Portalrubio de Guadamejud

Portalrubio de Guadamejud
Alministración
País	España
Autonomía	Castiella-La Mancha
Provincia	provincia de Cuenca
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Portalrubio de Guadamejud (es)	Félix Vicente Alique
Nome oficial	Portalrubio de Guadamejud (es)
Códigu postal	16522
Xeografía
Coordenaes	40°16′20″N 2°36′16″W / 40.2721°N 2.6044°O
	Portalrubio de Guadamejud Portalrubio de Guadamejud (España)
Superficie	21 km²
Altitú	814 m
Llenda con	Gascueña, Huete, Villalba del Rey y Tinajas
Demografía
Población	36 hab. (2023); - 10 homes (2019); - 12 muyeres (2019)
Porcentaxe	0% de provincia de Cuenca
Densidá	1,71 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Portalrubio de Guadamejud ye un conceyu español de la provincia de Cuenca, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Tien un área de 21,03 km² con una población de 30 habitantes (INE 2015) y una densidá de 1,95 hab/km².

Ye célebre pol so Diccionariu portalrubiero-español, un glosariu de términos propios de la llocalidá redactáu polos sos vecinos.

Xeografía

Portalrubio atopar al noroeste de la provincia de Cuenca a 72 km de la ciudá y a 95 km de Madrid. Alcontrar na contorna de La Alcarria, una contorna natural española asitiada na Submeseta Sur. La so altitú respeuto al nivel del mar ye de 817 m. Los términos municipales colindantes a este son Tinajas al norte, Huete al sur, Villalba del Rey al noroeste y Gascueña al este y nordés. El conceyu más cercanu ye Valdemoro del Rei (pedanía de Huete) asitiáu a 3 km de Portalrubio, tamién Tinajas a 7 km o La Peraleja (el so términu municipal nun ye colindante al de Portalrubio) asitiada a 8 km de distancia. La so superficie ye de 2.097 hectárees, 20,97 km². Portalrubio asitiar a 2 km del ríu Guadamejud el cual da-y apellíu al conceyu.

Población

Portalrubio tuvo una acentuada variedá de población.

Sieglu XIX A mediaos del sieglu XIX concretamente en 1857 el conceyu cuntaba con una población total de 418 hab. En 1877 xubió a 475 hab, en 1897 el conceyu cierra'l sieglu con 476 habitantes.

Sieglu XX: A principios del sieglu XX en 1910 Portalrubio allugaba 583 hab, nos años 30 mientres la Segunda República, la Guerra Civil española y principios de la Dictadura Franquista la llocalidá algamó los 723 habitantes, nos años 40 llegó a la so máxima población 806 habitantes los cualos fueron partíos en 189 llares. La cifra nun dexó d'aumentar dende mediaos del sieglu XIX. Nos años 50 el conceyu llogró 734 hab, nos años 60 la población menguó anque dicha amenorgamientu de población foi protagonista na década de los 70 por cuenta de la nueva era industrial y l'éxodu rural estraordinariu de portalrubieros que partieron en busca d'una vida meyor a les capitales de provincia (Cuenca, Madrid, Valencia o Barcelona) y tamién al estranxeru (Alemaña y Francia, como principales destinos), el conceyu quedar en 386 habitantes y nunca dexaría d'escayer. Nos años 80 amenorgar a 167 habitantes. En 1991 la cifra mengua a 103 habitantes. Portalrubio remata'l sieglu XX con un total de 70 habitantes aproximao.

Sieglu XXI: Portalrubio empecipia'l nuevu sieglu con una población de 65 habitantes censaos (2001), en 2011 el conceyu amenorgó la so cifra a 55 habitantes, finalmente en 2013 rexistró una cifra de 44 habitantes y en 2015 tenía 30 habitantes.

Portalrubio quedó apostráu a un destín de vacaciones, un abellugu pa urbanitas deseosos d'escapar de la ciudá y pa señardosos d'otru tiempu y otres formes de vida. Sicasí, sí ye ciertu que d'esti gran contingente de persones qu'enllenen les cais del pueblu nes fiestes de Selmana Santa y San Roque (agostu), un grupu d'elles —matrimonios y xubilaos na so mayoría— conformen una población satélite que, nun tando oficialmente inscrites nel censu, moren de forma temporal o casi permanente.

