Patinaxe sobre xelu
El patinaxe sobre xelu ye l'actu de movese sobre'l xelu usando patinos de xelu. Puede faese por diverses razones como exerciciu, pasatiempu, viaxes y dellos deportes. El patinaxe sobre xelu facer en superficies de xelu preparaes (sables, pistes, parques), según en cuerpos d'agua xelada que se formen naturalmente, tales como estanques, llagos y ríos.
Historia
editarHistoria temprana
editarUn estudiu realizáu por Federico Formenti de la Universidá d'Oxford suxer que'l patinaxe sobre xelu más antiguo asocedió nel sur de Finlandia hai más de 3000 años.[1] Orixinalmente, los patinos yeren a cencielles afilaos, el güesu estrapáu atáu a la parte inferior del pie. Los patinadores non patinaban nel xelu, sinón que s'esmucíen sobre él. El patinaxe verdaderu surdió cuando s'utilizó una fueya d'aceru con cantos afilaos. Los patinos agora corten nel xelu en llugar d'esmucise sobre él. La adición de cantos a los patinos de xelu foi inventáu polos holandeses nel sieglu XIII o XIV. Estos patinos de xelu yeren d'aceru, con cantos afilaos na parte inferior pa facilitar el movimientu. La construcción de los patinos de xelu modernu caltúvose práuticamente igual dende entós. Nos Países Baxos, el patinaxe sobre xelu considerábase apoderáu pa toles clases de persones, como s'amuesa en munches imáxenes de los vieyos maestros.
El patinaxe sobre xelu tamién se prauticó en China mientres la dinastía Song, y fíxose popular ente la familia gobernante de la dinastía Qing.[2]
Aumentu de la popularidá y primeros clubes
editar_Skating_on_Duddingston_Loch.jpg)
El patinaxe sobre xelu foi traíu a Gran Bretaña dende los Países Baxos, onde Xacobu II foi exiliáu de volao nel sieglu XVII. Cuando tornó a Inglaterra, esti «nuevu» deporte foi introducíu a l'aristocracia británica, y llueu foi esfrutáu por xente de toles condiciones sociales.
El primer club de patinaxe entamáu foi'l Edinburgh Skating Club, formáu na década de 1740, (dalgunos afirmen que'l club establecer en 1642).[3][4][5]
Na segunda edición (1783) de la Enciclopedia Británica apaeció una referencia contemporánea al club:
La metrópolis d'Escocia produció más casos de patinadores elegantes que quiciabes cualesquier otru país: y l'institución d'un club de patinaxe hai unos 40 años nun contribuyó pocu a la meyora d'esta diversión elegante.[3]
D'esta descripción y d'otres, rescampla que la forma de patinar practicada polos miembros del club yera una forma temprana de patinaxe artísticu en llugar de patinar de velocidá. Pa ser almitíos nel club, los candidatos tuvieron que pasar una prueba de patinaxe onde realizaben un círculu completu en cada pie (por casu, una figura d'ocho), y depués saltaben primeru sobre un sombreru, depués dos y trés, asitiaos unu enriba del otru nel xelu.[3]
Na Europa continental, la participación nel patinaxe sobre xelu llindar a los miembros de les clases altes. L'emperador Rodolfo II del Sacru Imperiu Romanu esfrutó tanto patinando sobre xelu, que fizo construyir un gran parque de xelu na so corte pa popularizar el deporte. El rei Lluis XVI de Francia introdució'l patinaxe sobre xelu en París mientres el so reináu. Madame de Pompadour, Napoleón I, Napoleón III y la Casa de Estuardo yeren, ente otros, aficionaos reales y de clase alta del patinaxe sobre xelu.
El siguiente club de patinaxe que s'estableció foi en Londres y nun se fundó hasta 1830.[3] A mediaos del sieglu XIX, el patinaxe sobre xelu yera un pasatiempu popular ente la clase alta y media británica (la reina Victoria conoció al so futuru home, el príncipe Alberto, al traviés d'una serie de viaxes de patinaxe sobre xelu)[6] y los primeros intentos de construcción de pistes de patinaxe artificial facer mientres la zuna de les pistes» de 1841-1844. Como la teunoloxía pal caltenimientu del xelu natural nun esistía, estes pistes de patinaxe tempranes utilizaron un sustitutu consistente nun amiestu de mantega de gochu y dellos sales. Un artículu de la edición del 8 de mayu de 1844 de la revista Living Age de Littell, que se titulaba Glaciarium, dicía: «Esti establecimientu, que foi treslladáu al Tottenham Court Road del Grafton street East, inauguróse'l llunes pela tarde. L'área de xelu artificial ye desaxeradamente conveniente p'aquellos que deseyen participar nel grácil y varonil pasatiempu del patinaxe».
