Narros del Puerto

Narros del Puerto
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella y Lleón
Provincia	provincia d'Ávila
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Narros del Puerto (es)	Feliciano Rodríguez Hernández
Nome oficial	Narros del Puerto (es)
Códigu postal	05131
Xeografía
Coordenaes	40°32′30″N 4°59′31″W / 40.541666666667°N 4.9919444444444°O
	Narros del Puerto Narros del Puerto (España)
Superficie	10.37 km²
Altitú	1152 m
Llenda con	La Hija de Dios, Mengamuñoz, Muñotello y La Torre
Demografía
Población	28 hab. (2023); - 12 homes (2019); - 12 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.02% de provincia d'Ávila
Densidá	2,7 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
	narrosdelpuerto.es

Narros del Puerto ye un conceyu d'España, na provincia d'Ávila, comunidá autónoma de Castiella y Llión.

Llocalización

La llocalidá de Narros del Puerto atópase na cabecera del Valle de Amblés a una altitú de 1.152 m. A la llocalidá aportar pela carretera AV-933 , qu'enllaza les carreteres N-110 y N-502 , y ta a una distancia de 34 Km d'Ávila. Tien una superficie de 10,37 km² y una población de 38 habitantes (INE, 2012). El so términu municipal llinda al norte col términu municipal de La Torre, al este col de La Hija de Dios, al sur col de Mengamuñoz y al oeste col de Muñotello. El ríu Aulaque percuerre de sur a norte'l términu municipal, hasta la so desaguada nel ríu Adaja, al altor de la llocalidá de Blacha (La Torre).

Demografía

Los rexistros demográficos dexen reparar la evolución de la población de Narros del Puerto mientres más d'un sieglu y mediu, dende l'añu 1842. Hasta mediaos del sieglu XX, la población de Narros de Puertu foi creciendo constantemente (con una tasa de crecedera mayor na segunda metá del sieglu XIX), llegando a 393 habitantes en 1950. A partir d'anguaño, y coincidiendo col fenómenu migratoriu conocíu como éxodu rural, empecípiase'l despoblamientu de la llocalidá, baxando drásticamente la so población mientres los trés décades siguientes, hasta los años 80. A partir de 1980, l'éxodu rural frénase y la población mengua pasu ente pasu, conforme va acentuándose l'avieyamientu de la población residente.

Gracies a los datos disponibles nel INE, tamién ye posible analizar la pirámide de población en dos momentos históricos, con una estructura demográfica dafechu opuesta. La pirámide de población del añu 1877, construyida a partir de los datos del censu d'anguaño, amuesa una pirámide progresiva (con base ancha y rápidu amenorgamientu escontra'l visu), que s'acomuñar con poblaciones con altos índices de natalidá y mortalidá, pero crecedera bien rápido. Destaca tamién, l'asimetría esistente ente homes y muyeres na franxa de 20 a 29 años, a favor de les muyeres.

Otra manera, la pirámide poblacional construyida a partir de los datos del censu de 1991 ye regresiva (con una base más pequeña que los pasos cimeros). Esti tipu de pirámides acomuñóse con poblaciones con una débil tasa de natalidá y mortalidá, lo que tiende a faer menguar la población nueva y aumentar la población adulta. Nel casu de Narros del Puerto, esta situación manifiéstase desaxeradamente, cola ausencia de población na franxa d'edá de 0 a 19 años, y una considerable medría de población nos segmentos percima de 65 años. Amás, la pirámide de población pon de manifiestu'l total desequilibriu ente homes y muyeres, con práutica ausencia de muyeres, na franxa entendida ente los 20 y 49 años.

Evolución de la población de Narros del Puerto dende 1842.

Pirámide de población de Narros del Puerto nel añu 1877.

Pirámide de población de Narros del Puerto nel añu 1991.