Flora y fauna

No que fai a la cubierta vexetal, la Alcarria ye una contorna fuertemente incidida pola aición antrópica que se concentra nos valles, en forma de cultivos de regadío como'l maíz y otros cultivos intensivos, nos pandoriales, onde apoderen los cultivos de secanu como la cebera, y nes cuestes col olivar y la vide. Nos pandoriales la vexetación ye resistente a les dures condiciones climátiques a la que ta sometida. Ente los campos de cebera de los pandoriales conviven sabines albares y enebros que conviven con arbustos maderizos, y apaecen numberosos montes d'encines, caxigales y coscojas. Frutu de la repoblación apaecen tamién muestres de pinu carrasco, pinu laricio y pinu piñonero. Les cuestes y cárcavas tán poblaes de monte baxu compuestu por manches de quejigal, daes les carauterístiques más bien xéricas de la zona, según la litoloxía dominante nes mesmes, alternando con espliegos y árgomes, que na Alcarria tienen gran importancia pola so bayura, estensión y bon estáu de caltenimientu. Nos coluviones asitiaos nes partes baxes de les aguaes atópense, si la orientación de l'aguada ye óptima, cultivos frutales, según vide y olivar de regadío. La Alcarria tien, sobremanera en cuestes y valles, una gran riqueza de plantes arumoses y florísticas, como la lavanda, l'espliegu, el cantueso, el romeru, el tomillu o la salvia, qu'apurrieron l'asentamientu de truébanos que producen el miel de la Alcarria.

La fauna qu'habita'l paisaxe de la Alcarria ye la mesma d'ambientes mediterráneos. Ente los mamíferos destaca la presencia del xabalín, que la so estensión ver favorecida pol progresivu despoblamientu de les zones rurales, la gineta, la foina y el foín, el coneyu y la llebre. Ente la avifauna presente ta la perdiz, el falpayar, la tórtola y diversos córvidos, a los qu'hai qu'añader diverses aves acuátiques per ríos y llagunes como'l coríu real, el coríu coloráu, el patu cuyar, el porrón común, el porrón moñudo, la cerceta común, la focha y el martín pescador. La cigüeña blanca ta presente en niales a lo cimero d'arbolees, torres y campanarios. Tocantes a les aves de presa, apaecen, sobremanera nos valles, bona parte de les especies presentes na península Ibérica. Nos roquedales añeren l'águila real, la utre negra, l'águila perdicera, el ferre pelegrín, y la peñerina. Sobre los árboles añeren l'águila culebrera, l'águila calzada, l'azor, el gavilán, el bilanu real y l'alcotán. Como aves de presa nocherniegues apaecen l'uxu real, l'uxu chicu, el cárabo, el miagón, el autillo y la curuxa común. Pela so parte, la ictiofauna gocia d'una especial importancia pola proliferación de ríos y los grandes banzaos. Destaquen les autóctones trucha común, barbu común y barbu comizo, y les incorporaes trucha arcu iris, tenca y cachuelo. Amás, los banzaos de Entrepeñas y Buendía formen un hábitat ideal pa la carpa, el lucio y la llubina negra.

Ente los reptiles son bien comunes la culiebra bastarda y la culiebra d'escalera.

Hai de solliñar mosques ya inseutos de too tipu. Tamién bien comunes nes corrolades: pites, cabres, oveyes y un gorrino. Hai presencia de burricos, dalgún caballu, felinos y caninos a desganche.

Llinguaxe (Diccionariu Portalrubiero - Español)

La zona na cual ta asitiáu Portalrubio ye protagonista d'una forma propia de fala del llinguaxe del idioma español, influyíu polos dialeutos castellanomanchegos, pallabres yá sumíes nel llinguaxe d'anguaño qu'en pueblos como Portalrubio caltiénense. En 2012 salió a la venta la primer edición del diccionariu Portalrubiero - Español, con pallabres autóctones como: Modorro, somarro, desatapar,fuste, nulu, jodra, copón o sopiajo. Tamién espresiones típiques de la zona como: Kázis, non testés o echar una cayida. Esti conxuntu de pallabres y frases autóctones de dicha zona del centru d'España fueron recoyíes tantu de dichu conceyu como de conceyos colindantes, calteníes entá mayormente por persones mayores les cualos crecieron en Portalrubio o contorna. La repercusión social de la venta d'esti diccionariu foi bona una y bones la población tanto censaos como visitantes haber mercáu y tuvo repercusión nos medios de comunicación principalmente en radios y prensa.