Surdimientu como deporte
editar
El patinaxe convertir nun deporte popular como recreación, mediu de tresporte y como espectáculu nos Fens, Inglaterra, pa persones de tolos oficios y condiciones sociales. Les carreres yeren acutaes a los trabayadores, la mayoría d'ellos trabayadores agrícoles. Nun se sabe cuándo se celebraron los primeros campeonatos de patinaxe, pero a principios del sieglu XIX les carreres taben bien establecíes y los resultaos de les competiciones publicar na prensa.[7] El patinaxe como deporte desenvolver nos llagos d'Escocia y les canales de los Países Baxos. Nos sieglos XIII y XIV sustituyó la madera pol güesu nes fueyes de los patinos, y en 1572 fabricáronse los primeros patinos de metal.[8] Cuando les agües conxelábense, celebrábense torneos de patinaxe en pueblos y aldegues de too Fens. Nestos torneos locales los homes (dacuando muyeres o neños) pertenecíen por premios de dineru, ropa o comida.[9]
Los ganadores de los torneos locales yeren convidaos a participar nos grandes campeonatos nos que patinadores de tol Fens pertenecíen por premios n'efectivu ante miles d'espectadores. Los alcuentros del campeonatu adoptaron la forma d'una competencia principal galesa o «últimu home de pies». Los competidores, 16 o dacuando 32, yeren empareyaos en series y el ganador de cada serie pasaba a la siguiente ronda. Midíase un percorríu de 660 yardes sobre'l xelu, y asitiábase un barril con una bandera en cada estremu. Mientres una carrera d'una milla y media, los patinadores completaben dos rondes del percorríu, con trés vueltes alredor del barril.[9]
Nos Fens los patinos llamábense pattens, fen runners o corredores de Whittlesey. L'estribu taba fechu de madera d'haya. Asitiábase un torniellu nel talón de la bota y atornelláronse tres púa pequeñes na parte delantera pa caltener estable'l patín. Había furacos nel estribu por que les correes de cueru suxetar al pie. Les fueyes de metal yeren llixeramente más altes na parte trasera que na delantrera. Na década de 1890 los patinadores empezaron a competir con patinos al estilu noruegu.
El sábadu 1 de febreru de 1879, dellos patinadores profesionales de Cambridgeshire y Huntingdonshire axuntar nel Guildhall de Cambridge pa fundar la National Ice Skating Association, el primer organismu nacional de patinaxe sobre xelu del mundu.[10]
Patinaxe artísticu sobre xelu
editarEl primer llibru instructivu sobre patinaxe sobre xelu foi publicáu en Londres en 1772. El llibru, escritu pol teniente d'artillería británico Robert Jones, describe formes básiques de patinaxe artísticu como círculos y figures d'ocho. El llibru foi escritu puramente pa homes, una y bones les muyeres nun solíen patinar sobre xelu a finales del sieglu XVIII. Foi cola publicación d'esti manual que'l patinaxe sobre xelu estremar nos sos dos disciplines principales, el patinaxe de velocidá y el patinaxe artísticu.
El fundador del patinaxe artísticu modernu como se conoz anguaño foi Jackson Haines, un estauxunidense. Foi'l primer patinador qu'incorporó los movimientos de ballet y danza al so patinaxe, en llugar de centrase nos patrones de trazáu nel xelu. Haines tamién inventó'l xiru sentáu y desenvolvió una cuchiella más curtia y curvada pal patinaxe artísticu que dexaba xiros más fáciles. Tamién foi'l primeru n'usar cuchielles que taben permanentemente xuntaes a la bota.