Historia

El primer rexistru, del que se tien conocencia güei día, alrodiu de un asentamientu humanu nesta llocalidá, son los diez inscripciones romanes (ente elles, cinco llabres epigrafiadas), dataes ente los sieglos I y III, y topaes tres los trabayos restauración de la ilesia parroquial de Nuesa Señora de l'Asunción realizaos nel añu 2000 y les escavaciones arquológicas realizaes en 2003. Según la llectures ya interpretaciones de les epigrafíes realizaes por Cita Harvard |Hernando|Gamallo|2004 }} (Rodríguez-Almeida, 2003), suxúrese la presencia d'un santuariu romanu dedicáu a los Llares Viales romanos, a la divinidá vetona Ilurbeda, y a Xúpiter. Nesti sentíu, convien resaltar que Narros del Puerto alcontrar nuna posición estratéxica respeuto l'accesu al pasu septentrional de la Sierra de Gredos que da nomatu al pueblu: el Puertu de Menga. Yera pos, un llugar de camín obligáu p'aportar dende'l norte a la calzada romana del Puertu del Picu y, ello ye que'l llugar conocíu como Cruz de Fierro (asitiáu redolada al Km 31 de l'actual carretera N-502) considérase un puntu, nel que podríen confluyir hasta trés calzadillas, posiblemente, d'orixe romanu:

El primer posible ramal corresponder col antiguu cordel de Peñaranda, que dende la Cruz de Fierro, travesando'l cascu urbanu de Narros del Puerto, dirixir escontra Muñana, en direición a Peñaranda de Bracamonte, al traviés del Puertu de les Fontes (Ferrándiz et al., 1987).
La segunda posibilidá corresponder cola antigua Cañada Real Lleonesa Occidental, que dende la Cruz de Fierro delimita por completu la llende oriental del términu municipal de Narros del Puerto, dirixiéndose escontra la llocalidá de La Torre y salvar la Sierra d'Ávila pola Cruz de Gorría (Sanchorreja) dirixiéndose dempués escontra San Pedro del Arroyo (Arenuces, 1975).
El postreru posible ramal corresponder cola antigua calzadilla d'Ávila, qu'emponer dende la Cruz de Fierro escontra la Ponte de los Cobos, siguiría'l cursu del ríu Adaja hasta la ciudá d'Ávila] (Rodríguez-Almeida, 2003).

Darréu, nun se tien constancia dalguna de nengún otru fechu, hasta l'orixe de l'actual población de Narros del Puerto, que s'afita hacia l'añu 1090 y ye coetaneu col orixe de la llocalidá vecina de Muñana y el despobláu conocíu como Esquierdos (d'antiguo Ezquerdos, despobláu alcontráu nel términu d'Amavida, en redol a los terrenes ocupaos pola Ermita de Ntra. Sra. d'Esquierdos) (Ribayu, 1997). Estos asentamientos, como la mayoría de los del Valle de Amblés, enmarcar nel procesu de repoblación llevada a cabu tres reconquistar de los territorios entendíos ente'l sur del ríu Duero y el norte del ríu Tajo, una vegada reconquistáu'l Reinu de Toledo (1085), mientres el reináu d'Alfonsu VI de Castiella. La organización alministrativa d'esta amplia franxa de territoriu, conocida como la Estremadura castellana, articulóse sobre la base de les Comunidaes de Villa y Tierra, y Narros del Puerto perteneció a la primixenia Comunidá de Villa y Tierra d'Ávila(Martínez-Díez, 1983).

Nesti puntu, el mesmu orixe etimolóxicu del topónimu Narros del Puerto paez faer referencia, per un sitiu, al orixe de los sos repobladores, que se considera fueron navarros, pos ye llargamente aceptáu que'l términu Narros ye evolución de Nafarros o Navarro-a (Tejero, 1983). Per otru llau, el nomatu del Puertu, paez faer referencia al Puertu de Menga (antes conocíu tamién como Puertu de la Mora), tal que se mentó con anterioridá, dáu'l so allugamientu estratéxicu con al respeutive de esti pasu de monte.

La primer apaición documentada del topónimu Narros del Puerto (d'antiguo, Naharros del Puertu) atópase na Conseñamientu de Rentes ordenada pol Cardenal Gil Torres a la Ilesia y Obispáu d'Ávila (1250), dientro del repartu de poblaciones pertenecientes al cabildru de Valdeamblés, arcedianáu d'Ávila. Enantes, esti llugar apaez referíu como Nafarros nun documentu fecháu en 1191, alrodiu de una serie de concesiones capitulares per parte del cabildru catedraliciu d'Ávila (Barrio-García, 2004).

