Wikipedia

Lliteratura kannada

La lliteratura kannada (o canarés) ye'l corpus escritu en idioma canarés, faláu principalmente nel estáu indiu de Karnataka y escritu en alfabetu canarés.

Antigua inscripción en kannada datada nel añu 578 (dinastía Badami Chalukya)

Esisten testimonios escritos por un periodu averáu de 1.500 años[1][2][3][4][5] con delles obres que sobrevivieron gracies a pervalibles tradiciones de copia manuscrita, dende'l sieglu IX hasta'l presente.[6]

L'idioma canarés usualmente estremar en tres fases llingüístiques: Antigua (450–1200), Media (1200–1700) y Moderna (1700–presente);[7] y les sos carauterístiques lliteraries tán estremaes en Jainismo, Lingayatismo y Visnuismo, reconociendo la preeminencia d'estos trés relixones en da-y forma a les espresiones clásiques del llinguaxe hasta'l advenimiento de la era moderna.[8][9][10] Anque muncha de la lliteratura previa al sieglu 18 yera relixosa, escribiéronse delles obres seculares.[11][12]

Empezando col Kavirajamarga (c. 850), y hasta mediaos del sieglu 12, la lliteratura en kannada foi compuesta puramente polos jainas quien atoparon arrogantes mecenes nes dinastíes Chalukya, Ganga, Rashtrakuta, Hoysala[13][14] y los reis Yadava.[15] Anque'l Kavirajamarga, escritu mientres el reinu d'Amoghavarsha, ye la obra lliteraria más antigua qu'esiste nesti idioma, hai consensu ente los académicos modernos que prosa, poesía y tradiciones gramaticales tuvieron d'esistir primeramente.[16][17][18]

El movimientu virashivaísta del sieglu 12 creó una nueva lliteratura.[19] Col descensu de la influencia jainista mientres l'Imperiu Vijayanagara del sieglu XIV, una nueva lliteratura visnuista creció rápido nel sieglu 15; el movimientu Bhakti de los santos itinerantes Haridasa marcaron el puntu más altu d'esta era.[20]

Cola decadencia del impreio Vijayanagara nel sieglu 16, la lliteratura kannada foi sofitada por numberosos gobernantes, incluyendo la dinastía Wadeyar del Reinu de Mysore y los Nayakas de Keladi. Nel sieglu 19, delles formes lliteraries, como'l rellatu, la novela y el cuentu fueron tomaos de la lliteratura inglesa. La moderna lliteratura kannada ye llargamente reconocida na actualidá: nes últimes décades escritores nesti idioma recibieron ocho premios Jnanpith y 56 premios Sahitya Akademi n'India.[21][22][23]

Tópicos y generos

editar

Ente los sieglos 9 y 13, los escritores fueron na so mayoría jainas y lingayats. Los jainas fueron los primeros escritores conocíos de la lliteratura canarés, especialmente mientres el sieglu 12, anque dellos trabayos de lingayats d'aquél periodu sobrevivieron.[24] Los autores jainas escribieron alrodiu de Tirthankares y de relixón polo xeneral. Los lingayats escribieron alrodiu de Shiva, los sos 25 formes y tamién espunxeron el Shaivismo. Los poetes lingayats pertenecientes a la tradición de la vachana sahitya espublizaron la filosofía de Basava dende'l sieglu 12.[19]

Mientres los sieglos 13 y 15 los escritos jainas fueron menguando y hubo una medría nes obres de tradición lingayat, tamién hubo contribuciones visnuístas. Dende esi periodu d'equí p'arriba, los escritores lingayats y visnuístas apoderaron la lliteratura canarés. Los escritores visnuístas enfocar na épica hindú: el Ramayana, el Majabhárata y el Bhagaván, según los Vedanta y otros tópicos de les tradiciones puranes.[11][24][25]Los cantares pías de los poetes haridases apaecieron nel sieglu 15.[26] Les obres seculares caltuvieron la so popularidá mientres esti periodu.[25]