http://portalrubio.alcarriaesmas.com/portalrubio.noticia.php?ID=38 Archiváu 2016-07-07 en Wayback Machine

Economía llocal

Llugar nel cual destaca'l sector primariu (agricultura y ganadería), producción d'olivar, cebera y xirasol, amás de ganáu ovín. Tamién ye importante la caza. El conceyu alluga un chigre (Chigre L'Alcuentru), asitiáu nel centru del pueblu carauterizáu como l'espaciu de xunta y ociu del llugar.

¿Guadamejud o Guadamajud?

Un clásicu discutiniu, motivu d'encendíos alderiques y llargues argumentaciones, foi siempres el "apellíu" de Portalrubio, ¿con Y o con A? Mientres el sieglu XIX la llocalidá denominábase Portalrubio "a seques" hasta'l 2 de xunetu de 1916, cuando adquirió'l "de Guadamajud" (con A), apellíu que caltuvo hasta'l censu de 1991, cuando lo tresformó en "de Guadamejud" (con Y), denominación que caltién na actualidá.

Gastronomía llocal

L'actividá ganadera amuesa una bayura de platos cárnicos y de lácteos (quesu manchego). Tien ciertos elementos comunes ente les cocina castellana. Un productu típicu conquense de la contorna de la Alcarria ye'l miel. Los platos ellaboraos por pastores, por arrieros, por cazadores, homes que faen frente al traviés de la enerxía proporcionada pola comida a un clima duru, onde se pasa del calor al fríu casi ensin faer escales y nuna rexón que brinda munchos productos por que sían utilizaos. Unu de los ingredientes típicos ye'l Miel de la Alcarria (que comparte producción cola provincia de Guadalaxara).

Carnes y Caza Unu de los platos bandera de la provincia atopa'l morteruelo (ellaboráu con fégadu y llombu de gochu picaos). La matanza del gochu apurre diverses carnes y embutíos. De la mesma forma tiense l'ayu-pringue magro y fégadu de gochu estazáu con diverses especies. Ellaborar na provincia'l denomináu gazpachu manchegu, según los hartatunos (denomináu tamién pijancos), les migues dures. Ente los platos de carne de corderu atopa la menestra de corderu, siendo famosos los asaos de corderu y cabritu. Recetes como los zarajos, o les chuletes de llechal. Nel terrén de les sopes atopa la denomada sopa del Cristu ellaborada con menudillos d'ave. Ente los munchos cocíos atopaos a lo llargo de les distintes rexones españoles atópase en Cuenca'l cocíu manchegu. Les migues castellanes, les farrapes, los chorizos, llombu de orza, les gallinejas y la gueña ente otros son carauterísticos d'esta zona.

Pexes Ente los platos de bacaláu atópase na provincia'l atascaburras o ayu-arrieru cachos de bacaláu guisáu con pataques.

Verdures Les farrapes manchegues. Los platos de verdures son protagonistes mientres la Selmana Santa. Los potaxes, les garbanzadas con bacaláu y espinaques (denominaos potaxes de Selmana Santa), les xudíes blanques o les pataques al Ajovirón, asumen l'estrellalgu, dando un xiru a la gastronomía tradicional. Les verdures, cocíes n'agua y sal. Del trigu suel ellaborase guisaos. Revueltos caseros de cogordes, xampiñón al ajillo, pollu con cogordes, cogordes rebozadas, y un llargu etcétera. L'ayu cobra especial interés na provincia. Paloduz.

Repostería Les magdalenas, les tortas, les rosquíes de selmana santa, les torrijas, el pan, los paninis son los más comunes.

Pa picar Cacagüeses, aceitunes, pipes, almendres ente otros.

Bebíes Bien típicu de Cuenca ye'l resolí, un llicor ellaboráu con aguardiente, café, canela, corteza de naranxa y azucre. En delles llocalidaes suelse preparar una especie d'amiestu denomináu panadera. La cerveza Mahou Clásica.

