Nené Losada Rico
María del Carmen Losada Rico (10 de payares de 1921, Valdés – 11 d'abril de 2009, Valdés), más conocida como "Nené", foi una escritora valdesana[2]
Nené Losada Rico | |
|---|---|
| Vida | |
| Nacimientu | Valdés[1], 10 de payares de 1921[1] |
| Nacionalidá |
 España |
| Muerte | Valdés[1], 11 d'abril de 2009[1] (87 años) |
| Estudios | |
| Llingües falaes |
castellanu asturianu |
| Oficiu | escritora |
 | |
Biografía
editarCon tres años, tres la muerte de so madre, llévenla pa cola güela a Sanfliz de Trevías. Ellí va vivir hasta los diecinueve años, que se casa y torna a Ḷḷuarca.
De formación autodidacta, emprima escribir poemes n'español. Posteriormente, entama a facelo n'asturianu, usando formes poétiques mui averaes a les de la poesía oral popular. La so obra tien como modelu al Padre Galo, que conoció cuando neña. Escribe na variante occidental, coincidiendo cola tamién poeta de Palacios del Sil, Eva González; forma parte de la llamada "Xeneración de la Posguerra", anque la so obra la asoleyará nos años del Surdimientu.[3]
La so obra caltúvose inédita hasta que un pariente, Fernando Landeira, melicu de Lluarca, fizo la primer publicación de los sos poemes, poro llego-y la sonadía dacuandu ya yera setuaxenaria.
En 1992 recueye gran parte de la so obra en versu nel volume Cantares valdesanos, iguáu por Consuelo Vega, que son un conxuntu d'estrofes humorístiques y iróniques de calter realista, fechos a partir de refranes y fechos de la vida cultural de pueblu.[4]
En 1997 espubliza'l poemariu tituláu Entre apigarzos y en 2001 El nome de las cousas, dos obres que suponen una evolución na so obra al tratar agora temes más universales.[5]
Dende l'añu 2004, l'asociación de muyeres Valdés Siglo XXI convoca un certame de poesía que toma'l nome d'esta poeta valdesana. Nel añu 2000 el Centru Asturianu de Madrid concéde-y una distinción nos Premios Urogallo de Bronce 2000 y en 2005 recibe la medaya de plata del Principáu d'Asturies;[6] en 2008, el conceyu de Valdés nómala fía predilecta.[7] En 2013, dedícase-y la trentenocuarta edición de la Selmana de les Lletres.
Obra
editar- Cantares valdesanos; edición y introducción de Consuelo Vega. Xixón, Llibros del Pexe, 1992. ISBN 978-84-87259-32-6
- Entre apigarzos. Trabe, Uviéu, 1997. ISBN 978-84-8053-075-0
- El nome de las cousas. Trabe, Uviéu, 2001. ISBN 978-84-8053-172-6
- Fueyas que reverdecen. Ateneo Obrero de Gijón, Xixón, 2004.
- Obra poética en castellano. Trabe, Uviéu, 2004. ISBN 978-84-8053-348-5
- Obra completa n'asturianu. Trabe, Uviéu, 2011. ISBN 978-84-8053-631-8
Muestra de la so poesía
editarMuévome na poesía
- Muévome na poesía
- como cuyarina nuna charca d'augua.
- La charca mía ya una fueya de papel
- onde las palabras,
- sin costa-ys trabayu,
- esgolan lo mesmo que gusarapos
- enantes de la metamorfosis.
- Ḷḷueu, como la rana,
- ando a saltos
- ḷḷeendo lo qu'acabo d'escribir
- ya alcuentro palabras que faltan
- ya outras muitas que sobran.
- ¡Cuánto meyor me sentía
- siendo gusarapu
- sin más pretensiones
- qu'esnidiar pola charca
- de la fueya de papel
- cola ḷḷibertá
- del qu'inda nun ya nada,
- pero que s'alcuentra a gustu
- siendo lo que ya…
- ya faciendo lo que fai.