Un cambéu importante mientres el periodu Bhakti que s'empecipia nel sieglu 12 ye la declinación de la la lliteratura cortesana y l'ascensu en popularidá de xéneros curtios como'l vachana y el kirthane, formes más accesibles pal home común.[27]Hubo una mengua n'obres dedicaes a emponderar reis, comandantes y héroes, con una medría proporcional l'el usu de xéneros locales. La lliteratura canarés averar al folclor oral y musical, anque dellos poetes siguieron utilizando l'antiguu champu hasta'l sieglu 17.[28]

 
Poesía canarés del sieglu 7 escrita en piedra

El champu (poemes en versos de diverses métriques con párrafos en prosa entrepolaos, conocíos tamién como champu-kavya) foi la forma escrita más popular dende'l sieglu 9 y empezó a tornar nel sieglu 12.[29] Otres formes poétiques utilizaes fueron el saptapadi (poesíes de siete estrofes), el ashtaka (ocho estrofes) y el shataka (100 estrofes).[30][31][32] Hubo delles traducciones y adautaciones d'obres escrites en sánscritu al canarés, y, en menor midida, del canarés al sánscritu.[33] Mientres el periodu medival desenvolviéronse formes poétiques natives n'idioma canarés, incluyendo'l tripadi (poesíes de tres estrofes, utilizaes dende'l sieglu 7), una de les formes más antigües; el shatpadi (poesíes de seis estrofes, mentaes per primer vegada por Nagavarma I en Chhandombudhi, de la qu'esistíen seis variantes; el ragale (composiciones narratives llíriques, n'usu dende 1160); el sangatya (composiciones destinaes a cantase acompañaes d'un instrumentu musical, utilizaes dende 1232) y el akkara que foi adoptáu na lliteratura Telugu.[29][34][35][36] Hubo tamién cierta interacción cola lliteratura Tamil.[33]

Anque la lliteratura relixosa prevalecía, otros xéneros lliterarios incluyendo romance, ficción, erótica, sátira, cantares folklóricas, fábules y paráboles, trataos musicales y composiciones musicales yeren populares. Los tópicos de la lliteratura canarés incluyeron gramática, filosofía, prosodia, retórica, cróniques, biografía, hestoria, drama y cocina, amás de diccionarios y enciclopedies.[25][37] D'alcuerdu al críticu critic Joseph T. Shipley, más de 50 trabayos científicos inlucyendo medicina, matemátiques y astroloxía fueron escritos en llingua canarés.[38]

La lliteratura canarés d'esti periodu foi escrita na so mayor parte en fueyes de palmera. De toes formes, más de 30.000 inscripciones en piedra (conocíes como shilashasana) y en platos de cobre (conocíes como tamrashasana) sobrevivieron y dexen estudiar el desenvolvimientu históricu de la lliteratura canarés.[39] Les inscripciones de Nandisea en Shravanabelagola (sieglu 7),[40] la inscripción Kappe Arabhatta (c. 700), y les inscripciones Hummacha y Soraba (c. 800) son bonos exemplos de poesía tripadi,[41] y l'inscripción en Jabalpur del rei Krishna III (964) ye considerada un finxu de la composición poética clásica de la llingua canarés.[42]

