Llingües romániques

Les llingües romániques (tamién denomaes llingües romances o neollatines) son una rama indoeuropea de llingües mui emparentaes ente sí, que remanecen del llatín vulgar o rústicu (entendíu nel sentíu etimolóxicu de "faláu pol pueblu", como opuestu al llatín clásicu y lliterariu).

Esti artículu fai parte de la serie
Llingües romániques

Grupos llingüísticos

Iberorrománicu
Occitanorrománicu
Galorrománicu
Retorrománicu
Galoitalianu
Italorrománicu
Balcanorrománicu
Sardorrománicu

Clasificación

Llingües romániques occidentales

Sonorizen o pierden les oclusives sordes intervocaliques (formica >> formiga, vita >> vida, sapere >> saber) y formen el plural con (s).

Iberorrománicu
- Galaicoportugués
  - Portugués
  - Gallegu
  - Fala de Xálima o xalimegu
- Astur-llionés
  - Asturianu
  - Llionés
  - Mirandés
  - Estremeñu
  - Cántabru o montañés
- Castellanu
  - Español
  - Xudeoespañol
- Aragonés
Mozárabe †
Occitanorrománicu
- Occitanu
- Catalán
Galorrománicu
- Francu-provenzal
- Llingua d'oïl
  - Francés o Francien
  - Normandu
  - Galó
  - Valón
  - Picardu
  - Lorenés
  - Poitevin-santogés
  - Francu-comtés
  - Berrichón
  - Borgoñón-morvandés
  - Angevin-mayenés
  - entre más variedaes
Retorrománicu
- Romanche
- Ladín
- Friulanu
Cisalpinu
Meridional
- Sardu

Llingües romániques orientales

Conserven les oclusives sordes intervocaliques (formica >> formica, vita >> vita, sapere >> sapere) y formen el plural con (e, i).

Italorrománicu
- Sicilianu
- Napolitanu
- Romanescu y variedaes centrales.
- Toscanu
  - Italianu
  - Xudeo-italianu
  - Corsu
  - Galurés
  - Sassarés
Dálmata †
Balcanorrománicu
- Rumanu o dacorumanu
- Macedorrumanu
- Meglenorrumanu
- Istriorrumanu

Tabla de comparanza ente delles llingües romániques

Llatín	Sardu	Italianu	Castellanu	Portugués	Catalán	Francés	Rumanu	Lombardu	Romanche
acquam	acqua	acqua	agua	agua	aigua	eau	apă	acqua	aua
clave	clave	chiave	llave	chave	clau	clef	cheie	ciav	clav
noctem	nòte	notte	noche	noite	nit	nuit	noapte	nott	notg
pontis	ponte	ponte	puente	ponte	pont	pont	punte	pont	pont
tempus	témpus	tempi	tiempos	tempos	temps	temps	timp	temps	temps
nōvum	nóvu	nuovo	nuevo	novo	nou	nouveau	nou	noeuv/nöf	nov
hospitalis	ispidale	ospedale	hospital	hospital	hospital	hôpital	spital	ospedaa	ospedal
caballum	cabadhu	cavallo	caballo	cavalo	cavall	cheval	cal	cavâl	cheval
cantare	cantare	cantare	cantar	cantar	cantar	chanter	a cânta	cantà	chantar
ego	égo	io	yo	eu	jo	je	eu	mi/me	jau
filium	filiu	figlio	hijo	filho	fill	fils	fiu	fioeu	figl
facere	facere	fare/facere	hacer	fazer	fer	faire	face	fà	far
lingua	lingua/límba	lingua	lengua	lingua	llengua	langue	limbă	lengua	lingua
terram	tèrra	terra	tierra	terra	terra	terre	țarǎ	terra	terra
pluviam	próida	pioggia	lluvia	chuva	pluja	pluie	ploaie	pieuva	plievgia
ārbore	àrbore	albero	árbol	árvore	arbre	arbre	arbore	alber	arbre
hōmo	ómo	uomo	hombre	homem	home	homme	om	ómm	um
cælum	chélu	cielo	cielo	céu	cel	ciel	cer	cel	chiel
manum	mànu	mano	mano	mão	mà	main	mână	man	maun
digitus	digtu	dito	dedo	dedo	dit	doigt	deget	dit	digt

Llingües romániques
Sardorrománicu	Sardu
Iberorrománicu	Galaicoportugués (Portugués • Gallegu • Gallegoasturianu • Fala de Xálima) • Asturlleonés (Asturianu • Lleonés • Mirandés • Estremeñu • Cántabru) • Castellanu • Navarroaragonés (Navarru • Aragonés)
Occitanorrománicu	Gascón • Llinguadocianu • Provenzal • Catalán-valencianu-balear (Balear • Catalán • Valencianu)
Galorrománicu	Llingües d'Oïl (Borbonés • Francés • Galó • Normandu • Picardu • Pictavín-santonxés • Franc-Comtois • Valón)
Galoitalianu	Piamontés • Lombardu • Ligur • Emiliano-Romañol • Vénetu
Retorrománicu	Romanche • Friulanu • Ladín
Italorrománicu	Italianu • Corsu • Napolitanu • Sicilianu
Balcanorrománicu	Dálmata • Rumanu • Macedorrumanu • Istriorrumanu • Meglenorrumanu

Referencies

Enllaces esternos

Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Llingües romániques.