Luz María Martínez Montiel

Luz María Martínez Montiel (1935, Teotihuacan de Arista ^(es) ) ye una etnóloga, investigadora y académica mexicana, ye la primera africanista de Méxicu, especialista nes cultures afroamericanes y n'inmigración africana, europea y asiática.

Luz María Martínez Montiel
Vida
Nacimientu	Teotihuacan de Arista (es) , 1935 (88/89 años)
Nacionalidá	Méxicu
Estudios
Estudios	Universidá Nacional Autónoma de Méxicu Instituto Nacional de Antropología e Historia (es) Sorbona
Oficiu	etnóloga, investigadora
Miembru de	Museo del Hombre (es)

Estudios

Dempués de terminar la preparatoria na Universidá Femenina de Méxicu, viaxó a Nueva York y Chicago pa estudiar a les comunidaes negres de los Estaos Xuníos d'América na dómina de los movimientos integracionistas (1953). Un añu dempués treslladóse a les Antilles (1954-1955), onde estudió'l folclor y el sincretismu relixosu afroantillano: la Santería y el Vudú. En 1956 estudió en París colos Ballets Africanos de Keita Fodeba y, en 1957-1959 cola baillarina y coreógrafa Katherine Dunham.

Martínez Montiel tornó a Méxicu a estudiar la llicenciatura n'Antropoloxía na Escuela Nacional d'Antropoloxía y Historia (INAH). Llogró'l grau na Maestría de Ciencies Antropolóxiques cola especialidá d'Etnoloxía na Universidá Autónoma de Méxicu en 1965. Treslladar a París onde realizó estudios como africanista nel Centru d'Estudios Africanos, onde-y otorguen el Diploma d'Africanista en 1968. Coles mesmes trabayó nel Muséu del Home. Llogró'l doctoráu n'Etnoloxía, na Universidá René Descartes na Sorbona de París en 1973. Al so regresu a Méxicu realizó estudios na Universidá Nacional Autónoma de Méxicu onde fixo'l doctoráu n'Estudios Llatinoamericanos.

Trabayu de Campu

En 1962, realizó trabayos de campu na Mariña Chica de Guerrero, ente les poblaciones afromestizas, en 1964. Collaboró nel estudiu sociu-económicu de la zona de Teotihuacán y la so contorna. Ente 1963 y 1965, fixo trabayu de campu nel Distritu Federal y na zona de Teotihuacán. Mientres la so estancia nel Muséu del Home, realizó dellos viaxes de trabayu de campu n'África Occidental y África del Norte (1967 y 1971). Colos materiales recoyíos ellaboró la tesis de Doctoráu, sobre Arte y Mázcares en país Yoruba. Foi nomada pol INAH en 1973, pa realizar una misión d'intercambiu ente Exiptu y Méxicu, onde fai trabayu de campu nel país africanu y el El Líbanu. Amás realizó trabayu de campu en: Arxelia, Marruecos, Tunicia, Senegal, Nixeria, Haití, Cuba, Puertu Ricu, República Dominicana, Nueva York, Venezuela, Israel y París.

Docencia ya investigación

La Dra. Luz María Martínez dio cursos, seminarios y conferencies n'instituciones nacionales ya internacionales:

• Institutu d'Altos Estudios de París
• Centru d'Estudios de la Tradición Africana en Puertu Ricu
• Universidá de Santu Domingu
• Institutu Llatinoamericanu de Berlín
• Universidá de Barcelona
• Universidá de Lisboa

En Méxicu impartió cátedra en:

• Universidá Autónoma de Guerrero
• Universidá Iberoamericana
• Institutu Nacional de Belles Artes

De 1974 a 2014 foi profesora na Facultá de Filosofía y Lletres de la UNAM, impartiendo les asignatures d'Historia d'África (na Llicenciatura d'Historia) y el seminariu d'Historia de Méxicu Modernu: los procesos migratorios: sieglos XVI-XIX (nel posgráu).