Fonte: "El riú y la memoria" páx.133[8]
Collaboraciones
editarRealizó collaboraciones nes revistes *SIETESTRELLU, *LLITERATURA Y *PAYELLA, asina como na revista d'arte ENTAMA. Apaez davezu la so obra nel llibru *LLETRES *ASTURIANES, qu'edita l'Academia de la *Llingua Asturiana. Los sos poemes fueron recoyíos n'El Ecu de Ḷḷuarca y La Voz d'Occidente, tamién La Nueva España, La Voz de Asturias y La Voz de Galicia ficieron hueco pa los sos poemes. Collaboró tamién nel llibru dedicáu al pintor Álvaro Delgado con otros compañeros de l'Asociación Valdesana de Poetes “Alfonsu X, el sabiu”.
Foi Presidenta del Xuráu del Concursu de Poesía “Padre Galo”, entamáu pola Comisión de Fiestes de la Regalina de Cadavéu, así como del Concursu de Gaites que lleva a cabu'l Centru de Día de Ḷḷuarca y del premiu “Horru d'oru” qu'entama l'Asociación del Horru de *Barcia.
Son numberoses les sos collaboraciones nos llibros de fiestes del conceyu valdesanu, según les sos entrevistes y recitales en Televisión y Radio.
Premios y distinciones
editarFoi gallardoniada col “*UROGALLO 2000” pol Centru Asturianu de Madrid. Tamién recibió l'homenaxe de l'Asociación de Muyeres de Valdés Sieglu XXI” en 2001 que creó un premiu añal de poesía en castellán y asturianu que lleva'l so nome. Tamién llogró el III gallardón Milenariu de Trevías en marzu de 2002 y LA MEDAYA DE PLATA DEL PRINCIPÁU D'ASTURIES. AÑU 2005.
Nel 2005, l'Institutu Asturianu de la Muyer editó un calendariu nel qu'incluyó a Nené Losada Rico, como representativa de la poesía, xunto con otros trés muyeres asturianes de sonadía: l'actriz de teatro Aurora Sánchez, la política Pura Tomás y la científica Margarita Salas.
Nel añu 2006, el 15 de xunetu recibió l'Horru d'Oru qu'apurre l'Asociación del mesmu nome de *Barcia y l'homenaxe, nel mes d'agostu, del so pueblu adoptivu de Sanfliz.
Nel añu 2007 foi nomada Socia d'Honor de la Coral Villa Blanca de Ḷḷuarca. En setiembre recibió'l primer premiu “Timón” de l'Asociación Cultura “D´Arribada” de Xixón. N'ochobre foi nomada “Muyer del añu” pol Conceyu de Navia, con ocasión del Día Internacional de les muyeres rurales”.
En mayu de 2008 remató la so reconocencia col nomamientu de FÍA PREDILECTA DEL CONCEYU DE VALDÉS”.
En marzo de 2016 el conceyu de Valdes punxo-y el so nome a una cai, na zona servicios de Villar.[9]
Nené morrió'l mes d'abril de 2009, a los 87 años d'edá.
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 URL de la referencia: https://elpais.com/diario/2009/04/14/necrologicas/1239660002_850215.html.
- ↑ Reseña n'El País. (consultáu 29-04-2013)
- ↑ Historia de la Lliteratura Asturiana, Academia de la Llingua Asturiana, Uviéu, 2002; páxines 377, 385; ISBN 84-8168-335-3
- ↑ Reseña en LNE. (consultáu 7-03-2017)
- ↑ Historia de la Lliteratura Asturiana, Academia de la Llingua Asturiana, Uviéu, 2002; páxines 496-498; ISBN 84-8168-335-3.
- ↑ BOPA 07-09-2005
- ↑ Reseña na páxina del Conceyu de Valdés. (consultáu 29-04-2013)
- ↑ [www.politicallinguistica.org/ficheru.php?cod=1241 enllaz de descarga del llibru]
- ↑ Reseña en LNE. (consultáu 7-03-2017)
Datos: Q6039908