Yá nel sieglu XVI, cola desapaición alministrativa de la Estremadura castellana y la creación, escontra 1536 de les provincies fiscales (Martínez-Díez, 1981), Narros del Puerto queda enmarcada dientro de la provincia d'Ávila, nel Sexmo de San Pedro de la Tierra o Partíu de la ciudá d'Ávila, tal que apaez nel Censu de población de la Corona de Castiella nel sieglu XVI (González-Hernández, 1982) y nel Nomenclátor de Floridablanca, formáu sobre informaciones solicitaes en 1785. Tamién ye d'interés, reseñar que sobre Narros del Puerto facer nel Catastru d'Ensenada de 1749.

Patrimoniu artísticu-cultural

Ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción, Narros del Puerto (Ávila)

Ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción

La ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción, estraordinariu exemplar d'arquiteutura mudéxar del sieglu XIII, alcuéntrase sobre una pequeña pandiella a que'l so pie flúi'l ríu Aulaque. La ilesia tien tres naves y cubierta de madera, y tamién ye d'interés la pila bautismal de granitu.

Cañada Real Lleonesa Occidental

Trazáu de la Cañada Lleonesa Occidental al traviés del Valle de Amblés.

L'actividá trashumante contribuyó a la configuración del mancomún cultural de les xentes d'esti llugar, non yá pola actividá ganadera en sí, sinón tamién pol tresvase cultural ente xentes del norte (aquende la Sierra) y del sur (allende la Sierra), siguiendo les vieyes víes pecuaries. Les principales víes pecuaries yeren les Cañaes Reales, y pol términu de Narros del Puerto escurre parte de la Cañada Real Lleonesa Occidental.

La Cañada Real Lleonesa Occidental entra na provincia d'Ávila por Arévalo, y traviesa la provincia de norte a sur, abandonando la provincia d'Ávila por Ramacastañas. El llargor averáu del tramu abulense de la Cañada ye d'unos 120 km. El tramu específicu que traviesa Narros del Puerto, d'unos 3,5 km, coincide cola llende oriental del so términu municipal y ta marcáu polos grandes moyón de piedra que lo delimitan. Una vegada que crucia'l ríu Adaja, nun ampliu vau esistente ente les llocalidaes de Blacha (La Torre) y Baterna (Solosancho), trescurre pola divisoria del Ríu Aulaque y el Reguero de La Hija de Dios, siguiendo la llende este de La Devesa de Narros. Crucia'l camín vecinal que xune les llocalidaes de Narros del Puerto y La Hija de Dios, siguiendo pola llende del términu, hasta cruciar la carretera N-502 al altor del km 29. Continua pel camín asitiáu al este del trazáu de la carretera, pol llugar conocíu como Conchuelas de riba, pa baxar dempués escontra'l Reguero de Medradero, que crucia por una vieya ponte de piedra, una ventena de metros agües arriba de la Ponte de la Gargantiya. Nesti puntu, abandona'l términu de Narros del Puerto, p'al traviés d'una caleya, llegar al llugar conocíu como la Cruz de Fierro, yá nel términu de Mengamuñoz. En (Arenuces, 1975) plantégase la hipótesis de que'l trazáu de la Cañada corresponder cola continuación de la Calzada Romana del Puertu del Picu, al traviés del Puertu de Menga, en direición a Arévalo.

Costumes y tradiciones

Dientro del corpus sonoru COSER (Corpus Oral y Sonoru del Español Rural Archiváu 2011-11-18 en Wayback Machine), ellaboráu a partir del añu 1990 pol Llaboratoriu de Llingüística Informática de la Universidá Autónoma de Madrid, inclúyese una grabación sonora que recueye la entrevista a dos persones naturales d'esta llocalidá (Grabación (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).), na qu'amás de los aspeutos llingüísticos, ye bien interesante'l testimoniu de los entrevistaos no que supón de pervalible descripción de los costumes y actividaes tradicionales (llabores del llar, xeres agrícoles y ganaderes, la matanza, etc.), realizaes antaño polos habitantes d'esta llocalidá.

Patrimoniu natural

Dos son los principales recursos naturales que pueden esfrutase (y salvaguardar) na redolada de Narros del Puerto, incluyíos dambos nel Llistáu de Llugares d'Importancia Comuñal (LIC) de la rede Natura 2000, de Caltenimientu de los Hábitats Naturales y de la Flora y Fauna Montesa de la Xunión Europea.