Nel posgráu d'Estudios Llatinoamericanos, el seminariu: Apurrir africanos a la cultura llatinoamericana.

Nesti momentu (2015) imparte'l seminariu Afroamérica: "El Tercer Raigañu", a nivel d'especialidá.

Dende 2004 collabora col Programa Universitariu d'Estudios de la Diversidá Cultural y la Interculturalidad (PUIC) de la UNAM so la direición del Etnólogu José del Val, col proyeutu Afroamérica: "El Tercer Raigañu".

La Dra. Luz María Martínez dedicó la so vida a espublizar los estudios afroamericanos y afromexicanos, col propósitu de reconocer l'heriedu africanu como “El Tercer Raigañu” en Méxicu. Pa ello fundó cursos, cátedres, esposiciones en diverses universidaes y museos, según entamáu alcuentros de afromexicanistas y afroamericanistas a nivel nacional ya internacional.

Siendo investigadora nel Centru d'Investigaciones Cimeres del Institutu Nacional d'Antropoloxía ya Historia (INAH), en 1975 fundó'l proyeutu Afroamérica: "El Tercer Raigañu" y los Estudios de les Minoríes Étniques en Méxicu. Nel posgráu de la facultá de Filosofía y Lletres de la UNAM, estableció l'asignatura d'África n'América Llatina y el seminariu d'Historia de Méxicu Modernu: los procesos migratorios Sieglos XVI-XX, en 1980. Na Universidá de Guanajuato instituyó la Cátedra UNESCO d'Estudios Afroiberoamericanos.

En Veracruz en 1987, la Dra. Luz María Martínez

• Contribuyó al procesu del establecimientu del Institutu Veracruzano de la Cultura (IVEC)
• Fundó'l Premiu Gonzalo Aguirre Beltrán
• Como Direutora de Patrimoniu Cultural, dirixó l'establecimientu de la Sala de la Esclavitú Africana nel Muséu de la Ciudá.

En 1989 col sofitu del etnólogu José Del Val, direutor del Programa Universitariu Méxicu Nación Multicultural (PUMNM-UNAM), creó'l Festival Afrocaribeño.

En 1998, en Cuajinicuilapa, Guerrero, col sofitu del PUMNM-UNAM, fundó'l Muséu de les Cultures Afromexicanas.

Esposición itinerante

Instituyó la esposición itinerante Afroamérica: "El Tercer Raigañu”, adscrita al PUIC-UNAM, que foi presentada en distintes ciudaes y museos:

• Ciudá d'Oaxaca
• Universidá Autónoma del Estáu de Morelos (2011)
• En distintes ciudaes de la entidá federativa de Veracruz (2008), Xalapa y Orizaba (2012)
• Na ciudá de Méxicu la esposición foi presentada na Casa del Llagu y na Embaxada de Cuba (2001)
• República Dominicana (2003)
• Gabón (2004)
• Sede de "African Cultures" en Cotonou, Benín (2004)
• España (2009)
• Ecuador (2009)
• Cuba
• Nicaragua (2013)

Premiu al so nome

En reconocencia al so llabor nel añu 2014, el Programa Universitariu d'Estudios de la Diversidá Cultural y la Interculturalidad PUIC-UNAM funda la Medaya Luz María Martínez Montiel que foi apurrida nes Xornaes 2014.

Comités científicos internacionales

Participó como miembru de diversos comités científicos internacionales, ente ellos:

• La Ruta del Esclavu, UNESCO.
• African Diasporas na Michigan University.
• Programa d'Estudios Llatinoamericanos, Varsovia.
• Foi presidente de la Comisión Anti-apartheid 1999, pol Conseyu Mundial de les Organizaciones Panafricanes.
• Ta nel repertoriu d'Africanistes 2000-2013.
• Anguaño (2015) ye presidenta de Afroamérica Méxicu, A.C.

