Samory Touré

Samory Touré (1830, Manyambaladugu ^(en)  – 2 de xunu de 1900, Ndjolé ^(es) ) con foi un conquistador africanu llegó a crear un gran imperiu nel África Occidental. Los sos intentos d'imponer l'Islam na zona y, sobremanera, la so agresiva oposición a la colonización francesa, terminaron provocando'l fin al so imperiu en 1898.

Samory Touré
monarca
Vida
Nacimientu	Manyambaladugu (en) , 1830
Nacionalidá	Guinea
Muerte	Ndjolé (es) , 2 de xunu de 1900 (69/70 años)
Causa de la muerte	neumonía
Estudios
Llingües falaes	Llingua mandinga
Oficiu	militar
Creencies
Relixón	islam

Biografía

Samory nació escontra 1830 nel sureste de l'actual Guinea. El so padre, Lafiya Ture (Laafiya Touré) yera un llabrador y ganaderu dyula, ente que la so madre, Masorona Kamara, yera d'orixe malinké (mandinga).

N'otres dómines, les migraciones de malinké paganos poblaren la sabana ente'l ríu Volta y el Futa Djalon; nel so senu estableciérase una rede de mercaderes dyula islamizados que formaron un activu conglomeráu de traficantes ente'l ríu Níxer y la selva. Col pasu de los años, munchos d'estos dyula fueron adoptando otres formes de vida y otru costumes. Asina, los antepasaos de Samori abandonaren el comerciu pa convertise en llabradores y ganaderos, dexando tamién de llau los preceptos del Islam. Poro, Samori creció como un típicu neñu llabrador nun pueblu paganu, pero con escamplaes –anque tenues- antecedentes musulmanes dyula.

Samory creció tamién nun Africa Occidental que taba en plenu tresformamientu por causa de los crecientes contactos colos europeos. El comerciu con estos volvió ricos a dellos Estaos africanos, mientres l'accesu creciente a les armes de fueu camudó los tradicionales modelos africanos de faer la guerra.

Ambiciosu ya imaxinativu, el mozu Samory intentó aprovechar les nueves oportunidaes brindaes pol comerciu, dedicándose a les actividaes mercantiles. Pero, escontra 1850, la so madre foi prindada nel cursu d'una guerra y esclavizada por Séré-Burlay, unu de los fíos de Moriule Cissé, qu'intentaba crear un Estáu poderosu. Esti infortuniu camudó la suerte de Samory, que se vio obligáu a apuntase nel exércitu del clan Cissé pa rescatar a la so madre de la esclavitú. Ye entós cuando se dio cuenta que la so verdadera vocación nun yera'l comerciu, sinón la guerra. Según la tradición, él permaneció al serviciu de los Cissé "siete años, siete meses y siete díes", antes de fuxir, xunto cola so madre, un día de 1858 o 1859. Reputáu en delantre como militar, entró darréu al serviciu de los Bérété, otra cla poderosa, opuestu al de los Cissé; mas permaneció apenes dos años xunto a los Bérété, antes de formar la so propia fuercia armada. D'esta miente, Samory pasó de ser un simple soldáu a ser un xefe militar cuasi-independiente, y darréu el comandante d'un gran exércitu formáu polos sos propios siguidores.

Con escepcionales dotes de mandu, mientres la década de 1860 Samory llogró entamar una eficaz fuercia militar y ellaborar los medios d'un xuegu políticu que-y dexará crear un verdaderu imperiu, que va dir ampliando col tiempu, esaniciando a los sos rivales y a los sos antiguos aliaos. Asina, en 1874-75 conquistó Wassulu (Ouassoulou), en 1876 Sankara y, darréu la rexón de Bure (na frontera ente les actuales Sierra Lleona y Guinea) con ricos xacimientos d'oru. Estableció la so capital en Bissandugu y entabló rellaciones polítiques y comerciales colos sos vecinos tocolor y fulani.

En 1879, dempués de numberoses lluches, Samory pudo consiguir el control de la importante metrópolis mercantil de Kankan, nel ríu Milo superior. Kankan yera un centru del comerciu de les nueces de cola, y taba bien asitiada p'apoderar les rutes comerciales en toles direiciones.

La organización del imperiu

En 1881, Samory yá entamara la parte sur de la sabana sudanesa, dende'l norte de l'actual Sierra Lleona hasta'l ríu Sassandra na Costa de Marfil, nun únicu imperiu que taba so la so incontestable autoridá. La conquista d'esa zona dexara tamién a Samory fornir un poderosu exércitu relativamente bien pertrechado con armes europees. Esti exércitu taba estremáu en dos ales, l'ala d'infantería (sofa) qu'en 1887 cuntaba con ente 30.000 y 35.000 homes, y l'ala de caballería que nesa fecha nun cuntaba con más de 3.000. La infantería taba estremada n'unidaes permanentes de diez a venti homes, conocíes como les sé (pies) o kulu (ensames) comandadas por un kuntigi (xefe), y diez sé formaben un bolu (brazu) empobináu por un bolokuntigi.

