu del vinu, traíu primeramente polos colonu romanos que s'asitiaron numberosos dende los tiempos d'Augustu y que fueron asimilaos amodo polos altos alemanes en numberosos sieglos medievales.

La ciudá romana d'Augusta Treverorum (capital de la Bélxica romana) yera la más grande al norte de los Alpes llegando a tener casi 100.000 habitantes antes de la destrucción fecha poles invasiones de los francos.

Según l'académicu Damminger, los sobrevivientes de los sos aculturados habitantes probablemente abellugar nes villes y campos contorna y ellí desenvolvieron socesivamente esta "llingua romance del Mosela".

La llingua escastóse dafechu al entamu del Renacimientu, nel sieglu XIII. Nun hai testos escritos d'esta llingua, lo qu'indica que yera secundaria al Idioma fráncicu de los alemanes qu'apoderaben la rexón. Probablemente taba rellacionada col cercanu valón del este del área de Liexa en Bélxica oriental.

Amás hai clares evidencies de que delles aldegues cercanes al mediu cursu del ríu Rin cerca de Colonia fueron fundaes nel sieglu VII por habitantes d'habla romance que-y dieron nomes con raigaños romanos. Estes poblaciones romániques al norte del valle del Mosela sobrevivieron alredor de Colonia hasta'l sieglu X: les aldegues y ciudaes yeren billingües nesos sieglos, ente que nos campos la llingua románica calteníase firmemente.^[3]

Anguaño los académicos califiquen la llingua romance del Mosela como una de les llingües romances de la llamada «Romania somorguiada», conxuntamente cola llingua romance de Panonia, la llingua romance británica y la llingua romance d'África.

Estudiosos como D'Ambrosio afirmen que la "lingua ignota"^[4] de Hildegarda de Bingen pue tar rellacionada cola llingua romance del Mosela, anque lo de Hildegarda paez ser un llatín medieval inventáu. N'efeutu pallabres d'esta "lingua" de Hildegarda, como "loifolum" asemeyada al italianu "la folla" (esto ye "la xente" n'español), amuesen claramente un orixe romance. Cabo señalar que Santa Hildegarda (nos sos viaxes de predicación) tuvo en Tréveris nos últimos años d'esistencia comprobada d'esta llingua romance. N'efeutu la llingua sume pela redolada de Tréveris (y quiciabes tamién en Estrasburgu) mientres los años de vida y de predicación de la Santa.^[5]

Exemplu

La siguiente inscripción amuesa la presencia de la "Llingua romance del Mosela" pela redolada de Treviri alredor del añu 600 AD:

Hoc tetolo fecet Montana, coniux sua, Mauricio, qui visit con elo annus dodece; et portavit annus qarranta; trasit die VIII K(a)l(endas) Iunias. ("Pa Mauricio fixo/dedicó esti testu escritu tumbal la so esposa Montana, que vivió con él doce años y tenía 40 años cuando morrió'l 25 de mayu")^[6]

Na inscripción puede notase l'usu de les pallabres "Dodece", "con elo", "qarranta", etc.. que nun son en latin clásicu y pertenecen claramente a una llingua romance.

La disputa por "Sarre"

La presencia medieval de los falantes del romance cola so llingua nel valle del Mosela foi una de les razones (anque secundaries) que crearon el problema "Sarre" ente Francia y Alemaña dende los tiempos de Napoleón.

Mapa del napoleónicu "Departamentu Sarre"

N'efeutu en 1798 Francia, na so espansión escontra oriente, estableció'l Departamentu de Sarre, basándose tamién nel pernomáu pasáu romanu de Tréveris y nel fechu de qu'esistieron ellí comunidad romances hasta dellos sieglos antes. Pero yá en 1814 los alemanes volvieron apoderase de la rexón.

Socesivamente los franceses trataron de "quebrar" d'Alemaña la Saar (términu alemán pa Sarre) nes décades de los dos guerres mundiales. N'efeutu, tres la Segunda Guerra Mundial, Sarre volvió a dominiu francés sol nome de Protectoráu del Sarre, cola etiqueta d'Unión económica ente Francia y El Sarre». Pero dende 1957, tres un referéndum, esti protectoráu sumió.^[7]

Referencies

↑ Treccani (n'italianu)
↑ Llingua romance nel valle del Mosela (n'italianu)
↑ Llingua romance nel mediu cursu del Rin (n'inglés)
↑ Lingua ignota
↑ «Llingua romance en Mosela y Strasburgo. páx. 14 (n'italianu)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-07.
↑ Johannes Kramer: Zwischen Latein und Moselromanisch. Die Gondorfer Grabinschrift für Mauricius. In: Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, Bd. 118 (1997) S. 281–286, ISSN 0084-5388
↑ M. J. Álvarez Pantoja. «Sarre, el (saarland) II. Hestoria.». Gran Enciclopedia Rialp. Ediciones Rialp S.A idioma español. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de mayu de 2006. Consultáu'l 1991.

Bibliografía

Adams, J. N. The Regional Diversification of Latin 200 BC - AD 600. Cambridge University Press. Cambridge, 2007 ISBN 978-0-521-88149-4
Boitani-Mancini-Varvaro. Il Medioevo volgare. Mondadori editore. Roma, 2002
King-Lenzmeier, Anne. Ildegarda di Bingen. La vita y l'opera. Editore Gribaudi. Milano, 2004 ISBN 8871527658
Wood, Ian Franks and Alamanni in the Merovingian Period: An Ethnographic Perspective (Volume 3 of "Studies in Historical Archaeoethnology"). Publisher Boydell & Brewer Ltd. Rochester, 2003 ISBN 1843830353

Ver tamién

[1] Treccani (n'italianu)

[2] Llingua romance nel valle del Mosela (n'italianu)

[3] Llingua romance nel mediu cursu del Rin (n'inglés)

[4] Lingua ignota

[5] «Llingua romance en Mosela y Strasburgo. páx. 14 (n'italianu)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-07.

[6] Johannes Kramer: Zwischen Latein und Moselromanisch. Die Gondorfer Grabinschrift für Mauricius. In: Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, Bd. 118 (1997) S. 281–286, ISSN 0084-5388

[7] M. J. Álvarez Pantoja. «Sarre, el (saarland) II. Hestoria.». Gran Enciclopedia Rialp. Ediciones Rialp S.A idioma español. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de mayu de 2006. Consultáu'l 1991.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]