Fiestes

Fiestes de San Roque. Entienden dende'l día 15 al 17 d'agostu, anque la festividá ye empecipiada yá'l día 13 por dalgunos y allargada hasta finales de mes yá que los pueblos d'alredor tamién celebren nes mesmes feches les sos fiestes. Carauterízase poles diverses orquestes o Dj's qu'alleguen al conceyu (a la plaza) asina rematando de madrugada, les diverses actividaes entamaes pa tolos públicos, les procesiones, intensivos nel chigre y la xunta de tolos individuos del llugar. Díes nos que'l pueblu axunta a tolos sos habitantes tanto habituales como non.

San Roque ye unu de los patrones del pueblu y va acompañáu del so perru. Foi un pelegrín francés que se movió a Roma, percorrió Italia y dedicóse a curar a tolos infestaos de la peste. Polo tanto celébrase'l día 15 (Virxe de l'Asunción), día 16 (San Roque) y día 17 (San Roquillo).

Los Santos, festividá que tien llugar el 1 de payares y axunta a dellos portalrubieros.

Nuechevieya, eventu nel cual danse les campanaes dende la ilesia del pueblu (les uves son tomaes na mesma plaza de la ilesia) y los portalrubieros celebren el principiu d'añu con dj's locales n'establecimientos autóctonos (les escueles o'l chigre).

Selmana Santa. Festividá que la so fecha varia y ye protagonista de procesiones, rosquíes, torrijas y celebración con dj's locales. Destacamos el cantar cantáu polos habitantes del llugar, el reló, que la so lletra solo ye conocida pela zona. Esta festividá axunta a gran parte de los portalrubieros autóctonos y visitantes.

San Antonio, 13 de xunu, ye otru patrón de Portalrubio en que la so fecha alleguen al pueblu y destaquen actividaes, procesiones y dj (pichón). D'antiguo foi'l patrón de la fiesta mayor del pueblu güei sustituyida per San Roque.

San Antonio foi un flaire franciscanu, predicador y teólogu portugués, veneráu como santu y Doctor de la Ilesia pol Catolicismu.

Romería al Cabezo, que tien llugar a mediaos o finales de xunu y consiste en movese a la cruz del cabezo y nella faen una serie d'actividaes, yá sían gastronómiques o d'otru tipu.

Patrimoniu - Turismu

Ilesia de San Martín de Tous, construyida nel sieglu XIX.
Mirador El Trinquete, que tien bien bones vistes de la Sierra Gorda y del Picurzo.
Cabanu del Tíu Emiliano, un llugar ideal pa dir a merendar, grabar el nome nes distintes roques presentes y empecipiar el camín escontra la Sierra Gorda o Cueva de los Moros.
Ermita de San Isidro. Anguaño queden los restos de lo que foi (principios y mediaos del sieglu XX).
Cueva de los Moros. La lleenda diz que los moros tuvieron un tiempu abellugaos en dicha cueva mientres la Reconquista y tiempos d'Al-Ándalus.
Cruz del Cabezo. Cruz añadida apocayá nel cuetu del cabezo (879 m) el cual ye protagonista de romeríes y escursiones.
Sierra Gorda. Ye'l monte más altu de la zona, asitiada a 1038 msnm. Vistes bien llograes dende'l visu (pueblos d'alredor, banzáu de Buendía, paisaxe alcarreño, etc.) En díes bonos apréciase la Sierra de Madrid.
El Portillo. Asemeyáu a un mirador, vistes de Portalrubio y el valle del Guadamejud. Pueden apreciase pueblos como Tinajas, Villalba del Rey o Gascueña. Ta asitiáu a unos 900 m d'altor.
Los Pinos. Conxuntu de pinos presentes cerca del ríu Guadamejud.
El Picurzo. Monte en forma de picu con alta densidá de pinos, asitiada a 1001 msnm.
Cabanu del Cura.
Procesiones de Selmana Santa (El Reló).
Fiestes de San Roque.
Les Piedres. Conxuntu de piedres de gran tamañu les cualos permanecíen a vera de la carretera y los portalrubieros allegaben a elles yá sía pa folgar, beber, y otres actividaes. Fueron baltaes al empecipiase la construcción de la carretera nueva.
La Carretera. Llugar aparente pa ver les estrelles y otres actividaes.

Referencies

↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.

Enllaces esternos

Portalrubio de Guadamejud n'OpenStreetMap.

[4aa567f4760d292d0ff63887ec8a7625a1eb7407-1] Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.

[1]