La caballería taba estremada en grupos de cincuenta homes llamaos sèrè. El bolu formaba la principal fuercia de choque ente que un sèrè acaballaba al llau de cada bolu. Yá que caúna d'estes unidaes yera permanente, los sos miembros desenvolvieron sentimientos de camaradería, ente ellos mesmos, y de llealtá, primero escontra'l so líder local y dempués escontra Samory. Asina, l'exércitu llueu adquirió “un calter casi nacional por causa de la notable homoxeneidá que llograra”. Pero les carauterístiques úniques del exércitu de Samory yeren les sos armes y el so entrenamientu. A diferencia de la mayoría de los exércitos del Africa occidental, esti exércitu non solo yera virtualmente profesional sinón que taba armáu pol mesmu Samory. Hasta 1876, este armó a les sos tropes con vieyos fusiles que podíen ser reparaos polos mesmos ferreros locales. Pero, a partir d'entós empezó tamién a mercar armes europees más modernes, provenientes principalmente de Sierra Lleona, y estudiar curioso pa saber cualos yeren les más apropiaes pa la so zona. D'esta miente, a partir de 1885 reemplazó los fusiles Chassepot, que los sos cartuchos de papel estropiábense llueu en condiciones de mugor, polos fusiles Gras, más apropiaos y con cartuchos metálicos, y polos Kropatschek de repetición. Siguió col enfotu de estos fusiles hasta la década de 1890 yá que pudo entrenar a un grupu de ferreros pa fabricar bones copies. Añadió tamién a les sos esistencies dellos nuevos rifles de tiru rápidu y en 1893 tenía cerca de 6.000 d'ellos qu'usó hasta la so derrota en 1898. Sicasí, nunca adquirió artillería dalguno, lo que va significar una gran desventaxa nes sos campañes contra los franceses. Les compres d'armes yeren financiaes cola venta de marfil y d'oru estrayíu de los campos de Bure, nel sur, y col intercambiu d'esclavos por ganáu y caballos nes rexones del Sahel y de Mossi. L'exércitu taba, sicasí, non solo bien armáu, sinón tamién perfectamente entrenáu y disciplináu y desenvolvió un eleváu “espíritu de cuerpu”.

Les lluches contra los franceses

Rescampla que, cuando Samory tomó contautu per primer vegada colos franceses en 1882, topábase virtualmente nel cenit del so poder. En febreru d'esi añu, llamar el teniente Alakamessa, quien-y echar# voz de la orde de l'alta comandancia del Altu Senegal-Níxer de retirase de Kenyeran, un importante centru comercial, cerrando a Samory el camín a les zones mandingas. Tal como yera d'esperar, Samory negóse. Esto llevó a un ataque por sorpresa contra'l so exércitu, dirixíu pol teniente coronel Gustave Borgnis-Enchas, quien sicasí se vio obligáu a recular rápido. L'hermanu de Samory, Kémé-Brema, atacó a los franceses en Weyako, cerca de Bamaku, n'abril. Anque ganó la batalla, el 2 d'abril, foi ganáu'l día 12 por un exércitu francés muncho más pequeñu. Samory intentó entós evitar conflictos colos franceses y dirixó la so aición escontra Kenedugu.

En 1885, cuando Combes ocupó Bure, que'l so oru yera bien importante pa la economía del so imperiu, alvirtió Samory la importancia de l'amenaza qu'escolgaba sobre'l so Estáu y resolvió espulsar a los franceses de la zona. Tres ejército, el suyu propiu, y los de Kémé-Brema y Masara-Mamadi, fueron encargaos d'esta operación. Bure foi fácilmente recuperáu per mediu d'un vastu movimientu de pinces y los franceses viéronse obligaos a llevantar el so campamentu por medrana a trate arrodiaos. Paralelamente, Samory decidió cultivar les sos rellaciones colos británicos de Sierra Lleona. Dempués d'ocupar Falaba, unvió emisarios a Freetown proponiendo al gobernador poner el so imperiu so la proteición del gobiernu británicu. La ufierta yera una simple maniobra per parte de Samory, que nun tenía la menor intención d'arrenunciar a la so soberanía, sinón que quería obligar a los franceses a respetala estableciendo una alianza con un gobiernu poderosu. Cuando esta maniobra falló, Samory volver escontra los franceses y el 28 de marzu de 1886 robló un tratáu con ellos, aceptando retirar les sos tropes de la marxe derecha del Níxer, pero calteniendo los sos derechos sobre Bure y sobre los mandingas de Kangaba.

N'otru tratáu colos franceses, realizáu'l 25 de marzu de 1887, que modificaba'l del añu anterior, Samory dexó a los franceses la marxe esquierda del ríu aceptando inclusive poner al so país so la proteición de Francia.

