Oroso
Oroso ye un conceyu español de la provincia de La Coruña, comunidá autónoma de Galicia. Pertenez a la contorna d'Ordes. Oroso llinda al norte col conceyu d'Ordes y Frades, al sur colos conceyos d'O Pinu (contorna de Arzúa) y Santiago de Compostela, y al oeste col conceyu de Trazo y Tordoia (contorna d'Ordes). Toma una superficie de 72,60 quilómetros cuadraos, con 84 entidaes de población y alluga una población de 7.174 habitantes (2011). La capital del conceyu ye Sigüeiro, que pertenez a la parroquia de Santu André da Barciela. Oroso ta adscritu a la provincia de La Coruña, a la diócesis de Santiago (arciprestalgu de Bama, Barbeiros y Berreo de Riba) y al partíu xudicial d'Ordes.
Oroso | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Galicia | ||||
Provincia | provincia d'A Coruña | ||||
Tipu d'entidá | conceyu de Galicia[1] | ||||
Alcalde de Oroso (es) | Manuel Mirás Franqueira | ||||
Nome oficial | Oroso (gl)[2] | ||||
Nome llocal | Oroso (gl) | ||||
Códigu postal |
15888 y 15688 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 43°00′00″N 8°22′48″W / 43°N 8.3799°O | ||||
Superficie | 72.38 km² | ||||
Llenda con | Santiago de Compostela, Trazo, Tordoia, Ordes, Frades y O Pino | ||||
Demografía | |||||
Población |
7622 hab. (2023) - 3708 homes (2019) - 3792 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 0.68% de provincia d'A Coruña | ||||
Densidá | 105,31 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
concellooroso.com | |||||
Etimoloxía
editarDerivaría del axetivu "hedroso" 'con hedra'.[3]
Demografía
editar1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2011 | 2016 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
3779 | 4537 | 5530 | 6155 | 7174 | 7420 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE) |
Parroquies
editar
|
|
Xeografía
editarEl conceyu ta asitiáu nel marxe derechu del ríu Tambre, que marca la so llende meridional col conceyu de Santiago de Compostela. Nel so litoloxía predominen los materiales cuarcíticos. El monte Mariña, de 329 m, na parroquia de Trasmonte y O Petón, de 375 m, na parroquia de Senra, son les sos máximes cotes d'altitú. A partir d'ellos el perfil orográficu, llixeramente onduláu y ensin fuertes contrastes, baxa gradualmente hasta'l cursu del Tambre, creando una tierra de transición ente les riberes d'esti ríu y les tierres más elevaes d'Ordes y Mesía.
Climáticamente, el conceyu atopar nun dominiu oceánicu húmedu. La temperatura medio asítiase nos 12,34 °C, el mes más fríu ye xineru, con una media de 7,1 °C y el más calorosu ye xunetu, con una temperatura medio de 18,3 °C, siendo la oscilación térmica amenorgada (11,2 °C). Los iviernos nun son bien rigorosos y los branu suelen ser nidios, anque por influencia continental n'ocasiones prodúcense xelaes mientres dellos díes. Les precipitaciones son alzaes, yá que algamen los 2.000 mm añales, productu de la llegada, ensin nenguna torga topográfica importante, de los vientos húmedos oceánicos; amás, l'ascensu n'altitú favorez les precipitaciones. Sicasí, el réxime pluviométricu ye irregular, con un máximu pel hibiernu y un mínimu irregular pel branu, onde hai un pequeñu déficit hídricu en xunetu y agostu.
La trupa rede hidrográfica ta marcada pel ríu Tambre y dellos de los sos afluentes que traviesen el conceyu de norte a sur. Destaquen los ríos Maruzo, Samo, Cabeceiro y nel estremu occidental, el Lengüelle. La fuerte pluviosidá favorez la vexetación natural y la formación de praos y camperes. Los montes orixinales de frondosas son bien residuales y nel so llugar predominen los espacios forestales a base de pinos y ocalitos. Nes riberes de los ríos atopen especies arbóreas y arbustivas típiques d'estes zones.
La urbanización de Sigüeiro na so parte orosana tresformó'l paisaxe d'esti conceyu, que camudó'l so capitalidad del llugar de Oroso a Sigüeiro, cola construcción d'una nueva casa municipal. El Centru de Salú y otres instalaciones municipales como la piscina y la guardería tamién tán asitiaes nel centru urbanu de Sigüeiro.
Población
editarOroso tenía a empiezos del sieglu XX una población de 3.231 h. La mayor parte del sieglu esperimentó poques variaciones, bien positives o negatives. Dende 1900 a 1950, con una fuerte corriente migratoria y una alta tasa de natalidá, la población creció llixeramente. Dende 1950 hasta'l censu de 1981, Oroso entró nun periodu de perda de población. A pesar de que se caltuvo con una crecedera vexetativa favorable la perda d'habitantes y la emigración provocaron un significativu descensu. Mientres estos años hubo un importante y activu éxodu rural escontra ciudaes como La Coruña y Santiago de Compostela, según escontra les zones industrializaes d'España y Europa.
