Rendaku
El Rendaku (連濁? llit. "sonoridá secuencial") ye un fenómenu na morfofonoloxía xaponesa que gobierna la sonoridá de la consonante inicial de la porción non inicial d'un compuestu. El rendaku puede ser vistu en:
- [Kabushiki] + [Kaisha] > Kabushiki Gaisha ("valores (bursátil)" + "Sociedá" → Compañía en bolsa de valores)
- [finxu] + [finxu] > [hitobito] ("persona" + "persona" → "xente")
- [toki] + [toki] > [tokidoki] ("tiempu" + "tiempu" → "delles vegaes")
- [te] + [kami] > [tegami] ("mano" + "papel" → "carta")
Consideración editar
Ley de Lyman editar
La llei de Lyman diz que'l rendaku nun va asoceder cuando'l segundu elementu del compuestu contién una obstruyente sonora en cualquier posición.
- [yama] + [kaji] > [yamakaji], non *[yamagaji] ("monte" + "fueu" > "quema forestal") (l'asteriscu indica'l vocablu incorreutu)
- [hitori] + [tabi] > [hitoritabi], non *[hitoridabi] ("una persona" + "viaxe" > "viaxando solu")
- [tsuno] + [tokage] > [tsunotokage], non *[tsunodokage] ("cuernu" + "llagartu" > "llagartu cornudu")
Esta llei foi redescubierta por Benjamin Smith Lyman en 1894, yá que mientres el periodu Edo Kamo no Mabuchi[1] y Motori Norinaga[2] separada y independientemente afayar nel sieglu XVIII.
Orixe de les pallabres editar
Les pallabres que nun son d'orixe sinojaponés difícilmente usen el rendaku:
- [kabushiki] + [kaisha] > [kabushikigaisha] ("bolsa de valores" + "compañía" > "corporación")
- [aisu] + [kōhī] > [aisukōhī], non *[aisugōhī] ("xelu" + "café" > "café xelao")
Semántica editar
El rendaku nun tiende a apaecer nos comuestos del valor semánticu "X y Y ":
- [yama] + [kawa] > [yamakawa] "montes y ríos"
Compare esto con [yama] + [kawa] > [yamagawa] "ríu de monte".
Llende de la ramificación editar
Finalmente, el rendaku ye bloquiáu por un "llende de la ramificación". El rendaku presentar nel segundu elementu d'un compuestu de ramificación derechu:
- ([o] + [shiro]) + [washi] > [ojirowashi] ({"cola" + "blancu"} + "águila" > "águila de cola blanca")
- [mon] + ([shiro + chō]) > [monshirochō], non *[monjirochō] ("blasón familiar" + {"blancu" + "caparina"} > "caparina de la col")
Impredecibilidad editar
A pesar de les regles que s'amosaron pa esplicar la manifestación del rendaku, entá permanecen exemplos en munches pallabres onde nun hai una regla definida. El rendaku puede ser difícil inclusive pa los falantes nativos, particularmente nos nomes xaponeses, onde'l rendaku puede o nun siguir les regles. En munchos casos un nome escritu puede o nun tener rendaku, dependiento la persona. Por casu, 中田 pue ser lleíu en delles formes, tanto Nakata como Nakada.
Ver tamién editar
Referencies editar