Riberes del ríu Adaja y afluentes

La ribera del ríu Aulaque, que dende'l llugar conocíu como Ponte de la Gargantiya hasta la so desaguada nel ríu Adaja, ye unu de los tramos incluyíos nel LIC Riberes del ríu Adaja y afluentes, que s'estiende poles provincies d'Ávila, Segovia y Valladolid. Ente los hábitats d'interés presentes nesti tramu del ríu Aulaque atópense:

Los tramos con caudal variable que presenten vexetación acuática guañada de plantes somorguiaes o de fueyes flotantes (Ficha hábitat en rede Natura 2000 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).).
Praos húmedos que permanecen verdes pel branu xeneralmente con un estratu herbal inferior y otru superior d'especies con aspeutu de xuncu. (Ficha hábitat en rede Natura 2000 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).).
Montes en galería de los márxenes de los ríos, nunca n'árees d'altu monte, apoderaos por especies de chopu o álamu (Populus), sauce o verguera (Salix) y llamera (Ulmus) (Ficha hábitat en rede Natura 2000 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).).

Al respeutive de el caltenimientu d'esti recursu, potencialmente atópase amenaciáu pola deficiente xestión de la esplotación de les agües corrientes del ríu Aulaque, según pol arramáu d'agües residuales, y dacuando, d'escombros y basura, nes proximidaes de la llocalidá.

Espaciu Natural de la Sierra de la Paramera y Serrota

Al traviés del términu de Narros del Puerto, trescurre parte de la llende norte del LIC de les Sierres de la Paramera y Serrota. Esti LIC cunta con proteición adicional, al tar incluyíu na Rede d'espacios naturales de Castiella y Llión. Ente los valores que xustifiquen la declaración d'esti espaciu como zona protexida destaquen:

La erosión glaciar llevada a cabu nel periodu Cuaternariu redolada al enclave de La Serrota, con presencia de cinco aparatos glaciares: Les Cerradillas na aguada de Cepeda de la Mora, La Fonda y la Media Lluna na aguada de Muñotello, y los aparatos de Pradosegar y Los Hornillos, na zona de Pradosegar; según, les formes de periglaciarismo esistentes en dambes sierres.
La fauna presente nesti espaciu, destacando les aves, y n'especial les comunidaes de paseriformes (papuda rabilarga, pechiazul, cogujada montesina), y aves de presa (uxu real, ferre pelegrín, águila real, utre real, bilanu real).

Bibliografía

Arenuces, Miguel (1975). «Una vía romana al traviés del Sistema Central español. L'allongamientu septentrional de la Calzada del Puertu del Pico». Revista d'Obres Públiques 122 (3127): páxs. 791-832.
Barranco, Dámaso (1997). Un aproximamientu históricu a dos comunidaes de Villa y Tierra abulenses (la episcopal de Bonilla y la señorial de Villatoro). ISBN 8460579786.
Barrios-García, Ángel (2004). Documento de la Catedral d'Ávila (Sieglos XII-XIII). Ávila: Excma. Diputación Provincial d'Ávila, Institución "Gran Duque d'Alba".
Ferrándiz, Francisco (1987). «La calzada romana del puertu del Picu, Ávila». Revista d'Arqueología 8 (79): páxs. 16-24.
González-Hernández, Tomás (1982). Censo de población de les provincies y partíos de la Corona de Castiella nel sieglu XVI: con dellos apéndices pa completar la del restu de la península nel mesmu sieglu, y formar xuiciu comparativu cola del anterior y siguiente, según resulta de los llibros y rexistros que se curien nel Real Archivu de Simancas. Madrid: Institutu Nacional d'Estadísticu.
Hernando, Mª del Rosario (2004). «Un santuariu romanu en Narros del Puerto, Ávila (Conventus Emeritensis)». Ficheiro Epigráfico 76: páxs. 3-16.
Martínez-Díez, Gonzalo (1981). «Xénesis histórica de les provincies españoles». Anuario d'Historia del Derechu Español 51: páxs. 533-539.
Martínez-Díez, Gonzalo (1983). Les comunidaes de villa y tierra de la Estremadura castellana: estudiu históricu-xeográficu. Madrid: Editora Nacional.
Rodríguez-Almeida, Emilio (2003). Ávila romana. Notes pa l'arqueoloxía, la topografía y la epigrafía romanes de la ciudá y el so territoriu, 2ª edición correxida y ampliada.
Tejero, Eduardo (1983). Institución Gran Duque d'Alba de la Excma. Diputación Provincial d'Ávila: Toponimia d'Ávila.