Ente 1981 y 1991 detúvose la perda de población, anque la crecedera natural baxó xunto a la natalidá; la torna d'emigrantes y l'empiezu d'una crecedera acomuñada al desenvolvimientu de la zona urbana de Santiago de Compostela dexaron l'empiezu d'un periodu de recuperación demográfica. Esta recuperación derivó nuna clara crecedera, y asina, ente los años 1991 y 2001 producióse un aumentu del 46,34 %, unu de les crecederes más elevaes de los conceyos gallegos. A empiezos del sieglu XXI la población de Oroso algamó'l so máximu poblacional históricu con 5.530 h. El fortalecimientu y afitamientu de la espansión urbana rellacionada cola crecedera de Santiago de Compostela escontra los sos conceyos estremeros constitúi la esplicación d'esta crecedera demográfica.
El nucleu municipal, Sigüeiro, ye la exa que coneuta'l conceyu con Santiago de Compostela y convirtióse nuna de les zones d'espardimientu poblacional más importantes de la capital gallega. La tasa de crecedera natural ye de signu positivu (1,8 per mil) de resultes d'una tasa de natalidá (10,1 per mil) cimera a la de mortalidá (8,3 per mil). Esta dinámica natural ye de la mesma la causa y consecuencia d'una estructura demográfica relativamente nueva dientro del contestu provincial y rexonal. La población hasta los 16 años constitúi'l 17,07 % del total. Los mayores de 64 años representen el 14,46 %. La distribución poblacional por sexos amuesa un eleváu equilibriu, llixeramente a favor de la población femenina. Predomina la vivienda familiar pola función residencial de Oroso como periferia suburbana del área urbana de Santiago de Compostela.
Historia
editarLos primeros restos arqueolóxicos atopaos nel conceyu daten de dómina megalítica, como'l dolmen de Vilar de riba atopáu en Deixebre. De la cultura castreña destaquen los castros de Vilalbarro en Deixebre y el de Marzoa, amás de los restos del llamáu Ayalga de Recouso, atopáu en Marzoa y datáu ente los sieglos V y IV e. C., que consiste nun conxuntu de cadenes y colgantes d'oru. Ye posible que la villa de Sigüeiro sía la casona romana de Trigudum, que s'atopaba na vía romana de Braga a Astorga.
Na Edá Media formó parte de la xurisdicción de Montáivos, al igual que los territorios de Trazu y Ordes. Esta xurisdicción tomaba dende'l ríu Tambre hasta'l monte Xalo. Consta la esistencia de la mesma siquier dende l'añu 1124, fecha na que se robló una donación del rei Alfonsu VII al obispáu compostelanu. Nesti llugar construyó una ponte nel sieglu XIV, por orde de Fernán Pérez de Andrade, El Bonu. El llamáu Camín Inglés de pelegrinación a Santiago pasaba y pasa por esti conceyu. Mientres l'Antiguu Réxime les parroquies qu'integren el conceyu de Oroso pertenecíen a la xurisdicción de Folgoso, señoríu del conde d'Altamira, a la xurisdicción de Mesía, alministrada pol arzobispu de Santiago de Compostela y a la de Sigüeiro do Deán, señoríu del deán de Santiago de Compostela.
La proclamación de la constitución de 1812 supunxo l'abolición del réxime señorial y la so sustitución por una alministración territorial. Naquel momentu produció la creación de los conceyos de Pasarelos y Oroso. En 1823 el rei Fernandu VII derogó la constitución, fechu que supunxo la supresión d'estos conceyos y la restauración del réxime señorial. La definitiva recuperación del municipalismo producir en 1835, cuando se constituyó'l conceyu coles sos llendes actuales. En 1846 tuvieron llugar en Oroso los enfrentamientos ente les fuercies lealistas al gobiernu y les de los lliberales sublevaos al mandu del coronel Miguel Solís cerca de la ponte de Sigüeiro. Los sublevaos perderíen la batalla y seríen fusilaos en Carral.
Economía
editarOroso tien una tasa d'actividá xeneral del 58,7 %, superior a la media rexonal y la tasa d'actividá masculina (71,6 %) supera a la femenina (46,2 %). El paru asítiase en redol al 9,5 % (6,2 % nel casu de los homes y 14,4 % nel casu de les muyeres), inferior a la media rexonal. La distribución de la población activa por subsectores económicos reflexa la importancia del sector terciariu con un 57,3 % de la población ocupada nesti sector. Siguir el sector secundariu con un 33,1 %, la industrica con un 18,4 % y la construcción con un 14,7 %; y d'últimes el sector primariu con un 9,6 % (datos del añu 2001).