Mientres un tiempu, les dures y ríxides figures britániques del patinaxe artísticu apoderaron n'América, superando sobre la forma más artística de Haines. Haines, sicasí, intentó espublizar les sos innovaciones nel patinaxe sobre xelu n'Europa, ganando ésitu en países como Suecia y Austria. El so estilu yera refugáu polos sos colegues norteamericanos y patinadores de la Inglaterra victoriana, quien siguieron defendiendo un estilu de patinaxe más ríxidu y sobriu. Haines siguió añadiendo nuevos elementos de danza a les sos rutines, y ablucó a un ensame en Viena nel iviernu de 1868. Munchos na audiencia preguntáronse cómo un home normal podría movese sobre'l xelu de tal manera. L'actuación de Haines condució al establecimientu de la Escuela de Viena, que siguió desenvolviendo l'estilu artísticu de Haines.
La Unión Internacional de Patinaxe foi fundada en 1892 como la primer organización internacional de patinaxe sobre xelu en Scheveningen, Holanda. La Unión creó'l primera conxuntu codificado de normes sobre patinaxe artísticu y reguló la competencia internacional en materia de velocidá y patinaxe artísticu. El primer Campeonatu, conocíu como Championship of the Internationale Eislauf-Vereingung, celebrar en San Petersburgu en 1896. L'eventu tuvo cuatro competidores y foi ganáu por Gilbert Fuchs.[11]
Mecánica física del patinaxe
editarUn patín puede esmucise sobre'l xelu porque hai una capa de molécules de xelu na superficie que nun tán tan fuertemente xuníes como les molécules de la masa de xelu qu'hai debaxo. Estes molécules tán n'estáu semilíquido, apurriendo lubricación. Les molécules d'esta capa «cuasifluida» o «asemeyada a l'agua» son menos móviles que l'agua líquido, pero son muncho más móviles que les molécules más fondes nel xelu. Aproximao a -155 °F (-157 °C) la capa resbaliza tien una espesura molecular; a midida que la temperatura aumenta, la capa resbaliza vuélvese más gruesa.[12][13][14][15][16]
Mientres enforma tiempu creyérase que'l xelu ye resbalizu porque la presión d'un oxetu en contautu con él fai qu'una capa delgada se derrita. La hipótesis yera que la fueya d'un patín de xelu, exerciendo presión sobre'l xelu, derrite una fina capa, apurriendo lubricación ente'l xelu y la fueya. Esta esplicación, llamada «fusión a presión», aniciar nel sieglu XIX. Sicasí, esto nun tenía en cuenta'l patinaxe sobre xelu a temperatures inferiores a -3,5 °C, ente que los patinadores suelen patinar sobre xelu a temperatures más baxes. Nel sieglu XX, propúnxose una esplicación alternativa, llamada "calentamientu per resfregón", según la cual el resfregón del material taba causando'l derretimiento de la capa de xelu. Sicasí, esta teoría tampoco esplica'l patinaxe a baxa temperatura. Ello ye que nenguna de los dos esplicaciones esplicaba por qué'l xelu ye resbalizu cuando ta quietu inclusive a temperatures baxo cero.[17]
Seguridá
editarEl patinaxe depende de la rugosidad del xelu, el diseñu del patín y l'habilidá y esperiencia del patinador. Anque les mancadures graves son rares, dellos patinadores de pista curtia quedaron paralizaos dempués d'una cayida. La cayida puede ser fatal si nun s'usa un cascu pa protexese d'un traumatismu cranial grave. Los accidentes son raros pero más comunes con choques, xuegos de ḥoquei o patinaxe en pareya. El segundu peligru, y más grave, ye'l de cayer al traviés del xelu a l'agua xelada cuando se patina al campu sobre un cuerpu d'agua xelada. La muerte puede asoceder por cuenta de hidrocución, hipotermia o afogamientu. De cutiu ye difícil o imposible pa los patinadores salir de l'agua de vuelta al xelu por cuenta de que'l xelu ruémpese repetidamente, el patinador ye aforfugáu polos patinos y la ropa grueso d'iviernu, o'l patinador se desorienta so l'agua. El patinador puede inclusive nun ser capaz d'atopar el furacu al traviés del cual cayó. Esto puede resultar n'afogamientu o hipotermia, pero l'enfriamientu rápido tamién puede crear un estáu nel cual daquién pue ser alicáu hasta hores dempués de cayer na agua. Por razones de seguridá, encamiéntase que los patinadores nunca patinen solos o na escuridá y que picos o palas de xelu cuando patinen nun llagu o ríu por que puedan garrase del xelu y salir de l'agua si cayen al traviés del xelu.