Sociedaes a les que pertenez

• Academia Mexicana de Ciencies
• Sistema Nacional d'Investigadores
• Sociedá Mexicana d'Etnólogos
• Société des Africanistes
• Société des Américanistes
• Musée de l'Homme (París)
• Miembru honoríficu del Institutu Mexicanu-Israelina
• Asociación Yoruba A.C., de Cuba
• Fundación Fernando Ortiz
• Miembru Honoris Causa del Centru d'Estudios de la Cultura y Tradición Africana, Inc., de Puertu Ricu
• Miembru d'Honor de la Comisión d'Homenaxe a l'Antropóloga y Coreógrafa Katherine Dunham

Obra bibliográfica

• Asiatic Migrations in Latin America, (1981), El Colexu de Méxicu.
• La gota d'oru, Migración y pluralismu étnicu n'América Llatina, (1987), Institutu Veracruzano de la Cultura, (IVEC).
• Afroamérica El Tercer Raigañu, (1988), IVEC.
• Negros n'América, (1992), MAPFRE.
• Inmigración y diversidá cultural en Méxicu. Una propuesta metodolóxica pal so estudiu, (2005). UNAM
• Antropoloxía: conocencia y comprensión de la humanidá, (1989), Esfinxe.
• Afroamérica I. La ruta del esclavu, (2004), UNAM.
• Africanos n'América, (2008), UNAM..
• Afroamérica II. Africanos y Afrodescendientes, (2012), UNAM.
• En prensa: Afroamérica III. El tercer Raigañu. Presencia africana en Méxicu.

• En 2004, ye coordinadora y coautora de Afroamérica. El Tercer Raigañu. Impautu de la esclavitú n'América (17 volumes.), publicáu por La Fundación Histórica Tavera y Fundación I. H. De Larramendi.
• Nel añu 2005, La Fundación Histórica Tavera publica en CD los sos ensayos:
• Afroamérica crisol centenariu.
• Cultures afrohispanas. Antecedentes y desenvolvimientu.
• L'exiliu de los dioses: relixones afrohispanas.
• El tráficu na América hispana: el recursu a los negros.
• Trabayu esclavu en Méxicu.
• Llinies d'investigación.

• Coordinadora, y coautora de Presencia africana n'América, publicaos por CONACULTA:
• Presencia africana en Centroamérica, (1993).
• Presencia africana nel Caribe, (1995).
• Presencia africana en Méxicu, (1994).
• Presencia africana en Suramérica, (1995).

En Radio Educación realizó trenta y tres programes cola tema Afroamérica y los sos cantares. 2004

Premios y reconocencies

Recibió distinciones nacionales ya internacionales ente les cualos destaquen:

• Medaya Conmemorativa de Vojts Naprstek dada pol Muséu Naprstovo de Praga en Polonia en 1977.
• Plaqueta Conmemorativa de los 100 años de la Independencia de Rumanía, dada pol gobiernu de Rumanía en 1977.
• Premiu Nacional Gonzalo Aguirre Beltrán pol so trabayu La resistencia esclava n'América en 1988, dau pol Gobiernu del Estáu de Veracruz Llave, l'Institutu Veracruzano de Cultura y el Centru d'Investigaciones históriques de la Universidá Veracruzana.
• Primer premiu de Comparsa y Xarré nel antroxu de Veracruz, pol H. Conceyu de Veracruz en 1989.
• Diploma pola creación de la Primer Sala d'Esclavitú nel Muséu de la Ciudá de Veracruz, pol H. Conceyu de Veracruz en 1992.
• Reconocencia como Visitante Distinguida, pol Conceyu de la Ciudá de Veracruz. 1992.
• Diploma del H. Conceyu de Veracruz en 1994.
• Diploma de Reconocencia de la Universidá d'Alcalá de Henares n'España pola Cátedra UNESCO d'Estudios Afroiberoamericanos, en 1998.
• Medaya al Méritu Universitariu, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu por 25 años de servicios académicos en 1999.
• Diploma dau pol Gobiernu del Estáu de Veracruz, al traviés de la Secretaría d'Educación y Cultura y, del Institutu Veracruzano de Cultura, en reconocencia a les sos numberoses aportaciones a la conocencia y espardimientu de la cultura africana como una de los raigaños que conformen la integración de la cultura mestiza iberoamericana en 1999.
• Medaya Gonzalo Aguirre Beltrán, Gobiernu del Estáu de Veracruz – IVEC en 1999.
• Premiu Internacional Casa del Caribe, dau por La Casa del Caribe. Santiago de Cuba. XX Festival del Caribe en 2000.
• Diploma de Güéspede Distinguíu de la Ciudá de Santu Domingu, Primada d'América, polos sos trabayos n'Investigación ya Historia del Caribe, dau pol Conceyu del Distritu Nacional na Ciudá de Santu Domingu, República Dominicana en 2001.
• Diploma d'honor y Medaya al méritu docente Maestru Rafael Ramírez pola so obra educativa mientres 30 años pola Secretaria d'Educación Pública (SEP), en 2002.
• Ye declarada Embaxadora de la Renacencia Africana n'América Llatina, pola Asociación African Cultures na República de Benín, en Cotonou, en 2004.
• Premiu Internacional de la Fundación Fernando Ortiz, con sede na Habana, Cuba, en 2006.
• Diploma d'Honor pola so contribución al rescate, caltenimientu y espardimientu del patrimoniu cultural de los pueblos de Llatinoamérica y l'África, pol Muséu Afroperuano de Perú, en 2006.
• Diploma y Reconocencia del Gobiernu del Estáu de Veracruz de Ignacio de la Llave y del Institutu Veracruzano de Cultura pola so contribución al procesu de fundación del Institutu Veracruzano de Cultura (IVEC), nel XX aniversariu en 2007.
• Reconocencia del Centru d'Investigaciones sobre América Llatina y el Caribe CIALC- UNAM pola so contribución a los estudios Afroamericanos, en 2013.
• Medaya y Diploma Al méritu Universitariu polos sos 35 años de llabor académicu, Facultá de Filosofía y Lletres – UNAM, en 2014.
• En reconocencia a la so contribución nos estudios afroamericanos, El PUIC - UNAM entamó na so sede les Xornaes Luz María Martínez Montiel, en 2014.

Referencies

• Afroamérica. El Tercer Raigañu. Programa Universitariu d'Estudios de la Diversidá Cultural y la Interculturalidad, Consultáu'l 27 de mayu de 2015. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Guanche Pérez, Jesús, “Proyeutu UNESCO. La Ruta del Esclavu Principales actividaes del Comité Cubanu: 2005-2009”, Fundación Fernando Ortiz. Consultáu'l 15 de mayu de 2015. Consultáu'l 17 de mayu de 2015. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Martínez Montiel, Luz María, “Presencia africana, oralidad y transculturación”. Consultáu'l 25 de mayu de 2015. [1]
• Tello, Judith Amador, "L'esclavismu, otru olvidu del Bicentenariu oficial”, en: Revista Proceso, Non. 1754, 13 de xunu (2010). Consultáu'l 15 de mayu de 2015.[2] Archiváu 2021-09-01 en Wayback Machine
• Zamora Rielo, Rodolfo, “Omi tuto, Habana”, en: Opus Habana, Consultáu'l 12 de mayu de 2015.[3]
• “Concluyó'l Foru Académicu del Festival Afrocaribeño 2012”, en: VERACRUZANOS.INFO, Noticies de Veracruz y Méxicu, Consultáu'l 31 de mayu de 2015. foru-academico-del festival-afrocaribeno-2012/ (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• 2° FESTIVAL OAXACA NEGRA, Dicta conferencia maxistral la Dra. Martínez Montiel en Oaxaca Negra. Consultáu'l 27 de mayu de 2015. [4]

• Datos: Q20639837