Ye posible que Samory roblara esti segundu documentu cola esperanza de que los franceses ayudárenlu contra Tieba, el faama de Sikasso, quien lo atacó n'abril de 1887 con un fuerte exércitu de 12.000 homes, ente que los franceses roblaren l'alcuerdu porque precisaben torgar cualquier alianza ente Samory y Mamadou Lamine, con quien taben lluchando. Cuando Samory vio qu'en llugar de portase como los sos aliaos y aidalo, los franceses taben más bien aguiyando la disidencia y la sulevación nes zones apocayá apoderaes, y qu'intentaben torgar llograr suministros d'armes en Sierra Lleona, preparar pa tomar les armes contra ellos. Reorganizó l'exércitu, concluyó un tratáu colos británicos de Sierra Lleona en mayu de 1890, que-y dexaba mercar armes modernes en cantidaes crecientes mientres los trés años siguientes y entrenar les sos tropes al estilu européu. La so estratexa consistió en dotar a les sos fuercies d'una gran movilidá, de forma que pudieren sorprender al enemigu, infligirle importantes perdes y sumir.

N'abril de 1890, el coronel Louis Archinard conquistó Segou, y nel so intentu de ganar a Samori antes de vencer a Humbert la comandancia del Altu Senegal-Níxer, atacó-y en marzu de 1891. Archinard pensaba que l'imperiu de Samory derrumbar al primer ataque. Y anque la so ofensiva tuvo como resultáu la captura de Kankan, el 7 d'abril, y la quema de Bisandougou, el so efeutu foi más bien el contrariu, yá que non solo apurrió a Samori una saludable alvertencia, sinón qu'amás-y dexó siguir atacando a los franceses en Kankan y ganalos na batalla de Dabadugu, el 3 de setiembre de 1891.

La mayor confrontación ente los franceses y Samory tuvo llugar en 1892. Intentando ganar a Samori, en xineru d'esi añu, Humbert llanzó un ataque contra la parte central del so imperiu, con 1.300 tiradores curioso escoyíos y 3.000 porteadores. Pa enfrentase con Humbert, Samori tomó personalmente'l mandu del so exércitu de 2.500 homes escoyíos pal casu. Pero, anque estos homes llucharon valientemente, fueron derrotaos y Humbert consiguió prindar Bisandougou, Sanankoro y Kerwane. Ye importante notar, sicasí, que'l mesmu Humbert almitió que los resultaos yeren bien probes en comparanza coles graves perdes que sufriera. Amás, Samory ordenara a la población que se retirara ante la meyora de les tropes franceses.

Sicasí, el caudiellu africanu nun se faía ilusiones. Dempués de los violentos alcuentros cola columna de Humbert, nos que perdió más de mil homes de les sos unidaes de elite, ente que los franceses solo perdieron alredor de cien, convencer de la inutilidá d'enfrentase a ellos. Decidió entós abandonar la so tierra natal y treslladase escontra l'este pa crear un nuevu imperiu fuera del algame de los europeos. Siguiendo inda cola so política d'afarar la tierra, empezó a movese escontra los ríos Bandama y Comoy. Anque en 1894 perdió la última ruta que-y dexaba suministrar se d'armes modernes –la ruta de Monrovia-, siguió lluchando a pesar de toles torgues. A principios de 1895, atopar con una columna francesa proveniente del país de los baules, que taba sol mandu de Monteil, y ganar, y ente xunetu de 1895 y xineru de 1896 siguió alantre pa conquistar el reinu Abron (Gyaman) y la parte occidental de Gonja. Nesti momentu, consiguiera crear un nuevu imperiu nel interior de Costa de Marfil y de Asante. En marzu de 1897, el so fíu Sarankenyi-Mori atopó y ganó cerca de Wa a una columna británica empobinada por Henderson, ente que'l mesmu Samori atacaba y destruyía Kong, en mayu de 1897, siguiendo hasta Bobo, onde atopó una columna francesa empobinada por Caudrelier.

El final

Atrapáu ente los franceses y británicos, ya intentando en devanéu semar la discordia ente dambos, apurriendo a los primeres el territoriu de Bouna que yera acobiciáu polos británicu, Samori decidió tornar colos sos aliaos toma, en Liberia. Pero, pel camín foi prindáu en Guelemou nun ataque sorpresivu empobináu pol capitán Henri Gouraud, el 29 de setiembre de 1898, y deportáu a Gabón –vía Saint Louis (Senegal)- xunto con dellos de los sos familiares. Ellí morrió de neumonía, el 2 de xunu de 1900.

Bibliografía

• A. Adu Boahen (dir.): Hestoria Xeneral d'África. Tomu VII: Africa sol dominiu colonial (1880-1935), Madrid, Tecnos / Unesco, 1987.
• Pierre Bertaux: Africa. Dende la prehistoria hasta los Estaos actuales, Madrid, Sieglu XXI, 1974.
• C. Coquery-Vidrovitch y H. Moniot: Africa negra de 1800 a los nuesos díes, Barcelona, Labor, 1976.
• Robert July: A History of the African People, Nueva York, Charles Scribner's Sons, 1980.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Samory Touré .

• Datos: Q469314
• Multimedia: Samory Touré