Xuegos d'equipu sobre xelu
editarVarios xuegos recreativos de patinaxe xugar en xelu:
- Ḥoquei sobre xelu
- Patinaxe de velocidá sobre xelu
- Bandy
- Rink bandy
- Ringette
- Patinaxe de percorríu (en)
- Patinaxe de descensu estremu (en)
|
Referencies
editar- ↑ Formenti, Federico; Minetti, Alberto Y. (2008). «The first humans travelling on ice: an energy-saving strategy?». Biological Journal of the Linnean Society (Blackwell Publishing) 93 (1): páxs. 1-7. doi:. ISSN 1095-8312. http://dx.doi.org/10.1111/j.1095-8312.2007.00991.x.
- ↑ «'Imperial' ice skating (5)» (inglés) (20 de febreru de 2013). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «In The Beginning...». Skating magacín. Xunu de 1970.
- ↑ «NISA History» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-09-21. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ «Figure Skating» (inglés). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ «Ice Skating» (inglés). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ Goodman, Neville; Goodman, Albert (1882). Handbook of Fen Skating (n'inglés). Longmans, Green and Co.. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ Greiff, James. «Ice Skating» (inglés). Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ 9,0 9,1 Cycling, 19 de xineru de 1895, p 19.
- ↑ «The History of Long Track Speed Skating» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-12-29. Consultáu'l 28 d'avientu de 2017.
- ↑ Hines, James Robert (2006). Figure Skating: A History. University of Illinois Press, páx. 75. ISBN 9780252072864.
- ↑ Chang, Kenneth (21 de febreru de 2006). «Explaining Ice: The Answers Are Slippery» (inglés). Consultáu'l 29 D'AVIENTU DE 2017.
- ↑ Materer, N.; Starke, O.; Barbieri, A.; Van Hove, M.A.; Somorjai, G.A.; Kroes, G.J.; Minot, C. (10 de xunu de 1997). «Molecular surface structure of ice(0001): dynamical low-energy electron diffraction, total-energy calculations and molecular dynamics simulations». Surface Science 381 (2-3): páxs. 190-210. doi:. https://doi.org/10.1016/S0039-6028(97)00090-3. «Most studies so far were performed at temperatures well above 240 K (-33 °C) and report the presence of a liquid or quasiliquid layer on ice. Those studies that went below this temperature do not suggest a liquid-like layer.».
- ↑ «Pitt physics professor explains the science of skating across the ice» (inglés) (23 d'avientu de 2012). Consultáu'l 29 d'avientu de 2017. «It used to be thought ... that the reason skaters can glide gracefully across the ice is because the pressure they exert on the sharp blades creates a thin layer of liquid on top of the ice... More recent research has shown, though, that this property isn't why skaters can slide on the ice... It turns out that at the very surface of the ice, water molecules exist in a state somewhere between a pure liquid and a pure solid. It's not exactly water -- but it's like water. The atoms in this layer are 100,000 times more mobile than the atoms [deeper] in the ice, but they're still 25 times less mobile than atoms in water. So it's like proto-water, and that's what we're really skimming on.»
- ↑ «Slippery All the Time». Consultáu'l 29 d'avientu de 2017. «Professor Somorjai's findings indicate that ice itself is slippery. You don't need to melt the ice to skate on it, or need a layer of water as a lubricant to help slide along the ice... the "quasi-fluyíi" or "water-like" layer exists on the surface of the ice and may be thicker or thinner depending on temperature. At about 250 degrees below zero Fahrenheit (-157 °C), the ice has a slippery layer one molecule thick. As the ice is warmed, the number of these slippery layers increases.»
- ↑ «Getting a Grip on Ice» (9 d'avientu de 1996). Archiváu dende l'orixinal, el 28 de mayu de 2013. Consultáu'l 29 d'avientu de 2017.
- ↑ Rosenberg, Robert. «Why Is Ice Slippery?» (n'inglés). Physics Today: páxs. 50-54. doi:. http://lptms.u-psud.fr/membres/trizac/Ens/L3FIP/Ice.pdf. Consultáu'l 29 d'avientu de 2019.
Datos: Q779272
Multimedia: Ice skating