La rellación de Oroso col vecín conceyu de Santiago de Compostela influyó totalmente na so estructura económica nes últimes décades. Gran parte de la población activa mora nel conceyu pero trabaya na industria y servicios de la capital de Galicia. Los dos sectores que más xente empleguen, el terciariu y el secundariu, respuenden a estos trabayos compostelanos, ente que'l sector primariu amenorgó la so participación económico y llaboral. Sicasí, les actividaes agropecuaries desenvolver na so mayor parte nel territoriu de Oroso, al igual que nel restu de los conceyos de la contorna d'Ordes, pos dispón d'una área bien afecha pal aprovechamientu agrariu poles sos carauterístiques climátiques y orográfiques. La concentración parcelaria y les meyores introducíes fixeron posible la modernización de les esplotaciones agraries. La orientación principal ye la esplotación ganadera, en concretu de ganáu bovino dedicáu a la producción comercial de lleche, y secundariamente tamién hai delles granxes porcines. La disponibilidad de praos y camperes favoreció la crecedera del sector llecheru, anguaño en crisis de resultes de la política agraria de la Xunión Europea y l'avieyamientu de la población rural.
El sector secundariu tien una presencia relativa. Esisten distintes empreses dedicaes a la fabricación de materiales de construcción, carpintería ya industria de muebles. Cola recién creación d'un polígonu industrial instalar nel conceyu una planta de Vengonsa, importante empresa de distribución alimentaria. Aun así la mayoría de los trabayadores del conceyu alleguen a los polígonos industriales de la zona de Santiago de Compostela y La Coruña. La construcción desenvolvióse enforma nos últimos años, pos la especulación urbanística y los precios prohibitivos de la vivienda en Santiago convirtieron Oroso nuna ciudá-cuartu onde la mayor parte de la población vien de otres llocalidaes. La paralización nel so día del Plan Xeneral d'Ordenación Urbana del conceyu nun llogró contener a los constructores. Una de les consecuencies de la deficiente planificación urbanística son los problemes de tráficu que carez anguaño'l conceyu, con constantes atascos nes hores puntes d'entrada y salida.
Nel sector terciariu, tamién la mayoría de los trabayadores tán emplegaos nos servicios de Santiago de Compostela. Dientro del conceyu destaca Sigüeiro, que la so función residencial favoreció la proliferación d'urbanizaciones y de servicios básicos (comerciales, financieros, públicos). Les principales víes de comunicación inxertar ente les víes ente La Coruña y Santiago de Compostela, destacando la citada carretera N-550 La Coruña-Tui, que traviesa'l conceyu de norte a sur, y l'autopista AP-9, que tien en Sigüeiro un serviciu d'entrada y salida en direición a La Coruña. Tamién escurre pol conceyu la llinia de ferrocarril La Coruña-Santiago de Compostela, con un apeaderu en Oroso y otru en Trasmonte.
Cultura
editarAmás de los restos arqueolóxicos mentaos, ente los exemplos d'arquiteutura relixosa destaquen les ilesies de San Miguel de Gándara en Oroso, San Estevo de Trasmonte y Santolaya de Senra n'estilu barrocu. Na arquiteutura civil sobresalen el Palaciu de Meixime en Oroso y la Ponte Sigüeiro, una obra de cantería del sieglu XIV, reformáu nel XV.
Ente les fiestes populares destaquen les de Santu Antón en Marzoa, celebraes en xunu, Santu Estevo en Trasmonte, la Virxe de la Mercé en Calvente (Tamién conocida como "El día 8") en setiembre, Santa Bárbara en Senra, que se celebra'l primer fin de selmana d'ochobre y les del Santísimu Sacramentu (últimu domingu d'agostu) y Santa Eufemia (pel branu) y les de Santu André (30 de payares), que tienen llugar na parroquia de Santu André da Barciela.
El Camín de Santiago tamién traviesa esti conceyu. Forma parte del tramu conocíu como Camín inglés o Camín de los ingleses qu'empieza nel muelle de Ferrol o nel puertu de La Coruña.
Galería d'Imáxenes
editarImáxenes del conceyu de Oroso
-
Casa do concello
-
N-550 ente o concello de Santiago de Compostela y o de Oroso, o ríu Tambre (véxase a ponte) marca a fronteira
-
Igrexa de San Tomé de Vilarromarís
-
Igrexa de San Tomé de Vilarromarís
-
Beán
-
Accesu a Oroso
-
Maseira convertida en bebedoiro
-
Horru Image:Oroso
-
Horru
Fiestes del 1 de xunetu de 2007 en Vilarromarís
editar-
Orquestra La Bámbola
-
Orquestra La Bámbola
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Nomenclátor de Galicia. Data d'espublización: 30 abril 2013. Editorial: Llista de presidentes de Galicia.
- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Paulo Martínez Lema. "A TOPONIMIA DAS CONTORNES DE BERGANTIÑOS, FISTERRA, SONEIRA Y XALLAS NA DOCUMENTACIÓN DO TOMBO DE TOXOS OUTOS (SÉCULOS XII-XIV)". 2010
Enllaces esternos
editar- Web del Concello de Oroso
- Asociación Sigüeiro Residencial
- Por Sigüero Pasa Lixeiro
- Semeyes de Sigüeiro en Flickr
- Blogue sobre Sigüeiro