Referencies

editar
  1. ↑ Ramanujan, A. K. (1973), Speaking of Śiva Harmondsworth: Penguin, p. 11, ISBN 0-14-044270-7
  2. ↑ R.S. Mugali (2006), The Heritage of Karnataka, páxs. 173–175 ISBN 1-4067-0232-3
  3. ↑ Kannada literature. (2008). Encyclopædia Britannica: "The earliest records in Kannada are full length inscriptions dating from the 5th century AD onward. The earliest literary work is the Kavirajamarga (c. AD 850), a treatise on poetics based on a Sanskrit model."
  4. ↑ David Crystal's Dictionary of Language, (Crystal, 2001, p. 177), "... with inscriptions dating from the late 6th century AD,...
  5. ↑ Otros académicos dataron la más antigua inscripción en kannada escontra'l 450 d.C.(Master, 1944, pp. 297–307), 500 d.C. (Mugali, 1975, p. 2), y "alredor del 500" (Pollock, 1996, pp. 331–332). El epigrafista G. S. Gay datar escontra'l "final del sieglu 5ᵘ d.C. o l'entamu del sieglu 6ᵘ d.C." (Gay, 1992, pp. 300–301); otru epigrafista, D. C. Sircar "alredor de fines del sieglu 6ᵘ", (Sircar 1965, p. 48) y el epigrafista Richard Salomon a "finales del 6ᵘ o principios del sieglu 7ᵘ." (Salomon, 1998, p. 106)
  6. ↑ Zvelebil (2008), p.2
  7. ↑ Steever, S.B. (1998), p. 129; Krishnamurti (2003), p. 23; Pollock (2007), p. 81; Sahitya Akademi, Encyclopaedia of Indian Literature, vol. 2 (1988), p. 1717
  8. ↑ Kittel in Rice Y.P. (1921), p. 14
  9. ↑ Sastri 1955, páxs. 355–365
  10. ↑ Narasimhacharya (1934), páxs. 17, 61
  11. ↑ 11,0 11,1 Narasimhacharya (1934), páxs. 61–65
  12. ↑ Rice Y. P, (1921), p. 16
  13. ↑ Narasimhacharya (1934), páxs. 1, 65; Sastri (1955), páxs. 355-366
  14. ↑ Rice Y.P. (1921), p. 17; Kamath (1980), páxs. 49-50, 67, 88-90, 114-115, 132-134
  15. ↑ Dalby (1998), p. 300; Masica (1993), páxs. 45-46; Kamath (1980), páxs. 143-144
  16. ↑ Sahitya Akademi (1988), páxs. 1474–1475; Sastri (1955), p. 355; Steever (1998), p. 4
  17. ↑ N.S. Lakshminarayan Bhatta in Kavirajamarga, Encyclopaedia of Indian Literature, Volume 3, 1994, páxs. 2033–2034; Mugali (1975), p. 13
  18. ↑ Seshagiri Rayo (1994), páxs. 2278–2283; B.L.Rice (1897), páxs. 496–497; Narasimhacharya (1934), p. 2; Y.P.Rice: (1921), p. 25
  19. ↑ 19,0 19,1 Shiva Prakash (1997), páxs. 166–187
  20. ↑ Sastri (1955), p. 365
  21. ↑ «Awardees detail for the Jnanpith Award». Official website of Bharatiya Jnanpith. Bharatiya Jnanpith. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'ochobre de 2007. Consultáu'l 13 de febreru de 2008.
  22. ↑ Murthy (1997), p. 190
  23. ↑ «Sahitya Akademi–India's National Akademi of Letters». Awards and fellowships. Sahitya Akademi. Consultáu'l 6 de payares de 2008.
  24. ↑ 24,0 24,1 Narasimhacharya (1934), p. 17
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Narasimhacharya (1934), páxs. 61–64
  26. ↑ Shiva Prakash (1997), páxs. 192–200
  27. ↑ Shiva Prakash (1997) p. 163
  28. ↑ Shiva Prakash (1997), páxs. 167, 202
  29. ↑ 29,0 29,1 Rice Y.P. (1921), p. 59
  30. ↑ Sahitya Akademi (1987), p. 248
  31. ↑ Pranesh (2003), p. 21
  32. ↑ Shiva Prakash (1997), p. 210
  33. ↑ 33,0 33,1 Narasimhacharya (1934), p. 29
  34. ↑ Shiva Prakash en Ayyappapanicker (1997), p. 203
  35. ↑ Narasimhacharya (1934), p. 27
  36. ↑ Sahitya Akademi (1996), páxs. 4002–4003
  37. ↑ Karmarkar (1947), p. 124
  38. ↑ Shipley (2007), p. 528
  39. ↑ Sahitya Akademi (1988), p. 1717
  40. ↑ Sitio web oficial del Institutu Central de Llingües Indies, Gobiernu de la India. Classicalkannada.org (ed.): «Inscripciones». Archiváu dende l'orixinal, el 24 de xunu de 2013. Consultáu'l 29 de febreru de 2012.
  41. ↑ Sahitya Akademi (1996), p. 4392
  42. ↑ Kamath (1980), p. 83



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Lliteratura_kannada&oldid=3968723»